شرکت های دانش بنیان چه نوع شرکت‌هایی هستند؟

سهیلا حسن وند| اقتصادسنج؛ شاید بارها عبارت شرکت دانش بنیان را شنیده باشید، اما دقیقا اطلاع نداشته باشید که منظور از شرکت های دانش بنیان چیست؟ و یا مایل باشید که شرکتی دانش بنیان را به ثبت برسانید، بنابراین برای کسب اطلاعات در این زمینه با ما همراه باشید.

تعریف شرکت دانش بنیان 

به موجب آیین نامه تشخیص شرکت ها و موسسات دانش بنیان ،شرکت های دانش بنیان ،موسسات خصوصی یا تعاونی هستند که به منظور افزایش علم و ثروت ، توسعه اقتصادی بر پایه دانش و تحقق اهداف علمی و اقتصادی در راستای گسترش اختراع و نوآوری و در نهایت تجاری سازی نتایج تحقیق و توسعه شامل طراحی و تولید کالا و خدمات در حوزه فناوری های برتر و با ارزش افزوده فراوان به ویژه در تولید نرم افزارهای مربوط تشکیل می شود.

قانون حمایت از شرکت دانش بنیان چیست؟

قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات مشتمل بر سیزده ماده و شش تبصره در تاریخ ۵ آبان ۱۳۸۹ جهت دستیابی به اقتصاد دانش‌بنیان، به تصویب مجلس رسید و پس از تأیید شورای نگهبان در تاریخ ۳۰/۸/۸۹ جهت اجرا به مجلس شورای اسلامی ابلاغ شد.

هدف شرکت‌ دانش‌ بنیان چیست؟

واضح است که شرکت‌های دانش‌ بنیان به مانند سایر شرکت‌ها، دغدغه‌های مالی، تجاری و هدف ثروت‌آفرینی هم دارند، اما شرکت‌های دانش‌ بنیان تلاش می‌کنند تا از طریق توسعه علمی-پژوهشی و ارتقای فناوری‌های پیچیده و کارآمد تولید ثروت کنند که این موضوع، تفاوت اصلی آنها با سایر شرکت‌های تجاری است.

به طور مثال این شرکت‌ها با هدف تجاری‌سازی و سودآوری برای واحدهای علمی و پژوهشی مثل دانشگاه‌ها تشکیل شده‌اند و فعالیت‌های علمی و فنی انجام می‌دهند تا با تجاری‌سازی نتایج تحقیقات و ایده‌های خود، هم این واحدهای علمی و کارکنان آنها از لحاظ مالی بهره‌مند شوند و هم بتوانند خدمات کارآمدی در حوزه‌های مختلف از طریق ساخت و تولید اختراعات و خدمات نوآورانه برای جامعه به همراه داشته باشند.

زمینه‌های فعالیت شرکت دانش‌ بنیان چیست؟ 

حیطه عملکرد شرکت های دانش بنیان به طور کلی می‌تواند شامل انجام تحقیقات علمی و کاربردی، ارائه خدمات تخصصی و مشاوره‌ای در حوزه‌های فنی و تخصصی، تولید محصولات با فناوری نوین و سطح بالا (توسعه فناوری)، ایفای نقش نظارتی بر تحقیقات پژوهشی، اجرایی و مشاوره‌ای باشد.

عمده حوزه‌های تخصصی فعالیت این شرکت‌ها عبارت هستند از:

-فناوری‌های زیستی در حوزه پزشکی

-پژوهش‌های زیست محیطی، غذایی، کشاورزی و دامی

-بهره‌مندی از فناوری‌های نانو و تولید محصولات کاربردی بر پایه این فناوری

-حوزه مواد پیشرفته پلیمر

-فعالیت‌های مربوط به مخابرات

-فعالیت‌های مربوط به برق قدرت

-فعالیت‌های مربوط به سخت‌افزارهای رایانه‌ای

-حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات

-تولید نرم‌افزارهای رایانه‌ای کاربردی

-تجهیزات پیشرفته نفت و گاز و پالایش

-پژوهش در حیطه انرژی‌های نوین و تجدیدپذیر (مانند انرژی هسته‌ای یا انرژی خورشیدی)

-تولید داروهای پیشرفته، وسایل و ملزومات پزشکی

-ساخت فناوری‌های پیشرفته هوافضایی مانند تولید پهپادها و ماهواره‌ها

شاخص های تشخیص شرکت های دانش بنیان 

شاخص های تشخیص شرکت های دانش بنیان به دو دسته شاخص های عمومی و اختصاصی تقسیم می شوند. شرکت های متقاضی باید علاوه بر شاخص های عمومی، شرایط مشخص شده در یکی از سه دسته شاخص های اختصاصی را نیز احراز نمایند.

الف- شاخص های عمومی

حداقل دو سوم از اعضای هیات مدیره شرکت، حداقل دو مورد از شرایط ذیل را احراز کنند:

۱- حداقل دارای مدرک کارشناسی باشند.

۲- حداقل ۳ سال سابقه فعالیت کاری یا علمی در حوزه فعالیت شرکت و یا سابقه مدیریتی داشته باشند.

۳- دارای حداقل یک اختراع ثبت شده ارزیابی شده داخلی یا یک اختراع بین المللی مرتبط با حوزه کاری شرکت باشند.

۴- حداقل نیمی از درآمد شرکت در یک سال مالی گذشته شرکت، ناشی از فروش فناوری، کالا و یا خدمات دانش بنیان (شامل خدمات تحقیق و توسعه و طراحی مهندسی مرتبط با فهرست کالاهای دانش بنیان و خدمات تخصصی دانش بنیان) آن شرکت از طریق قرارداد باشد.

تبصره: شرکت هایی که در مرحله تجاری سازی اولین کالای دانش بنیان خود هستند، در صورتی که دارای تولید پایلوت موفق باشند و استانداردهای لازم را از مراجع ذی صلاح داخلی یا بین المللی کسب کرده باشند و دارای بازار مطمئن و یا اعلام نیاز معتبر همراه با قرارداد تولید کالا باشند، از رعایت بند ۱-۲ مستثنی هستند.

۵- سابقه بیمه پرداختی برای حداقل ۳ نفر از کارکنان تمام وقت شرکت، حداقل ۶ ماه باشد.

ب- شاخص های اختصاصی

شرکت متقاضی باید علاوه بر دارا بودن شاخص های عمومی، واجد کلیه شرایط اختصاصی در یکی از دسته های ذیل نیز باشند:

شرکت می بایست تولید کننده کالاهای دانش بنیانی باشد که طی دو سال گذشته در فهرست کالاهای جدید قرار گرفته باشد تا بتوانند از طریق دانش خود آن را ارتقاء دهند.در واقع مطابق مصوبه مصوب کارگروه ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت ها و موسسات دانش بنیان و نظارت بر اجرا، یکی از شرط های لازم برای شرکت های تولید کننده و دانش بنیان، تولید کالاهای دانش بنیان می باشد.

کدام معیارها می‌تواند یک شرکت را تبدیل به شرکت دانش بنیان نماید؟

– کالاها و خدمات دانش بنیان مورد تایید را حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی و مشروط به دارابودن همه معیارها ساخته و ارائه نماید.

– حداکثر ۳ سال از زمان تاسیس شرکت گذشته باشد.

– شرکت دارای حداقل ۲ نفر نیروی انسانی پاره وقت بوده که حداقل یک نفر از آن ها در حوزه کالا و خدمات دانش بنیان شرکت متخصص باشد.

اما یکی از نکات مهم در این زمینه معیارهای تشخیص محصولات دانش بنیان می باشد که طبق آیین نامه مربوطه ، معیارهای سه گانه ی محصولات دانش بنیان به شرح ذیل می باشد:

دارای پیجیدگی فنی بوده و تولید آن نیاز به تحقیق و توسعه ی هدفمند، توسط یک تیم فنی خبره داشته باشد، در حوزه ی فناوری های بالا و متوسط به بالا باشد، همچنین تحقیق و توسعه برای حفظ توان رقابتی آن محصول در بازار، به صورت مداوم انجام شود و عمده ارزش افزوده ی آن کالا، خدمات ناشی از دانش فنی و… نوآوری فناورانه باشد.

لذا بر اساس “آیین نامه ی تشخیص شرکت ها و موسسات دانش بنیان، شرکت های متقاضی باید علاوه بر کسب شرایط ذکر شده در شاخص های عمومی (شامل کسب حداقل درآمد ذکر شده ی ناشی از فروش فناوری، کالا و خدمات دانش بنیان، نیروی انسانی و سابقه ی بیمه ی کارکنان)، کلیه ی شرایط مشخص شده در شاخص های اختصاصی این آیین نامه را نیز احراز نماید.

طبقه‌بندی شرکت‌های دانش‌بنیان

شرکت‌های دانش‌بنیان شامل چهار دسته زیر بوده و بر اساس دارا بودن معیارهای گفته شده مورد تأیید قرار می‌گیرند؛

نوپا نوع یک

نوپا نوع دو

تولیدی نوع یک

تولیدی نوع دو

نوپا نوع یک

شرکت‌های نوپا که دارای اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشته خود نیستند یا دارای درآمد عملیاتی در اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشته خود نیستند، در صورتی که کالاها یا خدمات یا فرایند تولید یا تجهیزات تولید مندرج در فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح یک را حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی و مشروط به دارا بودن همه معیارهای کالاها و خدمات دانش‌بنیان (ماده ۱ آیین‌نامه ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان) ساخته و ارایه نمایند، به‌صورت شرکت نوپا نوع یک تأیید می‌شود.

نوپا نوع دو

شرکت‌های نوپا که دارای اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشته خود نیستند یا دارای درآمد عملیاتی در اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشته خود نیستند، در صورتی که کالاها یا خدمات یا فرایند تولید یا تجهیزات تولید مندرج در فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح دو را حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی و مشروط به دارا بودن همه معیارهای کالاها و خدمات دانش‌بنیان (ماده ۱ آیین‌نامه ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان) ساخته و ارائه نمایند، به‌صورت شرکت نوپا نوع دو تأیید می‌شود.

تولیدی نوع ۱

حداقل ۲۵ درصد از درآمد عملیاتی سال مالی گذشته شرکت (که در اظهارنامه مالیاتی شرکت اظهار شده‌است)، ناشی از فروش کالاها یا خدمات دانش‌بنیان مندرج در فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح ۲ و حائز همه معیارهای کالاها و خدمات دانش‌بنیان (ماده ۱ آیین‌نامه ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان) باشد.

تولیدی نوع ۲ یا صنعتی

با توجه به اهمیت رسوخ فناوری‌های برتر در شرکت‌های صنعتی، شرکت‌های متقاضی که در اظهارنامه سال مالی گذشته خود دارای درآمد عملیاتی هستند، در صورت فعالیت در حوزه‌های فناوری برتر، با دارا بودن یکی از شرایط بندهای ۱ یا ۲ به صورت تولیدی نوع ۲ تأیید می‌شوند. ۱: شرکت کالاها یا خدمات یا فرایند تولید یا تجهیزات تولید مندرج در فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح ۱ یا ۲ را حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی ساخته و ارائه نماید. ۲: شرکت مجری حداقل یک پروژه EPC (مهندسی، پیمانکاری و ساخت) باشد، مشروط به اینکه حداقل ۱۰ درصد از قیمت قراردادهای پروژه ناشی از بخش‌های حائز همه معیارهای کالاها و خدمات دانش‌بنیان (ماده ۱) باشد.

حمایت‌های دانش‌بنیان

تحقیق و توسعه و افزایش ظرفیت خط تولید از طریق معافیت‌های مالیاتی و گمرکی هدفمند منوط به فعالیت‌های دانش‌بنیان، ارائه مجوز استقرار، جواز تأسیس و پروانه بهره‌برداری و ارائه تخفیف استفاده از خدمات آزمایشگاهی، معافیت از پرداخت حق بیمه قرار دادها، ممنوعیت از خرید کالای خارجی دارای ساخت داخل، تسهیلات صندوق نوآوری و شکوفایی و صندوق توسعه ملی و نظام وظیفه فقط بخشی از حمایت‌های انجام شده از شرکت‌های دانش‌بنیان است.

مزایای تاسیس این گروه از شرکت ها

معاف شدن از دادن مالیات به سازمان مالیات، عوارض، حقوق گمرکی، سود بازرگانی و عوارض صادراتی، به مدت پانزده سال.

امکان دریافت تسهیلات کم بهره یا بدون بهره کوتاه یا بلند مدت، از سازمان های ذی صلاح، برای تامین کردن همه یا بخشی از هزینه تولید و عرضه یا بکارگیری فن آوری.

در اولویت قرار گرفتن شرکت ها و موسسات دانش بنیان، برای استقرار در محل پارک های علم و فناوری، مناطق ویژه اقتصادی و یا مناطق ویژه علم و فناوری و مراکز و سازمان های رشد.

بهره مندی از پوشش بیمه ای مناسب، در تمام مراحل تولید، عرضه و به کارگیری.

برخورداری از امتیازات و تسهیلات مربوط به شرکت در برخی مناقصات

در اولویت قرار گرفتن شرکت ها و موسسات دانش بنیان در واگذاری تمام یا بخشی از سهام مراکز و موسسات پژوهشی دولتی قابل واگذاری، بر اساس ضوابط قانون اصلاح موادی از قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی.

معایب تاسیس و ثبت شرکت دانش بنیان چیست؟ 

اولین عیب از معایب تاسیس این شرکت ها، کوچکی و محدودیت بازار داخلی، برای محصولات تولیدی آن ها است، همچنین، استقبال کم، از محصولات تولید داخل، توسط افراد بازار های داخلی را می توان، یکی از معایب ناشی از بازار داخلی شرکت های دانش بنیان دانست که بر فعالیت این شرکت ها نیز، اثر می گذارد.

مشکلات پیدا کردن بازار خارجی یا چالش های بسیاری که برای رود به این بازارها، پیش روی شرکت های دانش بنیان است، از دیگر معایب تاسیس این شرکت ها می باشد.

برخورداری از تمکن مالی پایین شرکت های دانش بنیان، عیب دیگری است که بر ارتقای کیفیت محصولات تولیدی آن ها، اثر می گذارد.

مواجه شدن شرکت های دانش بنیان تاسیس شده، با کمبود منابع مالی، از طرف سازمان ها و مراکز اعطا کننده تسهیلات، به ویژه، برای سرمایه گذاری در خصوص برخی ایده هایی که ریسک پذیر هستند نیز می تواند، از معایبی باشد که تاسیس این شرکت ها، به همراه دارد.

گام اول ثبت شرکت دانش بنیان

پس از ثبت شرکت در دفتر ثبت شرکت‌ها، به سایت Daneshbonyan.isti.ir مراجعه کنید. در این بخش بهتر است ابتدا تمام قوانین و شرایط را مطالعه کرده و سپس ثبت شرکت خود را آغاز نمایید.

برای ثبت شرکت، باید تمام اطلاعات مثل نام شرکت، نوع شرکت، شناسه ملی شرکت، آدرس سایت اینترنتی، شماره تلفن و تمام اطلاعات مورد نیاز را در بخش ثبت نام و ارزیابی شرکت‌ها وارد کنید. در این بخش، سایت یک آدرس ایمیل معتبر نیز از شما اخذ می‌کند که لینک فعال‌سازی سامانه از آن طریق برای شما ارسال خواهد شد.

گام دوم ثبت شرکت دانش بنیان

در این قسمت باید محصول ساخته‌شده را در سامانه ثبت کرده و تمام اطلاعات اختصاصی مرتبط با آن را درج کنید. مواردی هم‌چون مالکیت فکری، عنوان نوآوری و حتی زمان تقریبی دست‌یابی به نوآوری، جزو موارد مهمی است که باید در این بخش ثبت شوند.

این اطلاعات ثبت شده توسط چند نهاد و مجموعه مشخص مثل معاونت علمی و فناوری نهاد ریاست جمهوری و کارگروه تشخیص و ارزیابی صلاحیت، بررسی خواهند شد. بررسی این گروه‌ها بر طبق شاخص‌های ذکر شده در آیین‌نامه تشخیص  صلاحیت شرکت‌ها و موسسه‌های دانش بنیان است و در صورت کسب امتیازهای لازم، نشان شرکت دانش‌بنیان به شرکت اعطا شده و در یکی از دسته‌بندی‌های اصلی این نوع شرکت‌ها قرار خواهید گرفت.

اگر شرکت شما از این مرحله نیز عبور کند، کد ویژه به شما تعلق می‌گیرد و از آن پس می‌توانید از تسهیلات و خدمات ویژه در نظرگرفته‌شده برای انواع شرکت‌های دانش‌بنیان استفاده کنید.

جمع‌بندی نهایی

پروسه ثبت شرکت دانش‌بنیان با ثبت شرکت عادی هیچ تفاوتی ندارد و در واقع تفاوت اصلی و مهم بین شرکت‌های دانش‌بنیان و سایر شرکت‌ها، در نوع محصولات و خدمات آن‌ها نهفته است. اگر ایده اختصاصی شما در یکی از دسته‌بندی‌های اعلام‌شده قرار می‌گیرد، می‌توانید با ثبت یک شرکت عادی و سپس تبدیل آن به یک شرکت دانش‌بنیان، ایده خود را توسعه بخشیده و علاوه بر ایجاد ثروت، در راستای پیشرفت جامعه و کشور نیز فعالیت کنید. در نهایت امیدواریم که دریافته باشید شرکت دانش بنیان چیست و چه ویژگی‌ها و چه کاربردی دارد.