اقتصادسنج| شاید یکی از شاخص‌ترین علامت آن را بتوان تورم مفصل، کمی قرمزی و ناتوانی در تحرک اندامی که مفصل آن درگیر این مشکل شده، دانست.

اگر چه رماتیسم مفصلی با پیش‌آگهی‌هایی مانند درد مفصل، کاهش توان تحرکی مفصل مورد نظر و… خودنمایی می‌کند؛ اما معمولا زمانی به صورت جدی به دنبال درمان آن نمی‌رویم. بخشی از درمان این بیماری مسلما با مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک معالج امکان‌پذیر است. اما برای درمان بهتر لازم است تا عادت‌های غذایی بیمار نیز تغییر کند. این عادت‌ها چیست و چه طور باید اصلاح شود؟

روماتیسم مفصلی در یک نگاه

همان‌طور که از اسمش پیداست، این بیماری، مفصل یا مفصل‌ها را درگیر می‌کند. به این ترتیب که باعث کاهش تحرک مفصل به دلیل ایجاد سفتی، تورم و درد در مفصل یا مفصل‌های مورد نظر می‌شود. معمولا با درگیر شدن مفصل زانو یا دست، مفصل‌های دیگر نیز درگیر خواهند شد. هیچ یک از مفصل‌های ما از دست این بیماری در امان نیست و ممکن است یکی از آن ها را درگیر کرده و سپس بیماری به مفصل‌های دیگر نیز منتقل شود. بنابراین با احساس درد یا تورم در یکی از مفصل‌ها، زنگ خطر به صدا درآمده است و باید هر چه زودتر برای تشخیص قطعی بیماری و درمان آن اقدام کرد.

نشانه‌ها

گاهی این بیماری فرد را برای چند ماه درگیر کرده و پس از طی شدن دوره درمان، بدون عارضه جانبی از بین می‌رود. در مواردی نیز فرد حدود یک تا دو سال به این بیماری مبتلاست. در این شرایط نیز پس از طی شدن دوره درمان، مشکل برطرف می‌شود. در بعضی موارد نیز بیمار هر از گاهی با عود مجدد علایم، درگیر بیماری می‌شود و با درمان، علایم بهبود می‌یابد و در نهایت اینکه در برخی افراد، بیماری تا پایان عمر باقی است و بیمار باید همواره با این مشکل مدارا کند.

در حالت آخر، ممکن است مفصل‌ها دچار آسیب‌های شدید شده و توان تحرکی فرد به شدت کاهش یابد. اگرچه برای تشخیص این بیماری نیاز به مراجعه به پزشک و انجام آزمایش‌های لازم ضروری است. البته علایم این بیماری می‌تواند شبیه به بسیاری از بیماری‌ها باشد و برای تشخیص قطعی آن، نیاز به انجام آزمایش‌های متعدد، عکسبرداری و معاینه‌های بالینی است. اما برخی از علایم می‌تواند نشانه ابتلا به این بیماری پیش از مراجعه به پزشک باشد. از آن جمله می‌توان به:

• درد مفصل یا مفصل‌های درگیر با بیماری.

• کم یا بی‌تحرکی اندام یا اندامی‌های مورد نظر به دلیل درد و تورم.

• تورم که گاهی با تغییر رنگ ناحیه مورد نظر همراه است. معمولا ناحیه‌ای که دچار بیماری و تورم شده، قرمز می‌شود.

• تب که البته ممکن است تب خفیف یا شدید باشد.

چرا مبتلا می‌شویم؟

شاید شنیده باشید که بعضی معتقدند رطوبت، در تماس بودن برخی از اندام‌های بدن مانند دست و پا با آب و… علت ابتلا به این بیماری است. علت، هیچ‌کدام از اینها نیست. در واقع علت اصلی ابتلا به این بیماری مشخص نیست. ولی به نظر می‌رسد فعالیت «سیستم ایمنی بدن» بر علیه «بافت‌های بدن» باعث بروز این بیماری می‌شود. از طرفی عواملی مانند علل ژنتیکی، هورمون‌ها و عوامل محیطی می‌توانند از دلایل ابتلا به این بیماری باشند.

افراد در معرض خطر

نمی‌توان گفت گروهی از افراد به صورت خاص، در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. هر فردی می‌تواند مستعد ابتلا به روماتیسم مفصلی باشد. اما آمارها نشان می‌دهد آمار ابتلا به این بیماری در بین زنان بالاتر است. از طرفی احتمال ابتلا به روماتیسم مفصلی در دوره سالخوردگی بیشتر است. اما کودکان و نوجوانان و افراد میانسال نیز از ابتلا به این بیماری در امان نیستند.

درمان

این بخش را به دو قسمت تقسیم می‌کنیم. درمان با مراجعه به پزشک و درمان با مراجعه به متخصص. طبیعی است که تمرکز ما، بیشتر روی روش‌های کنترل و درمان علایم به وسیله تغذیه مناسب است. اما درباره راه‌های درمانی دیگر نیز به اختصار صحبت می‌کنیم.

۱. با مراجعه به پزشک

شاخص‌ترین هدف درمان در این روش، کمک به بیمار برای کاهش علایم شامل تسکین درد، تورم و کاهش یا توقف روند پیشرفت بیماری است. تجویز و مصرف دارو نیز از دیگر راهکارهای درمانی است.

برای تجویز دارو به نکاتی مانند، مرحله بیماری، سلامت عمومی بیمار، شدت علایم، مدت زمان لازم برای مصرف دارو، کارایی دارو و عوارض احتمالی دارو توجه کرده و سپس برای بیمار دارو تجویز می‌کنند.

کمک به بیمار برای تغییر در «روش زندگی» از دیگر توصیه‌های درمانی است. به این ترتیب که به بیمار آموزش داده می‌شود، چه طور از مفصل یا مفاصل آسیب‌دیده یا در معرض آسیب محافظت کند.

استراحت کردن و کاهش استفاده از مفصل‌ها به ویژه مفصل‌های آسیب‌دیده از دیگر راهکارهای درمانی است. در مواردی نیز پس از بررسی شرایط بیمار، در صورت لزوم، جراحی برای درمان بیمار، تجویز می‌شود. این روش درمانی معمولا زمانی پیشنهاد می‌شود که امکان فعالیت‌های طبیعی فرد تا حد زیادی کاهش یافته باشد.

۲. با مراجعه به متخصص تغذیه

بی‌تردید مانند بسیاری از بیماری‌ها، بخشی از درمان به تغییر عادت‌های غذایی نادرست و جایگزین کردن عادت‌های غذایی مناسب برمی‌گردد. در بیماری روماتیسم مفصلی نیز نیازمند رعایت الگوی تغذیه‌ای مناسب هستیم. این برنامه چیست؟

• کاهش استرس: یکی از عوامل تشدیدکننده این بیماری، استرس و اضطراب است. بخشی از این مشکل، ناشی از استرس‌های محیطی است، همان استرس و اضطرابی که همه آن را می‌شناسیم.

اما بخشی دیگر مربوط به استرس‌های واردشده با مصرف برخی خوراکی‌هاست. مثلا مصرف برخی خوراکی‌های محرک مانند ادویه‌ها، انواع غذاهای تند، فلفل، خوراکی‌های حساسیت‌زا مانند گوجه‌فرنگی، بادمجان و… می‌تواند علایم را تشدید کند. بنابراین باید از این خوراکی‌های استرس‌زا کمتر استفاده کرد.

• امگا ۳: با این داروی طبیعی آشنا هستید. همان ترکیب مهمی که در انواع غذاهای دریایی، بذر کتان، گندم، لوبیای سویا، آجیل‌های خام و… وجود دارد. این اسیدچرب مفید، باعث کاهش درد و تورم مفصل‌های آسیب‌دیده می‌شود. استفاده از کپسول‌های حاوی این اسید چرب نیز مناسب است. اما میزان مصرف آنها باید حتما توسط متخصص تغذیه مشخص شده باشد.

مصرف این مکمل بدون تجویز پزشک یا متخصص تغذیه عوارضی را به دنبال دارد.

• در دریای روغن: اشتباه نشود! از فردا همه غذاها را روغنی درست نکنید. منظور، استفاده از روغن‌های مفید برای تهیه غذا به اندازه و مصرف دانه‌های روغنی حاوی این روغن‌های مفید است. مصرف تخمه آفتابگردان، زیتون طبیعی، آجیل‌های خام به ویژه گردو، فندق، بادام، دانه کنجد ساده، روغن زیتون همراه سالاد و… همگی می‌توانند به کاهش علایم بیماری کمک کنند.

• انواع ویتامین‌ها: مصرف ویتامین‌ها که دیگر به پای ثابت بسیاری از برنامه‌های غذایی تبدیل شده است. این جا هم ویتامین‌ها حضور فعالی دارند. مصرف ویتامین‌های خانواده B به ویژه ویتامین B۶ و B۱۲، ویتامین E، ویتامین C و بتاکاروتن می‌تواند دردهای مفصلی و تورم آن را کاهش دهد.

این ویتامین‌ها در خوراکی‌هایی مانند گوجه‌فرنگی، دل و جگر و قلوه و اسفناج، ماهی، هویج، انواع مرکبات مانند پرتقال، لیموشیرین و لیموترش، گریپ فروت و… وجود دارند.

• هلو، معجزه طبیعت: الان دنبالش نگردید! این توصیه تغذیه‌ای را بگذارید برای فصل آن. از آنجایی که هلو سرشار از ویتامین‌های A، C و B است بنابراین مصرف آن برای افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی بسیار مفید است.