اقتصادسنج| در مطلبی که اخیرا روی وبسایت مرکز پژوهش‌های مجلس قرار گرفته، دو موضوع مهم یعنی وضعیت فقر و ویژگی‌های فقرا مورد بررسی قرار گرفته که در این گزارش به این سوال که فقیر کیست؟ پاسخ داده می‌شود.

خط و نرخ فقر یکی از مهم‌ترین شاخص‌های اقتصادی است که همواره مورد توجه مردم قرار می‌گیرد و بازتاب رسانه‌ای گسترده‌ای به همراه دارد.

مرکز پژوهش‌های مجلس در دهه ۹۰ و به طور دقیق‌تر از سال ۹۶ اقدام به محاسبه خط فقر می‌کند. نتایج این محاسبات نیز توسط وزات تعاون، کار و رفاه اجتماعی در دو گزارش پایش فقر در سال‌های ۹۹ و ۱۴۰۰ منتشر شد که آن را می‌توان اولین اعلام رسمی خط فقر دانست.

در مطلبی که اخیرا روی وبسایت مرکز پژوهش‌های مجلس قرار گرفته، دو موضوع مهم یعنی وضعیت فقر و ویژگی‌های فقرا مورد بررسی قرار گرفته که در این گزارش به این سوال که فقیر کیست؟ پاسخ داده می‌شود.

بر اساس اطلاعاتی که در این گزارش آمده است، خط فقر متوسط کشوری در سال ۱۴۰۰ به طور سرانه یک میلیون و ۶۸۰ هزار تومان بوده است. این عدد برای خانوار چهار نفره معادل چهار میلیون و ۵۰۰ هزار تومان محاسبه شد. بر این اساس، درصد جمعیت زیر خط فقر مطلق در سال ۱۴۰۰ برابر با ۳۰.۴ درصد بوده است. در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال قبل از آن، از جمعیت فقرا کاسته شده؛ ۷۰۰ هزار نفر. در مجموع، نرخ فقر از سال ۸۵ روند صعودی داشته و از سال ۹۷ به بیش از ۳۰ درصد رسیده است. در این بین، شکاف فقر که نشانگر فاصله فقرا تا خط فقر است و آن را اندازه‌گیری می‌کند؛ در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ به بالاترین مقدار یعنی ۲۷ درصد رسید.

۶ ویژگی وضعیت فقرا

در بخش دوم مروری بر ویژگی‌های فقرا شده است. علت فقر در دو دسته کلی قرار می‌گیرد؛ وضعیت اقتصاد کلان که به فقیرتر شدن مردم منجر شده است و علت خرد و در سطح خانوار فقرا که در این قسمت، ویژگی خانوار باعث فقر شده و به گرفتاری خانوار در تله فقر می‌انجامد. در این گزارش، وضعیت فقرا در ۶ ویژگی مورد بررسی قرار گرفته است.

وضعیت شغلی سرپرست خانوار

صرف برخورداری از شغل در مناطق روستایی با احتمال زیاد می‌تواند باعث خروج از فقر شده؛ اما در مناطق شهری تأثیر معناداری ندارد.

برخورداری از شغل رسمی احتمالا می‌تواند فقر را کاهش دهد. برخورداری از شغل غیرساده احتمالا می‌تواند فقر را کاهش دهد.

وضعیت تحصیلی سرپرست خانوار

صرف باسوادی احتمالا فقر را کاهش می‌دهد. افزایش سال‌های تحصیل احتمالا فقر را کاهش می‌دهد.

وضعیت سنی سرپرست خانوار

در مناطق شهری، به مرور زمان سن سرپرست خانوار غیرفقیر از خانوار فقیر پیشی گرفته است. در مناطق روستایی، سن سرپرست خانوار فقیر بیش از خانوار غیرفقیر است.

وضعیت جنسی سرپرست خانوار

از نظر زن سرپرستی بین فقرا و غیرفقرا در مناطق شهری تفاوتی وجود ندارد. اما زن سرپرستی در فقرا در مناطق روستایی از درصد بالایی برخوردار است.

وضعیت ساختار خانوار

خانوارهای دارای کودک در بین فقرا در سال ۱۴۰۰ در مناطق شهری ۱۴ واحد درصد بیش از خانوارهای دارای کودک در بین غیرفقرای شهری هستند.

 وضعیت مسکن خانوار

برخورداری از مسکن استیجاری باعث کاهش رفاه خانوار می‌شود. نرخ برخورداری از مسکن استیجاری در بین فقرای شهری حدود چهار واحد درصد بیش از غیرفقراست.

بر اساس این گزارش، دهه ۹۰ برای اقتصاد ایران، وضعیت مناسبی به لحاظ رشد اقتصادی و سایر متغیرها نداشته است. یک دهه تورم بالا (به جز سال‌های ۹۶-۹۴) به همراه رشد اقتصادی پایین و منفی باعث شده تا نرخ فقر از ۱۹ درصد به ۳۰.۴ درصد در سال ۱۴۰۰ برسد. رشد اقتصادی پایین به کاهش درآمد سرانه و افزایش فقر منجر شده و در عین حال باعث شده که ایران که از سال ۲۰۰۸ به بعد در گروه کشورهای با درآمد بالاتر از متوسط قرار گرفته بود، با یک دهه کاهش در درآمد سرانه به دسته کشورهای با درآمد پایین‌تر از متوسط سقوط کند.