طرح کد رهگیری کالاها به کجا رسید؟

اقتصادسنج؛ باوجودی که بیش از دو سال از آئین‌نامه اجرایی شناسه‌های کالا و رهگیری کالا می‌گذرد اما به دلیل مشکلات ساختاری که داشت هنوز جامه عمل نپوشیده است.

درحالی‌که به نظر می‌رسید به دنبال افزایش قاچاق کالا در پی ممنوعیت واردات و افزایش چشمگیر قیمت‌ها در برخی از بازارها موجب شود تا آئین‌نامه اجرایی شناسه‌های کالا و کد رهگیری کالا اجرا شود کارشناسان براین باورند که طرح شناسه کالا جلوی بسیاری از سودجویی‌ها را می‌گیرد و با اجرای این طرح همه باید کالا را با شناسه دریافت کنند و مشخص باشد کالا را به چه کسانی عرضه کردند.

اما تا پیش از اجرای این طرح این موارد مشخص نبود اما فعالان این حوزه نظر متفاوتی دارند و بر این باورند که این طرح دارای ابهاماتی است و با افزایش قیمت‌های لحظه‌ای و فروشندگان نیز به دلیل اینکه جنسی متناسب با توان خریداران نمی‌توانند تهیه کنند مجبور به خرید اجناس با کیفیت‌های متفاوت در مقدارهای مختلف هستند و در مجموع سرگردانی زیادی برای خریداران و فروشندگان ایجاد کرده است.

اقبال نامناسب به طرح نصب شناسه کالا

سهراب ذوالفقاریان، رئیس هیات‌مدیره اتحادیه تعمیرکاران خودرو استان سمنان در این باره گفت: این طرح بدون بررسی‌های کارشناسانه و رایزنی‌های لازم با صاحب‌نظران در این حوزه انجام شده و لذا دارای ابهاماتی است و در مجموع کمتر از ۳۰ درصد در حال حاضر از کسانی که در صنف قطعات و لوازم یدکی هستند این طرح را اجرا می‌کنند و استقبال مطلوبی در این خصوص صورت نگرفته است.

او افزود: استفاده از این طرح مستلزم هزینه کردن زمان بسیاری است که خارج از حوصله و توان کاری آنهاست و علاوه بر آن به دلیل اینکه اطلاع‌رسانی و فرهنگسازی خوبی برای فروشندگان و خریداران صورت نگرفته در اجرا موفق نبوده است.

ذوالفقاریان با تاکید بر اینکه برخی اصناف تمایل به همکاری در اجرای این طرح ندارند گفت: افزایش قیمت‌های لحظه‌ای است و فروشندگان نیز به دلیل اینکه جنسی متناسب با توان خریداران تهیه کنند مرتب مجبور به خرید اجناس با کیفیت‌های متفاوت در مقدارهای مختلف هستند و در مجموع سرگردانی زیادی برای خریداران و فروشندگان در این زمینه ایجاد شده و وضعیت فعلی بسیار نابسامان‌تر از گذشته شده است.

اطلاعات غیرشفاف برای طرح

ذوالفقاریان اضافه کرد: از آنجا که ابهامات نهفته در این زمینه بسیار است به نحوی که حتی من با تحصیلات کارشناسی ارشد و آشنایی با مباحث فنی نمی‌توانم اطلاعات موجود در این زمینه را ارزیابی و بررسی کنم که به نظر من ناشی از غیرکارشناسی بودن این طرح است.

رئیس هیات‌مدیره اتحادیه تعمیرکاران اتومبیل شهرمهدیشهر اضافه کرد: شرط موفقیت هر طرحی را مشروط به اجرای آزمایشی آن در برخی از مناطق است، اما اجرای به یکباره در سطح کلان در جامعه حتما هر طرحی را با چالش‌هایی مواجه می‌سازد که همگان را با مشکل روبه‌رو می‌کند هر چند شاید طرح از امتیازات خوبی نیز بهره‌مند باشد.

او ادامه داد: در حال حاضر اطلاعات صحیح و کاملی از اصناف و تولیدکنندگان و فروشندگان در سطح کشور موجود نیست و حتی آمار دقیقی از کسانی که این طرح را اجرا می‌کنند نیز وجود ندارد، در حالی که اگر به صورت سامان یافته و در بستری مناسب با هماهنگی اتحادیه‌ها و اصناف این امر انجام می‌شد و به بررسی چالش‌های آن طی نشست‌هایی با صاحبان فن می‌پرداختند کار به نحو مطلوب‌تری آغاز و ادامه می‌یافت در حالی که اکنون بسیاری از صاحبان حرف با سابقه‌ای بیش از ۴۰ سال در اجرای این طرح با مشکل روبه‌رو شده‌اند.

این کارشناس صنعت قطعه‌سازی اضافه کرد: استفاده از بازوهای اجرایی لازمه موفقیت هر طرحی است اما در نظر گرفتن جرایم مالی یا غیرمالی در خصوص اجرای این طرح که ابهاماتی دارد غیر منطقی است .

مظفریان درباره تاثیر این طرح در مبارزه با قاچاق و شناسنامه‌دار شدن کالاها گفت: چنانچه این طرح به درستی و مرحله به مرحله اجرا می‌شد می‌توانست در این زمینه موفق باشد اما تقویت بازرسی‌ها و اهرم‌های نظارتی می‌توانست بسیار موثرتر در این حوزه نقش ایفا کند و در نظرگرفتن جرایم برای کسانی که تخلف می‌کنند و اقدام به فروش محصولات قاچاق می‌نمایند می‌توانست مانع از ادامه فعالیت این گروه شده و آرامش را به بازار برگرداند.

به‌عنوان نمونه می‌توان به بازار منظم و دور از قاچاق و تقلب در کیفیت کالای شهر مهدیشهر اشاره کرد که بدون اجرای طرح شناسه کالا و فقط با نظارت‌های شدید همگان مشغول به تجارتی سالم بوده‌اند.

سوالات بی‌پاسخ در خصوص اجرای طرح

او با بیان اینکه این طرح هم مانند بسیاری از طرح‌های دیگر مدتی اجرا می‌شود و سپس کنار می‌رود و بسیاری از کالاهای موجود در انبار در صنف ما متعلق به ۲۰ سال گذشته است و مشخص نیست با چه روش کاربردی می‌توان به این موضوع خواهند پرداخت و آیا فاکتورهای فروش تاثیری در شناسنامه دار کردن کالاها تاثیری ندارد یا خیر و همچنین اجناس مربوط به سال‌های گذشته و پیش از تحریم باید از چه قوانینی در این زمینه تبعیت کنند نیز جزء ابهامات این طرح است که فروشندگان را نیز بلاتکلیف و سرگردان از اینکه چه توضیحی در این زمینه به خریدار دهند کرده است از سویی با توجه به کاهش توان خرید مردم، بسیاری ازخریداران به سمتِ خرید از کسانی که شاید جنس قاچاق در کشور می‌فروشند و ممانعتی از هم از فعالیت آنها نمی‌شود متمایل شوند و فروشندگان واقعی متضرر شوند.

رئیس هیات‌مدیره اتحادیه تعمیرکاران خودرو مهدیشهر بیان کرد: با وجود اجرای طرح شناسه کالا باز هم راه برای تقلب باز خواهد بود و اگر طرح‌های تدوین شده در حوزه‌های مختلف از پشتوانه اجرایی خوبی برخوردار نباشد متقلبان کاری که باید کنند را انجام می‌دهند و جنس بی‌کیفیت را به جای جنس مرغوب حتی با شناسه کالای تقلبی عرضه خواهند کرد!

قیمت‌های غیرمتعارف حتی با وجود شناسه کالا

او افزود: کم فروشی و عرضه جنس بی‌کیفیت چینی به جای برندهای جهانی و یا حتی اجناس با کیفیت مطلوب تولید شده در داخل به جای جنس‌های بی‌کیفیت با نظارت و بازرسی دقیق محدود و متوقف می‌شود در غیراینصورت تغییر برچسب توسط خلافکاران در این حوزه ابتدایی‌ترین کاری است که صورت می‌گیرد.

مظفریان معتقد است: وقتی فروشنده‌ای محصول خود را فروشگاه خود با شناسنامه کالا به قیمت متعارف می‌فروشد ولی چند خیابان بالاتر جنس مشابه اما به شکل قاچاق اما با قیمتی کمتر به فروش می‌رود و برای مبارزه با قاچاق فقط به نصب برچسب بسنده کنیم، حتماً کسی که در این میان آسیب می‌بیند فروشنده‌ای است که پایبند به قوانین است و در همه خوداظهاری‌های دولتی هم حضور مرتب دارد.

این فعال بازار لوازم یدکی افزود: در حال حاضر ابزارهای نظارتی اصناف در سطح جامعه گاهی بسیار قوی و سریع‌تر از دادستانی به مقوله تخلفات صورت گرفته ورود می‌کند و به احقاق حق خریدار یا فروشنده می‌پردازد از این رو بازرسی‌های مرتب و حضور در بازار بسیار اجرایی‌تر از طرح‌های این چنینی با هزینه‌های بسیار زیاد مالی است و اعتراض اصلی در خصوص بازرسی‌ها و اقدامات بازدارنده است که امیدواریم که اقدامات اساسی در این زمینه اجرایی شود.

ایران جیب/