اقتصادسنج| برخی معتقدند زمان نتظار برای خرید مسکن به 90 تا صد سال رسیده و سقوط آزاد خرید مسکن نیز نشان از آن دارد که فاصله طبقه متوسط از خرید مسکن به شدت افزایش یافته است. آنها که شعار می‌دادند قرار است در قالب مسکن مهر تمامی ایرانیان را خانه‌دار کنند، حالا نظاره‌گر افزایش قیمت مسکن و کاهش شدید قدرت خرید هستند بدون آنکه توضیحی درباره چرایی نارسایی سیاست‌هایشان در این بخش ارائه کنند.

وقتی سید ابراهیم رییسی نیز در اتخابات سال 1400، وعده ساخت یک میلیون واحد مسکونی را مطرح کرد، برخی کارشناسان هشدار دادند که چنین اتفاقی دور از دسترس و توان اقتصاد ایران است.

با این حال موافقان این دولت بر این نکته تاکید داشتند که همه چیز در قالب برنامه‌های مدون و بررسی شده، مطرح می‌گردد و این توانایی در دورن اقتصاد ایران مستتر است.

با گذشت دو سال از فعالیت دولت سیزدهم حالا روشن شده است که چنین طرحی قابل اجرا نیست. کلید واژه‌ی «از ابتدا معلوم بود» نیز اینجا چندان به کار نمی‌آید چرا که انتظار می‌رود آنچه از ابتدا روشن است به عنوان شعاری انتخاباتی مطرح نشود.

در شرایطی که میزان خرید و فروش مسکن به حداقل رسیده و کمتر کسی قادر است تقاضای بالقوه خود را در بازار مسکن به تقاضای بالفعل بدل کند، سقف تسهیلات مسکن در تهران 960 میلیون تومان است. ین مبلغ شاید یک دهه قبل قابل تبدیل به خانه‌ای خوب در یکی از مناطق مناسب تهران بود اما امروزه با رشد قیمت‌ها این مبلغ بی‌تردید کفاف خرید حتی یک واحد مسکونی بسیار کوچک در ارزان‌ترین منطقه تهران را نیز نمی‌دهد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد نزدیک به 51 درصد از سهم هزینه خانوارهای ترانی به مسکن اختصاص دارد. انبوه جمعیت تهران و شمار بالای مستاجران که چیزی حدود نیمی از خانوارهاست، بازار مسکن تهران را به بازاری مهم برای کشور بدل کرده و هر گونه تغییرات قیمتی در بازار مسکن سایر شهرها نیز اثرگذار خواهد بود.

قیمت یک متر مسکن چند؟

از پس سکوت چند ماهه آماری ، بالاخره مرکز آمار ایران و همچنین بانک مرکزی متوسط قیمت مسکن را اعلام کرده‌اند. متوسط قیمت یک متر واحد مسکونی در تهران بنا بر آمار اعلامی از سوی بانک مرکزی چیزی در حدود 76 میلیون تومان در مهرماه سال جاری است با این حال متوسط قیمت مسکن از سوی مرکز آمار 80 میلیون تومان به ازای هر متر مربع در شهریور ماه اعلام شده است.

در ارزان‌ترین منطقه تهران نیز قیمت یک متر مسکن به طور متوسط به گواه اعلام بانک مرکزی برابر با 32 میلیون تومان گزارش شده است. این آمار البته متعلق به بانک مرکزی است. در شهریور طبق گزارش مرکز آمار ارزان ترین مطنقه تهران منطقه 18 است که متوسط قیمت یک متر واحد مسکونی رد آن به 41 میلیون تومان می‌رسد.

وام 960 میلیونی یعنی چند متر خانه؟

ماجرای وام 960 میلیونی اما پیچیده‌تر از اسمش است. کسی که 960 میلیون تومان تسهیلات دریافت می‌کند، در حقیقت باید نزدیک به صد و نود میلیون تومان هزینه برای خرید اوراق مسکن جهت دریافت این تسهیلات پرداخت کند. در برخی مواقع با توجه به نرخ اوراق تسه، این مبلغ ممکن است به 185 میلیون تومان کاهش یابد. قیمت هر برگ اوراق تسه بین 97 تا 99 هزار تومان است و طبق اعلام صورت گرفته برای دریافت وام ۸۰۰ میلیون تومانی مسکن خرید تعداد ۱۶۰۰ برگه اوراق تسهیلات به اضافه ۱۶۰ میلیون تومان وام جعاله تعداد ۳۲۰ برگه جمعا ۱۹۲۰ برگه اوراق مورد نیاز است که در نتیجه با قیمت ۹۷ هزار تومانی باید ۱۸۶ میلیون و ۲۴۰ هزار تومان هزینه کنند.

مجردهای تهرانی نیز می‌توانند ۴۰۰ میلیون تومان وام خرید به اضافه ۱۶۰ میلیون تومان تسهیلات جعاله دریافت کنند که با این حساب باید ۸۰۰ برگه برای وام خرید و ۳۲۰ برگه برای جعاله جمعا به تعداد ۱۱۲۰ فقره خریداری کنند. بنابراین باید ۱۰۸ میلیون و ۶۴۰ هزار تومان پرداخت کنند. سقف این تسهیلات برای مراکز استان و شهرهای با جمعیت بیش از ۲۰۰ هزار نفر برای مجردها به ۳۲۰ و برای زوجین به ۶۴۰ میلیون تومان رسیده است.

با توجه به اینکه مجردها باید ۶۴۰ و متاهل‌های ساکن این شهرها نیز باید ۱۲۸۰ برگه تسهیلات مسکن خریداری کنند، مجردها باید ۶۲ میلیون و ۸۰ هزار تومان و متاهل‌ها نیز ۱۲۴ میلیون و ۱۶۰ هزار تومان پرداخت کنند.

به این ترتیب بخش مهمی از تسهیلات در قالب خرید تسهیلات از دست می‌رود و در حقیقت وامی چون وام 960 میلیون تومانی در حقیقت وامی به مبلغ 774 میلیون تومان است. بر این اساس با احتساب قیمت هفتاد تا هشتاد میلیون تومانی برای هر متر خانه به طور متوسط، این وام کفاف خرید 10 متر از یک واحد مسکونی را در تهران می‌دهد و حتی اگر در ارزان‌ترین منطقه تهران فرد اقدام به خرید کند، تنها می‌تواند هزینه لازم برای خرید 19 تا 25 متر خانه را پرداخت کند. نکته اینجاست که افرادی که در ارزان‌ترین منطقه تهران زندگی می‌کنند از پس پرداخت ماهانه بیست میلیون تومان بابت اقساط وام 960 میلیونی بر نمی‌آیند و همین مساله نشان می‌دهد این وام‌ها برای خریدن خانه و افزایش قدرت خرید طراحی نشده است. تورم چنان قدرت خرید از از قیمت عقب رانده است که تنها کسانی که حداقل دو برابر بیست میلیون تومان درآمد دارند قادرند از تسهیلاتی برای خانه دار شدن بهره ببرند و این تناقضی آشکار است.