یکی از مسائلی که می‌تواند شیرینی یک سفر تفریحی را به کام فرد و همسفرانش تلخ کند، بروز بیماری‌های مختلفی است که بسیاری از آن ها در اثر بی‌احتیاطی‌ها و رعایت نکردن بهداشت در طول سفر ایجاد می‌شوند.
اقتصادسنج| یکی از مسائلی که می‌تواند شیرینی یک سفر تفریحی را به کام فرد و همسفرانش تلخ کند، بروز بیماری‌های مختلفی است که بسیاری از آن ها در اثر بی‌احتیاطی‌ها و رعایت نکردن بهداشت در طول سفر ایجاد می‌شوند.
ازجمله بیماری‌های شایع در مسافرت‌ها، دردهای دندانی و مشکلات مربوط به ناحیه دهان و دندان است که معمولاً بسیار آزاردهنده هستند. متأسفانه درمان اغلب این مشکلات اعم از دردهای پالپی، آبسه‌ها، جراحات ایجادشده و غیره نیاز به مراجعه به یک مرکز درمانی و وجود فرد متخصص پیدا می‌کند و اقداماتی که بیمار یا همراهان او می‌توانند انجام دهند، بسیار محدود و حتی گاهی در حد صفر است.
بنابراین توصیه‌هایی که در این زمینه مطرح می‌شود، بیشتر جنبه پیشگیری پیدا می‌کنند تا اینکه درمان محسوب شوند. یادآوری پیشگیری‌هایی که خیلی‌ها از آن اطلاع دارند یا مطرح کردن همان راهکارهای درمانی بسیار محدود، گاهی ممکن است بسیار گره‌گشا باشد.
۱. بدیهی است که بهترین راه برای جلوگیری از دردها و ناراحتی‌های دندانی این است که قبل از مسافرت (به‌خصوص در سفرهای طولانی یا خارج از کشور) به وضعیت دندان‌های خود رسیدگی کنید. دردهای ضعیف و مزمن یا متناوبی را که احساس می‌کنید، هرگز نادیده نگیرید. اگرغذا بین دندانتان گیر می کند، حتما با دندان‌پزشک خود مطرح کنید؛ چون ممکن است علت گیرهای غذایی پوسیدگی‌ها یا شکستگی‌های دندانی باشد
۲. اگر پروتزهای متحرک دارید، اگر ترک‌های کوچک در پروتزهای خود می‌بینید حتماً جهت اصلاح آن اقدام کنید تا مبادا در طول سفر با دست‌دندان شکسته خود مواجه شوید.
اگر لقی و حرکت در بریج‌ها و روکش‌های خود داشته باشید، این موضوع می‌تواند ناشی از پوسیدگی‌های وسیع در زیر آن ها باشد در صورتی که در دندان‌های‌تان پرکردگی‌هایی دارید که تخلیه شده‌اند، قبل از سفر برای ترمیم آن ها اقدام کنید.
به‌طورکلی بهتر است قبل از مسافرت در ایام تعطیل یک چکاپ کامل از دندان‌های خود به عمل آورید.
۳. غفلت از به همراه نبردن وسایل بهداشتی دهان و دندان، غالباً می‌تواند دردسرساز باشد، به‌خصوص در موارد خاص که مثلاً فرد دارای اپلانیس‌های ارتودنسی است و مجبور به استفاده از مسواک‌های بین‌دندانی خاصی است و افرادی که از خمیردندان‌های خاص (مانند ضد حساسیت) یا دهان‌شویه‌های آنتی‌باکتریال متعاقب جراحی‌های دهان استفاده می‌کنند. در این‌گونه موارد ممکن است پیدا کردن وسایل یا موارد مصرفی موردنظر در هر جایی به‌ویژه در نقاط دورافتاده میسر نباشد.
چنانچه دهان‌شویه خود را به همراه ندارید و تهیه آن نیز مقدور نیست، می‌توانید از محلول گلاب و سرکه به نسبت پنج به یک (پنج قسمت گلاب و یک قسمت سرکه) استفاده کنید. در مورد خمیردندان نیز می‌توانید از مخلوط جوش‌شیرین و نمک به نسبت چهار به یک، (چهار قسمت جوش‌شیرین و یک قسمت نمک) استفاده کنید که در صورت دسترس بودن بهتر است در یک بیس گیاهی مانند گلیسیرین گیاهی مخلوط شوند.
همراه داشتن برخی داروها در موارد اورژانس می‌تواند کمک بزرگی جهت تسکین دردهای دندانی یا کنترل عفونت‌های دهانی و جلوگیری از عفونت‌های متعاقب جراحات تا رسیدن به یک مرکز درمانی باشد.
قرص ایبوپروفن (Ibuprofen) یا کپسول ژلوفن (Gelofen) از بهترین ضددردهای روتین دندان‌پزشکی هستند که البته در صورت ناراحتی‌های دستگاه گوارش مانند زخم اثنی‌عشر، زخم معده یا ورم معده نباید استفاده شوند و می‌توان به‌جای آن از استامینوفن یا استامینوفن کدئین استفاده کرد. امن‌ترین قرص آنتی‌بیوتیکی که می‌توان همراه داشت کپسول آموکسی‌سیلین است که در موارد اضطراری می‌توان از آن استفاده کرد.
بهتر است همیشه گاز استریل، یک دهان‌شویه ضدعفونی‌کننده مانند Povidone Iodine نیز همراه داشته باشید که در جراحت‌ها و زخم‌های دهانی به کار می‌روند. ژل یا محلول بی‌حسی موضعی (لیدوکائین) نیز گاهی کمک بزرگی به شما می‌کند.
۴. اگر در دهان خود سیم‌های ارتودنسی دارید، از گاز گرفتن غذاهای سفت با دندان‌های خود به‌خصوص در طول سفر اجتناب کنید، چون احتمال شکستن یا جدا شدن براکت‌های ارتودنسی وجود دارد و در این صورت باید هرچه سریع‌تر به مطب ارتودنتیست مراجعه کنید.
گاهی تماس سیم‌های ارتودنسی با مخاط گونه، لب یا زبان می‌تواند ایجاد زخم در آن ها کند و این امر ممکن است غذا خوردن را برای شما دشوار کند. در این موارد می‌توانید از محلول آب‌نمک رقیق و ولرم (یک قاشق چای‌خوری نمک در یک لیوان آب ولرم) به‌صورت دهان‌شویه استفاده کنید.
غذاهای نرم مانند سوپ و آش میل کنید. اگر ناحیه زخم در دهان شما وسیع است باید آن ناحیه از سیم یا براکت که باعث آزار است را با موم ارتودنسی (بهتر است همراه خود داشته باشید) یا هر چیز نرم دیگری که امکان‌پذیر است، بپوشانید. می‌توانید از یک بی‌حسی موضعی (ژل Benzotop یا اسپری لیدوکائین) روی زخم استفاده کنید تا موقتاً بی‌حس شده و درد و ناراحتی آن را لااقل در زمان صرف غذا، حس نکنید.
۵. در برخی موارد ضربه‌های وارده به ناحیه سروصورت بچه‌ها (مانند زمین خوردن) باعث می‌شود دندان‌های قدامی و بالایی آن ها به‌صورت درسته و کامل از جای خود بیرون بیاید. باید این مورد اورژانسی را جدی گرفت و در صورت اتفاق، بهترین کار این است که دندان را بدون داخل دستمال گذاشتن، با سرم فیزیولوژی یا آب جوشیده سرد شده و کمی نمک (یک قاشق چای‌خوری نمک در یک لیوان آب) به آهستگی و بدون صدمه زدن به الیاف روی ریشه دندان، شسته و آن را با دقت سر جای خودش (یعنی در حفره خالی دندان) قرار داده و به یک دندان‌پزشک مراجعه کنید.
اگر نتوانستید دندان را در جای خودش قرار دهید، باید دندان را در شیر پاستوریزه یا سفیده تخم‌مرغ قرار داده و کودک را به یک مرکز درمانی برسانید. چنانچه شیر یا تخم‌مرغ در دسترس نبود می‌توان دندان را در داخل دهان نگاه داشت تا با بزاق دهان مرطوب بماند و نهایتاً اگر آن هم مقدور نبود، دندان را در یک ظرف آب بگذارید.
نکته قابل‌توجه در این مورد، این است؛ اول، باید از دستمالی کردن دندان پرهیز کرد و دوم، هرگز اجازه ندهیم دندان خشک شود و سوم، در سریع‌ترین زمان ممکن کودک را به مرکز درمانی انتقال دهیم.
۶. آفت‌های دهانی در طول مدت مسافرت، بیشتر می‌تواند به علت تغییر نوع مواد غذایی یا استرس‌های حاصل از سفر، ظاهر شود. این عارضه درمان خاصی ندارد و خودبه‌خود از بین می‌رود، ولی اگر برای غذا خوردن شما ایجاد درد و اشکال کرده، می‌توانید قبل از غذا خوردن از ژل یا اسپری بی‌حسی در محل موردنظر استفاده کنید.
اگر آفت در جایی مانند کناره‌های زبان ایجاد و باعث آزار زیاد شما شده است و می‌خواهید آن را رفع کنید، می‌توانید از قطره oral medic استفاده کنید؛ ولی به خاطر داشته باشید که این دارو بسیار سوزاننده و دردناک است.
۷. بعضی اوقات متعاقب گاز گرفتن زبان یا دیگر مخاط‌های دهانی و به دنبال ضربه‌های وارده، جراحت‌هایی همراه با تورم، درد و خونریزی ایجاد می‌شود که این مشکل در سفرها و در حین خوردن میوه یا غذا در اتومبیل در حال حرکت و در اثر تکان‌های ناگهانی خودرو یا بازیگوشی‌های بچه‌ها اتفاق می‌افتد. در این شرایط قرار دادن کمپرس یخ (یا کمپرس سرد) روی ناحیه صدمه‌دیده و تحت‌فشار قرار دادن ناحیه صدمه‌دیده با گاز استریل، بهترین کاری است که می‌توان انجام داد. این کار باعث کنترل خونریزی شدید و کاهش تورم ناحیه جراحت‌دیده می‌شود؛ اما به خاطر داشته باشید اگر خونریزی شدید و غیرقابل‌کنترل باشد، باید به‌سرعت به یک مرکز درمانی مراجعه کرد و ناحیه موردنظر بخیه شود.
۸. شکستگی دست‌دندان پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها از دیگر مشکلاتی است که می‌تواند در طول سفر ایجاد شود. اگر پروتز از وسط دو تکه شده باشد یا از ناحیه لبه‌ها شکسته شود، هیچ اقدامی نمی‌توان انجام داد و باید آن را به مرکز دندان‌پزشکی برد تا درست شود.
نکته قابل‌توجه اینکه باید از چسباندن آن با چسب‌های مختلف اجتناب کرد، چون ممکن است وضعیت لبه‌های ناحیه شکسته به‌هم‌خورده و دیگر قابل تعمیر نباشد. از طرفی وجود چسب در قسمت داخلی پروتز می‌تواند باعث التهاب مخاط در ناحیه مجاور آن شود.
۹. اگر پروتز یکی از دندان‌هایش جدا شده باشد و شخص از نظر زیبایی دچار مشکل شده است می‌توان با توجه به‌ضرورت، دندان‌شکسته را با چسب قطره‌ای و با دست در جای خود چسباند (البته بهتر است این کار انجام نشود) و اگر مشکل در نحوه چسباندن وجود داشته باشد، پروتز قابل اصلاح است.
۱۰. گر در زمان مسافرت، کودک شما در سن شش ماه تا دو سال قرار داشته باشد، ممکن است از دردهای ناشی از رویش دندان‌های شیری رنج ببرد و بی‌قراری کودک را به همراه داشته باشد. برای کاهش درد و ناراحتی کودک بهتر است یک شی نرم و خنک که اندازه آن طوری باشد تا کودک نتواند آن را ببلعد، به او بدهید تا آن را بجود. اسباب‌بازی‌هایی از جنس ژله‌های نیمه متراکم نیز به همین منظور ساخته شده است. اگر این وسایل در دسترس نیست می‌توانید یک پارچه حوله‌ای خیس و سرد را روی لثه‌های کودک قرار داده و اجازه دهید کودک آن را بجود. اگر پارچه را در چای بابونه خیس و آن را در یخچال سرد کنید، بهتر است.
۱۱. یکی از بیشترین معضلات اورژانس‌های دندان‌پزشکی در مسافرت‌ها، دردهای دهانی است که متأسفانه کار زیادی نمی‌توان برای آن انجام داد. اگر دردهای دندانی در اثر تحریک با سرما، شیرینی‌ها و غیره باشد و بعد از رفع تحریک از بین برود، معمولاً حاکی از پوسیدگی‌های دندانی است که با ترمیم مناسب درست می‌شود، ولی در مواردی که دسترسی به دندان‌پزشک میسر نیست می‌توان با یک ماده عایق از تحریک دندان جلوگیری و حفره را موقتاً پانسمان کرد. برای این منظور می‌توان از یک تکه آدامس استفاده کرد.
اگر درد دندان خودبه‌خود شروع می‌شود، حاکی از نیاز دندان به روت کانال است و تا رسیدن به مرکز درمانی، تنها راه استفاده از داروهای مسکن مانند ژلوفن (Gelofen) یا استامینوفن کدئین است. اگر درد مرتباً ایجاد می‌شود، بهتر است از کپسول آموکسی‌سیلین ۵۰۰ میلی‌گرم (هر ۸ ساعت) استفاده کرد. تزریق عضلانی آمپول دگزامتازون هم می‌تواند در کاهش درد و التهاب دندان مؤثر باشد. البته در کودکان زیر ۱۲ سال و زنان باردار یا بیماران خاص، تجویز دارو باید حتماً زیر نظر پزشک انجام شود.
در بعضی از منابع از گیاه میخک در درمان دندان‌درد نام برده شده است، می‌توانید آن را از عطاری‌ها تهیه کنید و روی دندان قرار دهید. ممکن است در خلال تصادفات، زمین خوردن‌ها و… دندان‌ها دچار شکستگی شوند، غالباً دردناک بوده و غذا خوردن فرد را دچار مشکل می‌کند.
۱۲. اگر دندان از جایی شکسته باشد که پالپ دندان و به‌اصطلاح عصب آن را درگیر نکرده باشد، معمولاً درد با تحریکاتی مانند سرما و مصرف ترشیجات ایجاد می‌شود که به‌تدریج کاهش می‌یابد و این زمان را به شخص می‌دهد که حتی بعد از چند روز به دندان‌پزشک مراجعه کند. ولی اگر شکستگی پالپ دندانی را درگیر کرده باشد، معمولاً بسیار دردناک است و راهی غیر از درمان ریشه توسط دندان‌پزشک ندارد؛ اما جهت تسکین درد تا زمان مراجعه به دندان‌پزشک می‌توان از مسکن‌ها استفاده کرد.
۱۳. در صورت ایجاد آبسه‌های دندانی حتماً باید نسبت به درمان آن توسط دندان‌پزشک اقدام کرد. آبسه تا زمانی که در نواحی سطحی و در مجاورت استخوان فک باشد، مشکلی پیش نمی‌آید و به‌آسانی قابل‌کنترل و درمان است؛ اما اگر نسبت به آن بی‌توجهی شود و عفونت‌های عمقی به نواحی اطراف حلق، مجاری تنفسی یا حتی اطراف مغز راه پیدا کند، می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
اصلی‌ترین راه درمان آبسه، باز کردن و خارج کردن چرک است. درمان‌های سنتی و گیاهی نیز برای سر باز کردن آبسه مانند قرار دادن پوست خشکیده انار برای چند ساعت روی آبسه مطرح شده است؛ ولی همان‌طور که ذکر شد درمان اصلی آن برش قله آبسه و تخلیه چرک است.
بهتر است از کودکان خود در مناطق تفریحی، جنگلی و کوهستان به‌ویژه در روز سیزده‌به‌در که حوادث افزایش می‌یابد، بیشتر مراقبت کنیم. در صورت حوادثی که منجر به صدمات دهان و دندان می‌شود، ضمن حفظ خونسردی، چنانچه شکستگی دندان یا بیرون افتادن کامل آن یا جراحت‌های داخل دهانی اتفاق افتاد، رسیدگی به آن در موارد قبلی به‌اختصار بیان شد.
