هوش مصنوعی و ماشینی شدن کارها، کدام مشاغل را از انسان‌ها می‌گیرد؟ سهم انسان‌ها از بازار کار چقدر است؟
اقتصادسنج | ماشینی شدن کارها و نفوذ هوش مصنوعی، اشتغال انسان‌ها را هم تهدید می‌کند. هر چقدر رسانه‌ها از پیشرفت این حوزه خبر می‌دهند، نگرانی‌ها برای کنار زدن نیروی انسانی در بازار کار هم بیشتر می‌شود. این در حالی است که همین حالا هم بیش از 200 میلیون نفر در کشورهای مختلف بیکار هستند.
ماشین‌ها تا پیش از این بیشتر در کارخانه‌ها و خط تولید جای انسان‌ها را گرفته بودند. حالا ربات‌هایی پا به میدان گذاشته‌اند که قدرت یادگیری دارند و برخی کارها را هم انجام می‌دهند، مانند ربات‌هایی که در هتل‌های ژاپن و امریکا مشغول به کار هستند.
هفته گذشته نیز از اولین مجری خبر که با هوش مصنوعی کار می‌کند در کویت رونمایی شد. مجری زن خود را اینگونه معرفی کرد: «من فضه هستم. اولین مجری در کویت که با هوش مصنوعی در کویت‌نیوز کار می‌کند. چه نوع اخباری را ترجیح می‌دهید؟ بیایید نظرات شما را بشنویم.»
ظهور یک مجری که با هوش مصنوعی کار می‌کند، شاید در ابتدا هیجان‌انگیز باشد و احتمال خطاهایی مانند خطای بیان را کاهش دهد، اما ابهاماتی را هم ایجاد می‌کند. سرنوشت مجری‌گری انسان‌ها چه می‌شود؟ آیا کم کم انسان‌ها به حاشیه رانده می‌شوند؟ هوش مصنوعی قرار است دیگر کدام مشاغل را از انسان‌ها بگیرند؟
سهم انسان و ماشین از بازار کار برابر می‌شود
رصدخانه مهاجرت ایران نوشته تا سال 2025 میلادی سهم انسان‌ها و ماشین از فرایندهای کاری برابر می‌شود. یعنی تا حدود 2 سال دیگر. نزدیک‌تر از آنچه فکرش را کنید!
آنطور که گزارش این موسسه نشان می‌دهد، احتمالا تا 2 سال دیگر، 85 میلیون شغل به واسطه تغییر در تقسیم کار بین انسان و ماشین تغییر کند. همچنین 97 میلیون نقش جدید با تقسیم کار بین انسان، ماشین و الگوریتم‌ها ایجاد شود.
پیش‌بینی سهم انسان و ماشین از ساعات کاری
اما ماشین و انسان در کدام حوزه‌ها رقابت دارند؟ پیش‌بینی می‌شود ماشین‌ها در کدام حوزه، گوی سبقت را از انسان‌ها ربوده و سهم بیشتری از آن خود کنند؟
گزارش سالنامه مهاجرتی نشان می‌دهد، از مجموع ساعات کاری تا سال 2025 ماشین‌ها در بخش‌های پردازش اطلاعات و جست‌وجو و دریافت اطلاعات مرتبط با شغل، سهم بیشتری از انسان‌ها دارند.
سهم انسان و ماشین از مجموع ساعات کاری تا سال 2025 میلادی در بخش‌های انجام فعالیت‌های پیچیده فنی، اداره کردن و شناسایی و ارزیابی اطلاعات مربوط به شغل و انجام فعالیت فیزیکی و دستی تقریبا برابر می‌شود.
اما پیش‌بینی می‌شود انسان‌ها همچنان در بخش‌های برقراری ارتباط و تعامل، استدلال و تصمیم‌گیری و هماهنگی، توسعه، مدیریت و مشاوره پیشتاز باشند و سهم بیشتری نسبت به ماشین‌ها داشته باشند.
افزایش ساعات کاری ماشین‌ها
نکته مهم دیگر در بررسی روند ساعات کاری انسان و ماشین، رشد ساعات کاری ماشین‌ها در سال‌های اخیر است.
همانطور که نمودار سهم ماشین و انسان از مجموع ساعات کاری نشان می‌دهد در سال 2020 ماشین‌ها در بخش‌های پردازش اطلاعات و جست‌وجو و دریافت اطلاعات مرتبط با شغل سهم کمتری نسبت به انسان داشتند. اما پیش‌بینی می‌شود که در سال 2025 از انسان پیشی بگیرند. در سایر بخش‌های دیگر هم سهم ماشین‌ها در انجام کارها در حال افزایش است.
بنابراین خیلی دور از ذهن نیست در دهه‌های بعدی ماشین‌ها در اموراتی مانند «ارتباط و تعامل» با انسان‌ها برابر شوند، یا حتی از آنها جلو بیفتند. با این حساب، رقابت انسان‌ها با هم و با ماشین‌ها بیشتر می‌شود. چالشی بزرگ در بازار کار طی سال‌های آینده!
ردپای هوش مصنوعی در تعدیل نیروی گوگل
ضمن اینکه همین حالا هم هوش مصنوعی موجی از تعدیل نیرو در شرکت‌های بزرگ به راه انداخته است. سال گذشته سوندار پیچای، مدیرعامل گوگل تعدیل نیروی گسترده در این شرکت را اعلام کرد. بر این اساس 12 هزار نفر نیروی کار از این شرکت تعدیل شدند، یعنی 6 درصد از نیروی کار این شرکت.
نکته مهم در این تعدیل نیرو، نقش پررنگ هوش مصنوعی است. پیش از این تجارت‌نیوز در گزارشی به تعدیل نیروی گسترده در این شرکت پرداخت. بر اساس این گزارش کارکنان آلفابت در یادداشتی اعلام کردند که این شرکت استفاده از هوش مصنوعی را دو برابر افزایش داده است.
سوندار پیچای، مدیرعامل گوگل نیز از تصمیم این شرکت برای سرمایه‌گذاری بیشتر در زمینه هوش مصنوعی خبر داد.
کدام مشاغل با کاهش تقاضا مواجه شدند؟
همانطور که پیش‌تر گفته شد، ساعت کاری ماشین در برخی حوزه‌ها تا دو سال آینده از انسان پیشی می‌گیرد. بنابراین می‌توان گفت که بازار کار این مشاغل نیز احتمالا با کاهش تقاضا مواجه می‌شوند.
داده‌های سالنامه مهاجرت نشان می‌دهد، مشاغل کارمندان ورود اطلاعات، دبیران اداری و اجرایی و کارمندان حسابداری، دفترداری و حقوق و دستمزد، حسابدران و کارگران مونتاژ و کارخانه به ترتیب با کاهش تقاضا در بازار کار در سال 2020 مواجه بودند.
همچنین تحلیلگران و دانشمندان داده، متخصصان هوش مصنوعی و یادگیری ماشین و متخصصان کلان داده، متخصصان استراتژی و متخصصان خودکار کردن فرآیند به ترتیب بیشترین تقاضا را در بازار کار سال 2020 داشتند.
برترین مهارت‌های مورد نیاز بازار کار 2025
نکته دیگر در این گزارش، برترین مهارت‌هایی است که بازار کار سال 2025 نیاز دارد. مهارت‌هایی که بیشتر به تفکر تحلیلی نیاز دارد و هنوز ماشین‌ها نتوانسته‌اند مشاغل مربوط به این حوزه را از دست انسان‌ها دربیاورند.
برترین مهارت‌های مورد نیاز بازار کار سال 2025 در 15 مورد خلاصه شده است. از جمله این مهارت‌ها می‌توان به تفکر تحلیلی و نوآوری، یادگیری فعال، حل مسائل پیچیده، تفکر و تحلیل انتقادی، خلاقیت و ابتکار، رهبری و نفوذ اجتماعی و نظارت و کنترل فناوری اشاره کرد.
در میان مهارت‌های مورد نیاز بازار کار 2 سال آینده، ایده‌پردازی، اقناع و مذاکره و عیب‌یابی و فناوری برنامه‌نویسی نیز به چشم می‌خورد.
با افزایش ماشینی شدن مشاغل، رقابت میان انسان‌ها بر سر مشاغل باقی‌مانده نیز بیشتر می‌شود. پیش از این سازمان بین‌المللی کار پیش‌بینی کرده بود که تا سال 2022 جمعیت افراد بیکار در جهان حدود 207 میلیون نفر می‌شود. (مهر)
میلیون‌ها نفر بیکار در جهان که با یادگیری مهارت‌های مورد نیاز بازار کار می‌توانند در رقابت کاریابی پیروز شوند.
همانطور که گفته شد، با وجود افزایش ماشینی شدن کارها و نفوذ هوش
مصنوعی، باز هم انسان‌ها در برخی مشاغل دست بالاتری دارند. اما همین موضوع یعنی یادگیری مهارت و رقابت بیشتر برای به دست آوردن این مشاغل. کارفرمایان هم ترجیح می‌دهند نیروهایی را به کار گیرند که سودآوری بیشتری برای آنها داشته باشند.
رصدخانه مهاجرت نیز در این مورد نوشته که داشتن مهارت، عامل غربالگری در به کارگیری نیروی کار می‌شود. ضمن اینکه با ترکیب ماشین و انسان، جمعیت جوان به دلیل آشنایی بیشتر با این ابزار، شانس بهتری در کاریابی خواهند داشت.
مجموع آمارهای بالا و بررسی فرایند کار در سال‌های اخیر یک پیغام برای انسان دارد: خطر بیکاری در کمین شماست. اگر می‌خواهید از بازار کار حذف نشوید، مراقب برگی که در این بازی نشان می‌دهید باشید تا از ماشین‌ها و هوش مصنوعی نبازید.
