کمبود ترسناک نیروی انسانی متخصص در ایران/ چرا مهاجرت در کشورهای دیگر فرصت و در ایران تهدید است؟
محمد فاضلی، جامعه‌شناس در همایش «فرصت‌های ایران در عصر دیجیتال» گفت: «در حال حاضر نه‌تنها در فضای کسب‌وکارهای دیجیتال که حتی در کسب‌وکارهای سنتی هم پیدا کردن نیروی انسانی به بحران تبدیل شده است.»
اقتصادسنج | محمد فاضلی، جامعه‌شناس در همایش «فرصت‌های ایران در عصر دیجیتال» گفت: «در حال حاضر نه‌تنها در فضای کسب‌وکارهای دیجیتال که حتی در کسب‌وکارهای سنتی هم پیدا کردن نیروی انسانی به بحران تبدیل شده است.»
اخیرا همایش «فرصت‌های ایران در عصر دیجیتال» با حضور برخی از کارشناسان و مدیران برگزار شد.
سخنرانان در این همایش به بررسی وضعیت نیروی انسانی در کشور و چالش‌های پیش روی بازار کار ایران پرداختند. مهارت نداشتن نیروی فارغ‌التحصیل و تمایل بالای ایرانیان به مهاجرت از جمله چالش‌هایی بود که در این همایش به آن پرداخته شد.
بحران کمبود نیروی انسانی
در این همایش کارشناسان از کمبود نیروی انسانی در بازار کار ایران گفتند. موضوعی که اخیر بارها در فضای کسب‌وکارها بیان شده و حالا به نظر می‌رسد وارد فاز جدی‌تری شده است.
محمد فاضلی، جامعه‌شناس در این مورد گفت: «انفجار جمعیتی که در دهه ۶۰ داشتیم، در دهه هفتاد وارد دانشگاه‌ها شد. کیفیت دانشگاه‌های کشور بعد از جنگ بهتر شد و خروجی‌های دانشگاه‌ها در دهه ۷۰ و ۸۰ به نیروی کار شرکت‌ها در اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ تبدیل شد. در این دوره نیروی انسانی محدودیت نداشت، به اندازه کافی نیروی انسانی داشتیم. هنوز با تحریم‌ها مواجه نبودیم و سر برجام به طاق نخورده بود و امید وجود داشت.»
او ادامه داد: «با نزدیک شدن به میانه دهه ۹۰ امید کم‌رنگ می‌شود و از سوی دیگر تحولات دیجیتال نیز اثرگذار می‌شود. در حال حاضر نه‌تنها در فضای کسب‌وکارهای دیجیتال که حتی در کسب‌وکارهای سنتی هم پیدا کردن نیروی انسانی به بحران تبدیل شده است؛ به‌ویژه نیروی انسانی با کیفیت.»
مهاجرت در کشورهای دیگر فرصت است، در ایران تهدید
بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت ایران نیز در این همایش گفت: «مفهوم تعلق، وطن و مهاجرت مجازی در حال تغییر است. ما چون داده و سیستمی برای آن نداریم در مواجهه با آن دچار مشکل شدیم. مهاجرت برای بسیاری از کشورها تبدیل به فرصت شده اما برای ایران فعلا تهدید است.»
او ادامه داد: «شرایطی در دنیا پیش آمده که امکان استفاده از سرمایه‌های انسانی در هر نقطه‌ای فراهم شده است. بسیار ساده‌انگاری است که انتظار داشته باشیم نیروهای ما را جذب نکنند. یا باید نیروی کار را جذب کرد و نگه داشت، یا از دست می‌دهید.»
ایران در رقابت با کشورهای منطقه هم بازنده است
مدیر رصدخانه مهاجرت ایران توضیح داد: «چه بخواهیم چه نخواهیم در یک فرمول رقابت جهانی برای استعدادها قرار گرفته‌ایم. فشار جهانی مضاعف در این مورد مضاعف است. گوی رقابت را نه به بازیکن‌های اصلی مانند امریکای شمالی و اروپا، بلکه حتی به بازیکنان محلی و منطقه‌ای هم می‌بازیم. اگر شاخص جذب نیروها را در نظر بگیریم، کشورهای منطقه در حال رشد هستند، اما ما نه‌تنها جذب نمی‌کنیم، بلکه دفع هم می‌کنیم.»
او درباره نتایج پژوهش مشترک رصدخانه مهاجرت و محمد فاضلی که ۱۲ هزار نفر در آن شرکت کردند، توضیحاتی ارائه داد: «۶۰ درصد از شرکت‌کنندگان در این پیمایش، یا تمایل به مهاجرت دارند، یا در حال برنامه‌ریزی و اقدام برای مهاجرت هستند.»
صلواتی گفت: «بیش از ۸۰ درصد از افرادی که در این نظرسنجی شرکت کرده‌اند، علت مهاجرت خود را شرایط کلی عنوان کردند. یعنی عوامل کلان است که افراد را به مهاجرت ترغیب کرده است. سال گذشته هشدار دادیم که عوامل اقتصاد در میل به مهاجرت افراد موثر است، اما حالا عوامل سیاسی در تمایل و اقدام به مهاجرت ۸۰ درصدی که گفته شد، موثر است.»
چرا به افراد برچسب می‌زنیم؟
شهاب جوانمردی، مدیرعامل گروه شرکت‌های فناپ در ادامه این همایش گفت: «فکر می‌کنم همه ما با اخبار مهاجرت درگیر هستیم. کافی‌ست سری به گزارش‌های رصدخانه مهاجرت بیندازیم. از خروج هم‌وطنان از کشور ناراحت می‌شویم و اشک می‌ریزیم.»
او توضیح داد: «ما خود بسیار از جوانان را پیش از آنکه به ثمر برسند، اخته می‌کنیم. کنکور سراسری که برگزار می‌شود با تعریفی از آدم‌های باهوش و کارآمد سر این درخت را قطع می‌کنیم. آیا واقعا در صدهزار نفری که کنکور می‌دهند، ۲۰ درصد از آنها استعداد نیستند؟ ۶۰ درصد از آنها کارآمد نیستند؟ ۲۰ درصد دیگر اگر آموزش درست ببینند، آیا نمی‌توانند کارآمد باشند؟ چرا به راحتی به آدم‌ها برچسب می‌زنیم؟ چرا پیش از آنکه به ثمر برسند، به راحتی از گردانه ثمر آنها را خارج می‌کنیم؟»
نظام آموزش عالی ما ابتر است
جوانمردی گفت: «در بسیاری از کشورها دیگر مدرک‌گرایی به شدت رو به افول است و توانمندی افراد است که به کار آنها ارزش می‌دهد. بسیاری از شرکت‌های بزرگ، موضوع مدرک را کنار گذاشته‌اند.»
مدیرعامل گروه شرکت‌های فناپ گفت: «ما به عنوان بنگاه‌ها همیشه اعتراض داریم که چرا نظام آموزش عالی ما ابتر است؟ چرا باید روی آموزش، تربیت و توسعه افراد بعد از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه سرمایه‌گذاری کنیم؟»
او ادامه داد: «باید بنگاه‌های خود را تبدیل به دانشگاه‌هایی کنیم که نه‌تنها برای بنگاه خودمان که برای جامعه نیروهای کارآمد تربیت کنند. دانشگاه‌ها تا سن حدود ۲۵ سالگی تربیت افراد را به عهده دارند، اما بنگاه‌ها تا پایان عمر افراد این وظیفه را به دوش دارند. از این موضوع غفلت نکنیم.»
جوانمردی گفت: «اقتصاد دیجیتال به شدت ظرفیت جذب دانش‌آموزان را دارد. اگر به توسعه و آینده کشور نگاه داریم، فراموش نکنیم که با انسان شروع و با انسان تمام می‌شود.»
