اقتصادسنج| بررسی آمار عملکرد استانی در تراکنش های الکترونیک بانکی در بهار 1402 نشان از آن دارد که مبالغ تراکنش‌های بانکی رشد بسیار بیشتری نسبت به تعداد تراکنش‌ها داشته‌ است.

آمار بانک مرکزی در مورد عملکرد استانی ابزارها و تجهیزات پرداخت الکترونیک به تفکیک بانک‌ها در خردادماه 1402 منتشر شد. در این آمار به تعداد و مبالغ تراکنش‌های بانکی به تفکیک استان‌ و بانک پرداخته شده است. میزان تراکنش‌های بانکی در استان‌ها می‌تواند شاخصی از سطح مبادلات اقتصادی، سطح قیمت‌ها و سطح فعالیت بانک‌ها در استان‌ها به دست دهد. مطابق این آمار مبلغ کل تراکنش‌های بانکی در کشور در سه ماهه نخست سال جاری برابر با 2 هزار و 175 هزار میلیارد تومان بوده است. در این مدت مجموع مبالغ تراکنش‌های بانکی در استان تهران با اختلاف زیادی بیشتر از استان‌های دیگر بوده است.

تهران دارای بیشترین سهم مبالغ تراکنش بانکی در کشور

تراکنش بانکی هرگونه فرایند پرداخت و انتقال وجه است که از طریق ابزارهای پرداخت صورت ‌گیرد. بخش عمده این فرایند از طریق ابزارهای پرداخت الکترونیک انجام می‌شود. این ابزارها شامل خودپردازها یا پایانه‌های شعب هستند. خودپرداز ماشینی الکترونیکی است که امکان برخی عملیات‌های بانکی مثل انتقال وجه را در هر زمان دلخواه فراهم می‌کند. پایانه شعبه نیز دستگاهی است که در شعبه‌های بانک‌ها موجود است و با احراز هویت افراد امکان خدمات بانکی بیشتری را نسبت به خودپردازها فراهم می‌کند؛ برای مثال سقف انتقال پول در پایانه‌های شعب بیشتر از خودپردازها است.

به گزارش بانک مرکزی در استان تهران مجموع مبالغ تراکنش‌های بانکی در فصل اول سال 1402 از طریق هر دو نوع ابزارهای پرداخت الکترونیک برابر با 511.7 هزار میلیارد تومان بوده است. این یعنی حدود 23 درصد از کل تراکنش‌های بانکی کشور مربوط به بانک‌های تهران بوده است.

پس از تهران استان خراسان‌رضوی بیشترین مبلغ تراکنش‌ها را در این مدت داشته است. در این استان 153.3 هزار میلیارد تومان در تراکنش‌های بانکی جابجا شده است.

استان‌های اصفهان، فارس و خوزستان نیز در بهار سال جاری در رتبه‌های بعدی بیشترین مبالغ تراکنش بانکی در کشور قرار گرفته‌اند.

از سوی دیگر کمترین مجموع مقادیر تراکنش‌های بانکی مربوط به استان کهگیلویه و بویر احمد بوده است. در این استان در بهار سال جاری در مجموع 12.4 هزار میلیارد تومان در تراکنش‌های بانکی منتقل شده است.

همچنین مقایسه مبالغ تراکنش در استان‌های کشور نسبت به مدت مشابه سال گذشته نشان می‌دهد که در استان سیستان و بلوچستان مبالغ تراکنش‌های بانکی بیشترین رشد را نسبت به سایر استان‌ها داشته است.

رشد یک ساله خیره‌کننده سیستان و بلوچستان در مبالغ تراکنش‌ها

بررسی میزان رشد مبالغ تراکنش‌های بانکی در یک استان سرنخی از مسائل مختلفی از جمله افزایش سطح قیمت‌ها در آن می‌تواند به دست دهد؛ بنابراین موضوعی حائز اهمیت به شمار می رود.

داده‌های بانک مرکزی نشان می‌دهند مجموع مبالغ تراکنش‌های بانکی در مدت بهار 1401 تا بهار 1402 در استان سیستان و بلوچستان رشد خیره‌کننده 85 درصدی داشته است و این استان رکورددار رشد این مبالغ در کشور بوده است. در این استان در تراکنش‌های بانکی مقدار 52 هزار میلیارد تومان در بهار 1401 انتقال یافته بود که به رقم 96 هزار میلیارد تومان در بهار 1402 رسیده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد علت رشد زیاد مبالغ تراکنش‌های بانکی می‌تواند مربوط به پرداخت یارانه‌ها و بیشتر بودن بعد خانوار در این استان نسبت به استان‌های دیگر باشد. به عبارت دیگر از آن‌جایی که یارانه‌ها به تعداد اعضای خانوار به حساب سرپرست خانوار پرداخت می‌شود، و بعد خانوار در این استان 4.1 است که بیشترین میزان بعد خانوار در کشور به شمار می رود، مبالغ بیشتری از یارانه در تعداد تراکنش‌های کمتری به حساب سرپرست‌های خانوار این استان واریز می‌شود. از سوی دیگر این نکته را نیز باید در نظر گرفت که با توجه به اینکه استان سیستان و بلوچستان یکی از استان‌های کم برخوردار کشور است، خانوارهای دریافت‌کننده یارانه در این استان سهم بالایی از جمعیت کل آن را تشکیل می‌دهند. نتیجه این است که مبلغ زیادی یارانه به تعداد افراد کمتری پرداخت می‌شود و این امر می‌تواند علت یا یکی از دلایل بیشتر بودن رشد مبالغ تراکنش‌های بانکی در این استان باشد.

خراسان رضوی و قم نیز دو استان دیگری بودند که مبالغ تراکنش‌ها در این مدت رشد زیادی در آن‌ها داشته است. از سوی دیگر مبالغ تراکنش‌ها در استان ایلام رشد منفی داشته است. در این استان مجموع مبالغ تراکنش‌های بانکی در سه ماهه نخست سال جاری برابر با 15.2 هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به مدت مشابه سال پیش 7 درصد کاهش یافته است.

اما بررسی تعداد تراکنش‌های بانکی نیز در کنار مبالغ آن‌ها ضرورت دارد. این بررسی نشان می‌دهد تعداد تراکنش‌ها نیز در بهار 1402 همچون مبالغ آن‌ها در تهران با اختلاف زیادی در صدر مقادیر تراکنش استان‌ها بوده است.

بیشترین تعداد تراکنش‌های کشور در استان تهران

تعداد تراکنش‌های بانکی می‌تواند شاخصی از سطح رونق یا رکود فعالیت‌های اقتصادی باشد. به عبارتی هرچه تعداد تراکنش‌های بانکی بیشتر باشد، سطح مبادلات اقتصادی بالاتر است.

به گزارش بانک مرکزی در بهار سال جاری تعداد تراکنش‌های استان تهران برابر با 296 میلیون و 292 هزار و 147 عدد بوده است. این استان بیشترین تعداد تراکنش‌ها را در سطح کشور داشته است. پس از این استان نیز بیشترین تعداد تراکنش‌ها مربوط به خراسان رضوی، اصفهان و فارس بوده است.

از سوی دیگر خراسان جنوبی، کهگیلویه و بویر احمد و ایلام استان‌هایی بوده‌اند که کمترین تعداد تراکنش‌ها را در این مدت در سطح کشور داشته‌اند. در استان خراسان جنوبی تعداد 12 میلیون و 503 هزار و 612 عدد تراکنش بانکی در سه ماهه نخست سال 1402 انجام شده است.

همچنین در مقایسه با بهار 1401 مشخص می‌شود که تعداد تراکنش‌ها در سال گذشته در سطح کشور افزایش اندکی داشته یا حتی در برخی استان‌ها کاهش یافته است.

رشد اندک تعداد تراکنش‌های بانکی در کشور در یک سال گذشته 

بررسی‌ها نشان می‌دهد به طور کلی تعداد تراکنش‌های بانکی در استان‌های کشور رشد چشم‌گیری نداشته است و حتی در برخی استان‌ها کاهش یافته است.

بیشترین رشد تعداد تراکنش‌ها مربوط به خراسان رضوی بوده است. تعداد تراکنش‌ها در این استان در این مدت 4 درصد رشد کرده و به تعداد 115 میلیون و 958 هزار و 55 تراکنش در بهار 1402 رسیده است.

اما رشد تعداد تراکنش‌ها در 10 استان کشور منفی بوده است. بیشترین کاهش تعداد تراکنش‌ها مربوط به استان فارس بوده است. در این استان تعداد تراکنش‌ها در مدت یک سال 12 درصد کاهش یافته و به تعداد 85 میلیون و 716 هزار و 796 تراکنش در سه ماه اول سال جاری رسیده است.

استان‌های ایلام، کهگیلویه و بویر احمد، بوشهر، هرمزگان، کردستان، آذربایجان غربی، اصفهان، چهار محال و بختیاری، تهران، لرستان، مازندران، گیلان، خوزستان و کرمان دیگر استان‌هایی بوده‌اند که تعداد تراکنش‌ها در آن‌ها کم شده است.

ارزش واحد تراکنش شاخص دیگری برای ارزیابی تراکنش‌های بانکی است که نشان می‌دهد این مقدار در استان سیستان و بلوچستان در بیشترین سطح بوده است.

بیشترین ارزش واحد هر تراکنش در کشور در سیستان و بلوچستان

ترکیب مبالغ و تعداد تراکنش‌ها شاخص دیگری برای ارزیابی تراکنش‌های بانکی به دست می‌دهد که ارزش واحد تراکنش است. این شاخص متوسط مبلغی است که در هر تراکنش بانکی پرداخت شده است. بررسی ارزش واحد تراکنش می‌تواند تصویر دقیق‌تری از متوسط سطح پرداخت‌ها در استان‌ها ایجاد کند.

مطابق آمار بانک مرکزی در سه ماه ابتدایی سال جاری در استان سیستان و بلوچستان به طور متوسط در هر تراکنش بانکی مبلغ 2 میلیون و 445 هزار و 277 تومان پرداخت شده است. این بیشترین ارزش واحد تراکنش در میان استان‌های کشور است. تهران و بوشهر نیز در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند.

از سوی دیگر کمترین ارزش هر تراکنش بانکی در کهگیلویه و بویر احمد، خراسان شمالی و گلستان بوده است. در استان کهگیلویه و بویر احمد در سه ماه نخست سال 1402 مجموع مبلغ هر تراکنش برابر با 899 هزار و 825 تومان بوده است.

رشد یک ساله ارزش واحد تراکنش در همه استان‌ها

بیشترین رشد ارزش واحد تراکنش در سیستان و بلوچستان رخ داده است. در این استان در بهار 1401 در هر تراکنش به طور متوسط 1 میلیون و 358 هزار و 974 تومان پرداخت می‌شده است که در مدت این یک سال تا بهار 1402 به میزان 80 درصد افزایش یافته است. بررسی رشد مبالغ و تعداد در این استان نشان می‌دهد که رشد ارزش واحد مربوط به رشد زیاد مبالغ تراکنش‌ بوده است. در سیستان و بلوچستان در مدت این یک سال تعداد تراکنش‌ها تنها 3 درصد افزایش یافته است، در حالیکه همانطور که ذکر شد مبالغ تراکنش‌ها 85 درصد رشد کرده‌اند.

از سوی دیگر کمترین رشد ارزش واحد نیز مربوط به استان ایلام بوده است. در این استان ارزش واحد هر تراکنش در این یک سال تنها 2 درصد افزایش یافته است.