اگر مذاکرات برجام همچنان در بن‌بست باقی بماند، ایران یا باید در قالب نقشه‌راه مستقل پرونده اختلاف با آژانس را حل کرده و مانع از انتقال پرونده از شورای حکام به شورای امنیت شود یا با تبعات انتقال آن به شورا روبه رو شود.
به گزارش اقتصادسنج، شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز پنجشنبه ۲۶ آبان (۱۷ نوامبر) در وین قطعنامه جدیدی را در محکومیت «عدم همکاری ایران» با این نهاد تصویب کرد.
به گزارش خبرگزاری فرانسه به نقل از منابع دیپلماتیک ۲۶ عضو از ۳۵ عضو این آژانس با متن ارائه شده توسط آمریکا و تروئیکای اروپا (بریتانیا، فرانسه و آلمان) موافقت کردند. تنها روسیه و چین به پیش‌نویس این قطعنامه رای مخالف دادند، پنج کشور نیز رای ممتنع دادند و دو عضو دیگر شورا غایب بودند.
بسیاری از ناظران بر این باورند که این قطعنامه می تواند زمینه انتقال پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل را فراهم آورد که پیامدهای جدی به دنبال خواهد داشت.
تصویب سومین قطعنامه در شورای حکام
لازم به ذکر است که این سومین قطعنامه شورای حکام علیه ایران از خرداد 1399 تاکنون است. قطعنامه های صادر شده عبارتند از: قطعنامه خرداد 1399، خرداد 1401 و آبان 1401
این قطعنامه و دو قطعنامه دیگر، درباره پرونده اختلاف ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره سه مکان( در ورامین، تورقوزآباد و مریوان)که طبقه ادعای آژانس آلوده به اورانیوم بودند،صادر شده است.
قطعنامه جدید«ضروری و فوری می‌داند» که ایران بدون تأخیر «توضیحات فنی موجهی» را درباره ادعاهای مطرح شده و همچنین امکان «دسترسی به سایت‌ها و تجهیزات» برای «جمع‌آوری نمونه‌ها»فراهم کند.
ایران و آژانس تاکنون ۲ بار بر سر یک چارچوب مشخص کاری برای حل اختلاف توافق کردند که به نتیجه نرسیده است.
ایران می‌گوید پاسخ لازم را داده اما آژانس آن را ناکافی می داند. ایران خواهان مختومه شدن پرونده همزمان و هم راستا با توافق نهایی برای احیای برجام است اما آژانس و طرف‌های برجام این دو را مستقل از هم می‌دانند.
مذاکرات برای احیای برجام فعلا در حالت اغما قراردارد؛ هرچند برخی منابع از وقوع تحرکات جدید در این پرونده در چند روز اخیر خبر می‌دهند. اگر این تحرکات به تحول خاصی منتهی شود و به تبع آن ایران وآژانس در مسیر درست همکاری قرار گیرند، اختلاف با آژانس نیزقابل حل است
اگر مذاکرات برجام همچنان در بن‌بست باقی بماند، ایران یا باید در قالب نقشه‌راه مستقل پرونده اختلاف با آژانس را حل کرده و مانع از انتقال پرونده از شورای حکام به شورای امنیت شود یا با تبعات انتقال آن به شورا روبه رو شود.
کارشناسان چه می گویند؟
در همین راستا، حشمت الله فلاحت پیشه، رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملی مجلس ایران طی مطلبی در روزنامه «آرمان» ضمن انتقاد از ضعف تیم دیپلماسی ایران درباره احتمال ارجاع پرونده شورای امنیت نوشته است: این قطعنامه می‌تواند هشداری باشد تا ایران به همکاری بیشتر با آژانس وادار شود. معنای این قطعنامه نیز ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل نیست. از سوی دکتر حسن بهشتی پور، کارشناس مسائل هسته‌ای نگران پیامدهای منفی این قطعنامه برای کشورش است.
او در گفت‌وگو با خبرگزاری «ایلنا» می‌گوید: «روسیه و چین رای منفی دادند و ما رسما اعلام کرده‌ایم که اگر پرونده ایران را به شورای امنیت ببرند ایران از ان.پی.تی خارج می‌شود. این اقدامات به نفع اسرائیل است و من مطمئنم که از این روند خشنود خواهد شد.» وی نسبت به بحت شورای امنیت و مکانیسم ماشه نیز چنین ابراز نگرانی کرده است: «متأسفم که بگویم شورای حکام قطعنامه صادر کرد. قطعنامه بعدی‌اش سه ماه بعد و قطعنامه بعدی‌اش احتمالا ارجاع به شورای امنیت خواهد بود و بهانه‌ای است تا اتحادیه اروپا و سه کشور آلمان، فرانسه و انگلستان چون از برجام خارج نشدند، می‌توانند مکانیسم ماشه را مجددا فعال کنند، زیرا وضعیت‌شان مانند آمریکا نیست و همچنان در برجام هستند.»
از دیدگاه دکتر یوسف مولایی، استاد حقوق بین‌الملل دانشگاه تهران هدف از تصویب این قطعنامه، افزایش فشار به ایران در مذاکرات وین است. او در این زمینه به روزنامه «آرمان» گفته است: «این احتمال وجود دارد که اگر مذاکرات در آینده به نتیجه نرسد، فشارها علیه ایران بیشتر شود. هرچه مذاکرات دیرتر به نتیجه برسد، به همان اندازه فشارها بیشتر خواهد شد.»
عبدالرضا فرجی‌راد استاد ژئوپلیتیک دانشگاه تهران و سفیر اسبق ایران در نروژ و مجارستان هم درباره تاثیر این قطعنامه بر روند مذاکرات وین به «ایرنا» گفته است: «صدور قطعنامه‌ای ضد ایرانی در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، شرایط را جهت ادامه مذاکرات وین، سخت و پیچیده می‌کند. بدترین پیامد این قطعنامه می‌تواند انتقال پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت باشد و این موضوع قطعا روی مذاکرات وین اثرگذار خواهد بود.»
گفتنی است نگرانی‌های فوق درحالی بیان می‌شود که برخی از سیاستمداران ایرانی خواهان واکنش شدیدتر این کشور به قطعنامه مذکور شده‌اند. به‌عنوان مثال، حسین شریعتمداری، مدیرمسئول روزنامه «کیهان» تاکید کرده است که در واکنش به تصویب قطعنامۀ شورای حکام، ایران باید از پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی (ان.پی.تی) خارج شود. فریدون عباسی، رئیس سابق سازمان انرژی اتمی ایران و عضو کمیسیون انرژی مجلس این کشور نیز گفته است که جمهوری اسلامی باید علاوه بر خروج از ان.پی.تی، غنی سازی اورانیوام را با غلظت بیش از نود درصد انجام بدهد.
