میکروب معده؛ عفونتی که معده را تخریب می‌کند و باعث سرطان معده می‌شود+ علائم، راه های پیشگیری و درمان

اقتصادسنج| احتمالا با بیماری‌هایی مانند زخم معده یا ورم و عفونت معده آشنا باشید. حتی شاید خودتان هم از این بیماری‌ها رنج ببرید. بد نیست بدانید که یکی از مقصرهای اصلی این بیماری‌های دردناک یک باکتری به نام هلیکوباکتر پیلوری است. این باکتری می‌تواند سیستم گوارشی شما شامل معده و ابتدای روده باریک را درگیر کند و باعث التهاب و حتی زخم در این نواحی شود.

در این مطلب می‌خواهیم بیشتر در مورد این باکتری اطلاعات کسب کنیم. هلیکوباکتر پیلوری چه بیماری‌هایی ایجاد می‌کند؟ علائم آن چیست؟ راهی برای درمان وجود دارد؟

هلیکوباکتر پیلوری چیست؟

هلیکوباکتر پیلوری نوعی باکتری است که معده شما را آلوده می‌کند. این باکتری می‌تواند به بافت معده و قسمت اول روده کوچک (اثنی عشر) آسیب برساند. هلیکوباکتر پیلوری که با نام “اچ پیلوری” نیز شناخته می‌شود همچنین می‌تواند باعث قرمزی و درد (التهاب) شود. در برخی موارد می‌تواند باعث ایجاد زخم‌های دردناکی به نام زخم معده در دستگاه گوارش فوقانی شود.

هلیکوباکتر پیلوری در بین مردم بسیار شایع است و بسیاری از مردم درگیر آن هستند. اکثر افرادی که به آن مبتلا هستند، دچار زخم نخواهند شد یا علائمی از خود نشان نمی‌دهند، اما باید بدانید که این بیماری عامل اصلی ایجاد زخم معده است.

این باکتری می‌تواند محیط اطراف خود را تغییر داده و اسیدیته را کاهش دهد تا راحت‌تر زنده بماند. شکل مارپیچی هلیکوباکتر پیلوری به آن اجازه می‌دهد تا به دیواره معده نفوذ کند، جایی که توسط مخاط محافظت می‌شود. این اتفاق می‌تواند منجر به مشکلات معده شود.

در واقع هلیکوباکتر پیلوری به پوششی که از معده شما محافظت می‌کند حمله کرده و با ترشح آنزیمی به نام اوره‌آز آن را از بین می‌برد. این آنزیم اسیدهای معده شما را تا حدودی خنثی می‌کند و با این کار باعث ضعیف شدن پوشش معده شما می‌شود.

هلیکوباکتر پیلوری اغلب در دوران کودکی معده فرد را مبتلا می‌کند. در حالی که عفونت ناشی از این باکتری معمولاً علائمی ایجاد نمی‌کند، اما می‌تواند در برخی افراد منجر به بیماری‌هایی از جمله زخم معده و یک بیماری التهابی معده به نام گاستریت شوند.

هلیکوباکتر پیلوری چگونه شما را بیمار می کند؟

برای دهه‌ها، پزشکان فکر می‌کردند که افراد به دلیل استرس، خوردن غذاهای تند، سیگار کشیدن یا سایر عادات سبک زندگی به زخم معده مبتلا می‌شوند. اما زمانی که دانشمندان هلیکوباکتر پیلوری را در سال ۱۹۸۲ کشف کردند، متوجه شدند که این میکروب عامل بیشتر زخم‌های معده و بسیاری از بیمار‌ی های گوارشی است.

پس از ورود هلیکوباکترپیلوری به بدن شما، به پوشش معده شما حمله می‌کند. مخاط معده از بافت معده در برابر اسید معده محافظت می‌کند. هنگامی که باکتری آسیب کافی وارد کرد، اسید می‌تواند به پوشش داخلی معده برسد. این سلول‌ها در برابر اسید قوی معده نمی‌توانند مقاومت کنند و آسیب می‌بینند و اینگونه التهاب یا زخم معده ایجاد می‌شود. زخم‌های ایجادشده ممکن است خونریزی کنند، عفونی شوند یا از حرکت غذا در دستگاه گوارش شما جلوگیری کنند.

هلیکوباکتر پیلوری می‌تواند از طریق غذا، آب یا ظروف منتقل شود. اچ پیلوری در کشورها یا جوامعی که فاقد آب تمیز یا سیستم فاضلاب خوب هستند، شایع‌تر است. شما همچنین می‌توانید این باکتری را از طریق تماس با بزاق یا سایر مایعات بدن افراد آلوده دریافت کنید.

بسیاری از افراد در دوران کودکی به هلیکوباکتر پیلوری مبتلا می‌شوند، اما بزرگسالان هم می‌توانند به آن مبتلا شوند. این میکروب‌ها سال‌ها قبل از شروع علائم در بدن زندگی می‌کنند، اما اکثر افرادی که به آن مبتلا هستند هرگز دچار زخم معده نخواهند داشت. پزشکان مطمئن نیستند که چرا فقط برخی افراد پس از عفونت دچار زخم می‌شوند.

هلیکوباکتر پیلوری باعث از بین رفتن لایه پوشش مخاطی معده می‌شود و در نتیجه اسید معده می‌تواند به بافت پوششی معده برسد و به آن آسیب بزند و برای همین است که معده دچار زخم یا التهاب می‌شود.

علائم هلیکوباکتر پیلوری چیست؟

اکثر افراد مبتلا به هلیکوباکتر پیلوری هرگز علائمی ندارند. اما این باکتری می‌تواند به پوشش محافظ داخلی معده آسیب برساند و باعث بیماری‌های دیگری مانند زخم معده شود. طبق گفته healthline، علائم زخم معده از هلیکوباکتر پیلوری عبارت‌اند از:

درد معده

سوزش معده (مخصوصاً زمانی که معده خالی دارید)

نفخ

حالت تهوع

کاهش وزن غیر قابل توضیح

استفراغ

آروغ زدن

اشتهای ضعیف

ورم معده.

علائم پوستی عفونت هلیکوباکتر پیلوری

تصور می‌شود عفونت هلیکوباکتر یکی از دلایل احتمالی برخی از مشکلات پوستی باشد. این مشکلات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

کهیر مزمن

آکنه روزاسه

آکنه

پسوریازیس

سایر اختلالات پوستی.

اگرچه برخی از مطالعات نشان داده‌اند که اچ پیلوری در پاتوژنز برخی از بیماری‌های پوستی نقش دارد، اما مشخص نیست که هلیکوباکتر پیلوری عامل یا محرک این بیماری‌ها است.

علائم هلیکوباکتر پیلوری در کودکان

اچ پیلوری یک علت بسیار شایع زخم معده و گاستریت در بزرگسالان است، اما می‌تواند و در کودکان نیز رخ دهد. اگر کودک شما علائمی دارد که نشان‌دهنده گاستریت است، با دکتر اطفال خود تماس بگیرید. در کودکان مبتلا به این بیماری باید مراقب علائم زیر باشید، زیرا ممکن است علائم خونریزی گوارشی یا سوراخ شدن زخم باشد:

درد ناگهانی و تیز شکم.

وجود خون در مدفوع یا مدفوع سیاه.

استفراغ خونی یا استفراغی که شبیه تفاله قهوه است.

علت عفونت هلیکوباکترپیلوری چیست؟

عفونت هلیکوباکتر پیلوری زمانی رخ می‌دهد که باکتری هلیکوباکتر پیلوری معده شما را آلوده کند. باکتری هلیکوباکتر پیلوری معمولاً از طریق تماس مستقیم با بزاق، استفراغ یا مدفوع از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. هلیکوباکتر پیلوری نیز ممکن است از طریق غذا یا آب آلوده منتقل شود. روش دقیقی که باکتری هلیکوباکتر پیلوری باعث گاستریت یا زخم معده در برخی افراد می‌شود هنوز ناشناخته است.

عوامل خطر اچ پیلوری

افراد اغلب در دوران کودکی به عفونت هلیکوباکتر مبتلا می‌شوند. عوامل خطر عفونت هلیکوباکترپیلوری با شرایط زندگی در دوران کودکی مرتبط است. طبق گفته mayoclinic، این شرایط به شرح زیر هستند:

زندگی در خانواده‌ها یا محیط‌های شلوغ: زندگی در خانه با افراد زیادی می‌تواند خطر ابتلا به عفونت اچ پیلوری را افزایش دهد.

عدم دسترسی به آب تمیز: وجود یک منبع مطمئن از آب تمیز و جاری به کاهش خطر ابتلا به هلیکوباکتر کمک می‌کند.

زندگی در کشور‌های در حال توسعه: افرادی که در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عفونت هلیکوباکتر پیلوری هستند. این ممکن است به این دلیل باشد که شرایط زندگی شلوغ و غیربهداشتی ممکن است در کشورهای در حال توسعه رایج‌تر باشد.

زندگی با فردی که عفونت هلیکوباکتر پیلوری دارد: اگر با فردی که عفونت هلیکوباکترپیلوری دارد زندگی می‌کنید، احتمال ابتلا به عفونت هلیکوباکتر پیلوری بیشتر است.

عوارض عفونت هلیکوباکتر پیلوری

عوارض مرتبط با عفونت هلیکوباکتر پیلوری عبارت‌اند از:

زخم معده: زخم‌ها هلیکوباکتر پیلوری می‌تواند به پوشش محافظ معده و روده کوچک آسیب برساند. این می‌تواند به اسید معده اجازه دهد تا یک زخم باز ایجاد کند. حدود ۱۰ درصد از افراد مبتلا به هلیکوباکتر پیلوری دچار زخم معده می‌شوند.

التهاب پوشش معده: عفونت هلیکوباکتر پیلوری می‌تواند معده را تحت تاثیر قرار دهد و باعث تحریک و تورم یعنی گاستریت یا ورم معده شود.

سرطان معده. عفونت هلیکوباکتر پیلوری یک عامل خطر قوی برای انواع خاصی از سرطان معده است.

عفونت هلیکوباکتر پیلوری چگونه تشخیص داده می شود؟

اگر علائم بیماری گوارشی دارید، ممکن است نیاز به آزمایش هلیکوباکتر پیلوری داشته باشید. راه‌های مختلفی برای تشخیص عفونت هلیکوباکتر پیلوری وجود دارد، از جمله:

۱. آزمایش خون

یکی از راه‌های تشخیص این بیماری بررسی وجود آنتی‌بادی علیه هلیکوباکتر پیلوری در نمونه خون فرد است. آزمایش خون اچ پیلوری یکی از اولین تست‌هایی است که دکتر گوارش درخواست می‌دهد.

۲. آزمایش مدفوع برای تشخیص عفونت اچ پیلوری

آزمایش مدفوع یکی از راه‌های تشخیصی خوب برای بیماری‌های گوارشی است. دکتر معده از آزمایش‌های مبتنی بر مدفوع مختلفی برای تشخیص این عفونت استفاده می‌کند. این آزمایش‌ها عبارت‌اند از:

آزمایش آنتی ژن مدفوع. این رایج‌ترین آزمایش مدفوع برای تشخیص هلیکوباکترپیلوری است. این آزمایش به دنبال پروتئین (آنتی ژن) مرتبط با عفونت هلیکوباکتر پیلوری در مدفوع می‌گردد.

آزمایش PCR مدفوع. یک آزمایش آزمایشگاهی به نام آزمایش واکنش زنجیره‌ای پلیمراز مدفوع (PCR) می‌تواند عفونت هلیکوباکتر را در مدفوع تشخیص دهد. این آزمایش همچنین می‌تواند جهش‌هایی را شناسایی کند که ممکن است باکتری را نسبت به آنتی‌بیوتیک‌های مورد استفاده مقاوم کرده‌اند. با این حال، این آزمایش گران‌تر از آزمایش آنتی ژن مدفوع است و ممکن است در همه مراکز پزشکی در دسترس نباشد.

۳. تست تنفس

در طول آزمایش تنفس (که تست تنفس اوره نامیده می‌شود) یک قرص، مایع یا پودینگ را می‌بلعید که حاوی مولکول‌های کربن برچسب‌گذاری‌شده است. اگر عفونت هلیکوباکتر پیلوری داشته باشید، محلول در واکنش با هلیکوباکتر در معده شما کربن آزاد می‌کند.

این کربن آزاد‌شده را می‌توان در تست تنفس سنجید. برای اندازه‌گیری میزان کربن آزادشده، باید در یک کیسه بازدم را کنید. یک دستگاه خاص مولکول‌های کربن را تشخیص می‌دهد. این تست برای بزرگسالان و کودکان بالای ۶ سال که قادر به همکاری با آزمون هستند، قابل استفاده است.

۴. آندوسکوپی فوقانی

پزشک برای تشخیص این عفونت ممکن است معاینه آندوسکوپی فوقانی را انجام دهد. دکتر شما ممکن است این آزمایش را برای بررسی علائم بیماری‌هایی مانند زخم معده یا ورم معده ناشی از اچ پیلوری، انجام دهد. روش انجام آندوسکوپی فوقانی به این صورت است که یک لوله بلند و انعطاف‌پذیر که در سر آن یک دوربین کوچک قرار دارند را از طریق گلو و مری به معده و اثنی عشر وارد می‌کنند. در طی این آزمایش ممکن است بیوپسی و نمونه‌برداری هم انجام شود.

چگونه از آزمایش مدفوع خانگی هلیکوباکترپیلوری استفاده کنیم؟

شما در خانه نیز می‌توانید با استفاده از تست‌های مخصوص مدفوع وجود هلیکوباکتر پیلوری را تشخیص دهید. برای این کار باید مراحل زیر را مو به مو دنبال کنید:

نمونه مدفوع را در یک ظرف خشک و تمیز جمع‌آوری کنید.

ظرف جمع‌آوری نمونه را از کیت تست خارج کنید.

درب رنگی را باز کنید. مراقب باشید مایع از ظرف نریزد.

درپوش را باز کنید. روی این کلاه چوبی است که با آن نمونه مدفوع می‌گیرید.

نمونه را با فرو بردن تدریجی چوب در نمونه مدفوع جمع‌آوری کنید. شما باید نمونه را از ۳-۴ مکان مختلف بگیرید.

مدفوع اضافی را که در شیارهای انتهای میله جمع‌آوری باقی می‌‍ماند با احتیاط جدا کنید.

سپس چوب نمونه برداری را همراه با درپوش، داخل ظرفی که آنها از آن برداشته‌اید قرار دهید. درپوش را محکم ببندید.

محتویات ظرف را کاملاً تکان دهید. نمونه مدفوع باید با محلول موجود در ظرف مخلوط شود.

ظرف حاوی نمونه را همراه با درپوش رنگی رو به بالا نگه دارید. قسمت بالای درپوش را با یک پارچه خشک یا روش مناسب دیگر تمیز کنید.

نوک درپوش را بشکنید (یا باز کنید). سپس این ظرف را مانند یک قطره چکان تا کنید تا بتوانید ۳-۴ قطره از محتویات ظرف را داخل تست بچکانید.

۳-۴ قطره را در پنجره گرد کاست تست بریزید.

نتیجه در مدت ۵-۱۰ دقیقه در آزمون نمایش داده می‌شود. نتایج بعدی را نادیده بگیرید.

عفونت هلیکوباکترپیلوری چگونه درمان می شود؟

درمان این بیماری اغلب اوقات با استفاده از آنتی بیوتیک‌ها صورت می‌گیرد. در ادامه داروهای درمان این بیماری را بررسی خواهیم کرد. اگر عفونت هلیکوباکتر پیلوری برای شما مشکلی ایجاد نمی‌کند و در معرض خطر ابتلا به سرطان معده نیستید، درمان ممکن است هیچ فایده‌ای برای شما نداشته باشد. درمان اچ پیلوری می‌تواند زخم را درمان کند و ممکن است خطر ابتلا به سرطان معده را کاهش دهد.

روش های درمان اچ پیلوری عبارت‌اند از:

 داروهای اچ پیلوری

عفونت هلیکوباکتر پیلوری معمولاً با حداقل دو آنتی‌بیوتیک مختلف در یک زمان درمان می‌شود. این کار به جلوگیری از ایجاد مقاومت باکتری در برابر یک آنتی‌بیوتیک خاص کمک می‌کند.

آنتی بیوتیک‌‌های تجویزی برای درمان اچ پیلوری عبارت‌اند از:

آموکسی سیلین

کلاریترومایسین (بیوکسین)

مترونیدازول (فلاژیل)

تتراسایکلین (سومایسین)

تینیدازول (تیندامکس).

درمان همچنین ممکن است شامل داروهایی برای کمک به بهبود معده باشد، از جمله:

مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPI). این داروها از تولید اسید در معده جلوگیری می‌کنند. برخی از نمونه‌های PPI عبارتند از:

امپرازول

اسموپرازول

لانسوپرازول

قرص پنتوپرازول

بیسموت ساب سالیسیلات. این دارو که بیشتر با نام تجاری Pepto-Bismol شناخته می‌شود، با پوشاندن زخم و محافظت از آن در برابر اسید معده عمل می‌کند.

مسدود کننده‌های هیستامین (H-۲). این داروها ماده‌ای به نام هیستامین را مسدود می‌کنند که باعث تولید اسید می‌شود. یک مثال سایمتیدین (Tagamet HB) است. مسدود کننده‌های هیستامین فقط برای عفونت هلیکوباکتر پیلوری در صورتی تجویز می‌شوند که مهارکننده‌های پمپ پروتون نتوانند مورد استفاده قرار گیرند.

داروهای معرفی‌شده فقط برای درمان اچ پیلوری مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. این داروها که بیشتر با عنوان قرص معده درد شناخته می‌شوند، می‌توانند در برابر بیشتر عفونت‌های معده عملکرد مناسبی داشته باشند.

برای اطمینان از درمان باید حداقل چهار هفته پس از درمان، آزمایش هلیکوباکتر را تکرار کنید. اگر آزمایش‌ها نشان دهند که درمان عفونت را از بین نبرده‌است، ممکن است به درمان بیشتری با ترکیب متفاوتی از آنتی‌بیوتیک‌ها نیاز داشته باشید.

رژیم غذایی برای افراد مبتلا به اچ پیلوری

کسانی که مشکل معده دارند می‌دانند که یکی از مهمترین کارهایی که باید بکنند انتخاب هوشمندانه و درست غذاهایی است که می‌خورند. غذاهایی که می‌خورید تاثیر مستقیم روی معده دارند و گاهی می‌توانند برای شما مشکل‌ساز شوند. از سوی دیگر مواد غذایی زیادی وجود دارد که می‌توانند به در بهبود وضعیت بیماری به شما کمک کنند. در این بخش از مطلب به شما می‌گوییم که اگر اچ پیلوری دارید چه غذاهایی باید بخورید و چه غذاهایی نباید بخورید.

رژیم غذایی مناسب افراد مبتلا به هلیکوباکتر چیست؟

افراد مبتلا به این بیماری می‌توانند از غذاهای زیر تغذیه کنند:

غذاهای سرشار از پروبیوتیک

امگا ۳ و امگا ۶

میوه‌ها و سبزیجات

کلم بروکلی، گل کلم و کلم

گوشت سفید و ماهی.

افراد مبتلا به عفونت هلیکوباکترپیلوری باید از چه غذاهایی اجتناب کنند؟

افراد مبتلا به عفونت اچ پیلوری باید از غذاها و مواد زیر اجتناب کنند:

قهوه، شکلات، چای سیاه قوی را محدود کنید. این غذاها حاوی کافئین هستند که معده را تحریک می‌کنند.

مصرف نوشابه‌های گازدار غیرالکلی را محدود کنید. آنها می‌توانند باعث درد معده، سوزش سر دل و ریفلاکس شوند.

نوشیدنی‌های الکلی را محدود کنید. مصرف آنها التهاب مخاط معده را بدتر می‌کند.

مصرف میوه‌های اسیدی به خصوص لیمو، پرتقال و آناناس را محدود کنید. آنها می‌توانند باعث درد معده و سوزش سر دل شوند.

مصرف فلفل سبز تند را محدود کنید. غذاهای کاملاً نامناسب عبارت‌اند از:

سس سویا

سس کچاپ

سس مایونز

سس سیر

آبگوشت

مصرف گوشت‌های چرب را محدود کنید. این غذاها بسیار چرب هستند و هضم آنها زمان زیادی می‌برد که باعث تحریک بیشتر معده می‌شود.

غذاهای کنسرو شده را حذف کنید. به دلیل محتوای بالای مواد نگهدارنده و افزودنی‌های شیمیایی، می‌توانند معده و روده را تحریک کنند.

سیگار را ترک کنید.

گیاهان دارویی مناسب اچ پیلوری کدامند؟

بدون در نظر گرفتن مبنای علمی و فقط در نظر گرفتن طب سنتی، داروهای زیر می‌توانند تاثیر مثبتی در درمان هلیکوباکترپیلوری داشته باشند:

عسل مانوکا

روغن نارگیل

چای سبز

روغن زیتون

کلم بروکلی.

چگونه می توانم از عفونت هلیکوباکترپیلوری جلوگیری کنم؟

هیچ واکسنی وجود ندارد که بتواند از شما در برابر هلیکوباکتر پیلوری محافظت کند، اما رعایت عادات سالم و بهداشت می‌تواند به جلوگیری از عفونت کمک کند. شما می‌توانید خطر ابتلا به عفونت هلیکوباکتر پیلوری را با موارد زیر کاهش دهید:

شستن مکرر دست‌ها، به‌ویژه قبل از آشپزی یا غذا خوردن، یا بعد از استفاده از دستشویی

نوشیدن آب از منبعی که می‌دانید بی‌خطر است.

اجتناب از غذاهایی که به درستی تمیز نشده‌اند یا به طور ایمن پخته نشده‌اند.

چه زمانی در رابطه با هلیکوباکتر باید به دکتر گوارش مراجعه کنیم؟

این بیماری اغلب اوقات علائمی ندارد و بسیاری از افراد حتی نیاز به مراجعه پزشک ندارند. اما برخی افراد دیگر که علائم زیر را در خود مشاهده می‌کنند باید به سرعت به دکتر معده مراجعه کنند:

درد یا سوزش در معده (شکم)

درد معده که ممکن است زمانی که معده شما خالی است بدتر شود

حالت تهوع

از دست دادن اشتها

آروغ زدن مکرر

نفخ

کاهش وزن ناخواسته.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به پزشک

هلیکوباکتر پیلور یک باکتری است که می تواند باعث عفونت در معده و ابتدای روده شود. اکثر افراد آلوده به هلیکوباکتر پیلوری هرگز علائم یا مشکلات مربوط به باکتری را تجربه نمی‌کنند؛ هرچند این باکتری می‌تواند در بسیاری از افراد مشکلات و بیماری‌های گوارشی جدی ایجاد کند. عفونت هلیکوباکترپیلوری می‌تواند منجر به زخم معده یا التهاب و در موارد شدید حتی سرطان معده در برخی افراد شود. درمان عفونت اچ پیلوری با دارو معمولاً می‌تواند زخم معده را التیام بخشد. درمان اولیه برای این بیماری استفاده از انتی‌بیوتیک است. دکتر گوارش در کنار آنتی‌بیوتیک از داروهای معده هم برای مدیریت علائم بیماری استفاده می‌کند.