اقتصادسنج | در این روزها که به نوعی روزهای فرزندسالاری محسوب می‌شوند، تقریبا بیشتر پدر و مادرها به نوعی وسواس رسیدگی امور مختلف فرزندان خود دچار هستند و در ذهن خود برنامه‌ی کاملی برای رسیدگی به وجوه مختلف رشد و بالیدن آن‌ها دارند.

اما در این راه خیلی وقت‌ها به دلیل ناآگاهی و حتی آشنا نبودن با این وجوه مختلف از بعضی عارضه‌ها چه جسمانی و چه روحی و روانی غفلت می‌کنند. در خیلی از دورهمی‌های خانوادگی و دوستانه وقتی پدر و مادرها درباره‌ی کودکان خود و روش‌های مختلف تربیتی که در فضای مجازی با آن‌ آشنا شده‌اند، حرف می‌زنند موارد نامعمول و حتی گاهی کاملا نادرست در میان گفت‌وگوی آن‌ها شنیده می‌شود.

در این نوشتار به یکی از موارد بسیار مهم درمورد کودکان – که پایه‌ی جسمانی دارد اما روی رشد و سلامتی روحی و روانی آن‌ها تاثیر مستقیم دارد – صحبت خواهد شد. این نوشتار بر پایه‌ی برداشت‌های کاملا شخصی و تجربی پدر مادرها از وضعیت جسمانی فرزندان خود و لاغری مفرط آن‌ها و نحوه‌ی تغذیه و رسیدگی و اصلاح این مشکل و نیز نظرات کارشناسان رشته‌های مختلف از جمله تغذیه و روان‌شناسی تنظیم شده‌است.

هنگامی که از هر سه کودک، یک نفر اضافه‌وزن دارد ممکن است ناتوانی در افزایش وزن، موضوعی جزئی به نظر برسد اما از دیدگاه والدین و کارشناسان، بعضی از کودکان لاغر و نحیف هم دغدغه‌های سلامتی خود را دارند. امیلی دوساله آن‌قدر در لباس شنا لاغر به نظر می‌رسید که می‌شد دنده‌هایش را شمرد. این‌ها گفته‌ی لورا بناردو Laura Bennardo مادر امیلی است. به گفته‌ی وی تمامی دغدغه‌هایش در آن لحظه این بوده که مبادا رهگذران فکر کنند او از غذا دادن به دخترش دریغ کرده است. لورا در این باره می‌گوید: «من همیشه انواع و اقسام غذاها را برای امیلی آماده می‌کنم اما او کوچک‌ترین علاقه‌ای به خوردن این غذاها نشان نمی‌دهد. حتی در سنین چهار یا پنج‌سالگی امیلی تنها یک لقمه می‌خورد و کل غذاخوردنش در همین یک لقمه خلاصه می‌شد.»

امیلی که اکنون کلاس اول دبستان است با قدی برابر سه فوت و هشت اینچ (۱۱۱.۷۶cm)(تقریباً برابر با یک متر و ۱۰ سانتیمتر) از اکثر همکلاسانش در مدرسه بلندتر است. وی با وزن حدود ۳۶ پوند (۱۶ کیلوگرم) تنها اندکی از یک نوزاد نوپا سنگین‌تر است. تقریباً وزن ۹۹ درصد از دختران هم‌سن‌وسال امیلی از وزن او بیشتر است.

این موضوع به این مفهوم است که به لحاظ استانداردهای پزشکی، وزن امیلی رسماً کمتر از حد متعارف است. با این حال به گفته‌ی کارشناسان بهتر است در این زمینه تنها به آمار و ارقام متکی نباشیم. به گفته‌ی دکتر نویل گلدن Neville Golden عضو کمیته‌ی تغذیه وابسته به آکادمی پزشکان متخصص اطفال، نکته‌ی حائز اهمیت، آهنگ رشدی مداوم و مستمر است. وی در ادامه اظهار می‌دارد که کاهش ناگهانی وزن و افزایش نیافتن وزن در اوج دوران رشد و نمو در کودکان از جمله مواردی است که به دغدغه‌های اصلی والدین بدل می‌شود.

مقوله‌ی افزایش وزن

نوزادان در دوازده ماه اول رندگی به میزان قابل‌ملاحظه‌ای رشد می‌کنند و وزن آن‌ها به ۱۵ پوند (برابر با ۸/۶ کیلوگرم) افزایش می‌یابد. سالانه حدود پنج پوند (حدود دو کیلوگرم) به وزن کودکان گروه سنی یک تا پنج سال اضافه می‌شود. سپس از سرعت روند افزایش وزن به‌تدریج کاسته می‌شود به‌طوری که تا قبل از رسیدن به سن بلوغ در اغلب موارد، کودکان سالانه چند پوند افزایش وزن خواهند داشت.

اشتهای کودکان بر اثر عوامل متعدد -حتی در طی مراحل افزایش وزن- کاهش می‌یابد. به گفته دکتر نانسی کربس (Nancy Krebs) متخصص تغذیه‌ی کودکان در بیمارستان کودکان کلرادو، مرکز اشتها در مغز میزان مصرف غذای انتخابی کودک را کنترل می‌کند.

تغذیه‌ی خردسالان (مگر در مواردی که پای عوامل دیگری به مسأله باز شود) از حیث میزان غذای موردنیازشان بسیار قانونمند است. بسیاری از داروها مانند داروهایی که برای درمان اختلال (کم‌توجهی –بیش‌فعالی) (ADHD[۱] Attention-deficit hyperactivity disorder)- تجویز می‌شود می‌توانند باعث کاهش اشتها در کودکان باشند. هنگامی‌که کودکان مبتلا به این عارضه در صبح از داروهای پیوسته‌رهش استفاده کنند تأثیرات کاهش اشتها هنگام ظهر بسیار دچار نوسان می‌شود.

برای جلوگیری از این حالت با پزشک معالج فرزندتان درباره‌ی استفاده از این داروها صحبت کنید یا با فرارسیدن تعطیلات مدارس برای مدتی از این داروها استفاده نکنید. موارد دیگری نظیر اختلال در کارکرد تیرویید و اختلالات خوردن (eatingdisorder)، رفلکس معده و… هم می‌تواند روند افزایش وزن را با مشکل مواجه کند.

سلایق غذایی کودکان کم‌بنیه 

سلامتی کودکانی که عادات تغذیه‌ای ناسالم دارند همواره در معرض خطر قرار دارد. به این مفهوم که ممکن است این کودکان از کالری‌های لازم، ویتامین‌های ضروری و مواد معدنی که بهترین سوخت برای رشد مغز و بدن محسوب می‌شود محروم شوند. در نتیجه‌ی این محرومیت‌ها، آن‌ها در برابر انواع سرماخوردگی‌ها مصون نیستند و با کاهش میزان انرژی و دشواری در تمرکز در مدرسه مواجه‌اند و اغلب بسیار تندخو و بداخلاق هستند. به گفته‌ی دکتر کربس، فقر آهن در مواد غذایی از جدی‌ترین مصادیق بارز سوءتغذیه محسوب می‌شود.

کمبود آهن، کم‌خونی و احساس خستگی مفرط را به دنبال دارد، همچنین باعث کاهش تمرکز در کودکان و ناهنجاری‌های رفتاری آن‌ها می‌شود. به اعتقاد دکتر گلدن، زینک (روی) کلسیم و ویتامین دی علاوه بر آنکه از مواد ضروری موردنیاز بدن هنگام رشد و نمو به شمار می‌روند، خطر ابتلا به عارضه‌ی پوکی استخوان در دوران بزرگ‌سالی را کاهش می‌دهند و موجب حفظ سلامت استخوان‌ها می‌شوند.

با انجام آزمایش ساده‌ی خون می‌توانید به کمبود ویتامین کودک دلبندتان پی ببرید و با کمک مکمل‌های دارویی به توصیه‌ی پزشک قدمی در حل این معضل بردارید.

آیا کودکان دچار اختلالات خوردن می‌شوند؟

در عین حال که ابتلا به بیماری anorexia (بی‌اشتهایی عصبی) و Bulimia  (پراشتهایی روانی) بین نوزادان و کودکان زیر شش سال به‌واسطه‌ی شرایط سنی آن‌ها کاملاً بعید به نظر می‌رسد اما نوعی اختلال در جذب غذا موسوم به ARFID[۱] Avoidant food intake disorder  در برخی از آن‌ها گزارش شده است. نوزادان مبتلا به عارضه‌ی سوءجذب غذا از خوردن شیر امتناع می‌کنند و اغلب خواب‌آلود هستند و بی‌قراری می‌کنند.

از علائم بروز این عارضه در بین کودکان می‌توان به کاهش اشتها اشاره کرد که به دنبال آن، کودکان مبتلا تنها به میزان کمی غذا می‌خورند بلکه از خوردن غذاهایی با رنگ‌های خاص هم خودداری می‌کنند. تمامی این موارد بیانگر ترس این کودکان از گیر کردن لقمه در گلو و با ترس از استفراغ است. بنا بر مشاهدات علمی به دنبال این عارضه، مراحل رشد با وقفه و تأخیر صورت می‌گیرد. چنان‌چه فرزند شما از مشکلاتی از این دست رنج می‌برد به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید. ممکن است پزشک در مرحله‌ی بعدی شما را به متخصص کاردرمانی با تخصص در امر بلع ارجاع دهد.

فرصتی برای رشد و نمو کودک دلبند شما

معمولاً نیاز نیست کودکتان را بالاجبار به سمت پروسه‌ی چاقی و افزایش وزن سوق دهید اما اگر در مجموع نگران میزان جذب مواد مغذی در بدن فرزندتان هستید یا تنها می‌خواهید به عادات غذایی بهتری دست پیدا کنید بهتر است از متخصصان و کارشناسان این حوزه کمک بگیرید. از هرگونه جنگ و درگیری بر سر مصرف مواد غذایی پرهیز کنید. همان‌طور که تهیه‌ی وعدهای غذایی بر عهده‌ی پدر و مادر است، کودک هم در زمینه‌ی خوردن و انتخاب مواد غذایی دلخواهش حق انتخاب و اظهارنظر دارد.

هرگز برای افزایش وزن کودک و افزایش جذب کالری، از میلک‌شیک و سیب‌زمینی سرخ‌کرده استفاده نکنید چرا که استفاده‌ی بی‌رویه از میان‌وعده‌های بسیار شیرین یا شور و پرنمک، خطر بروز عوارضی نظیر دیابت و افزایش فشارخون  را افزایش می‌دهد. اگر نمی‌خواهید کودک نحیف و لاغرتان با شکم خالی به رختخواب برود، غذای موردعلاقه‌ی او را برایش تهیه و آماده کنید. از غذاهایی با کالری بالا و مملو از مواد مغذی استفاده کنید. لبنیات پرچرب در این زمینه‌  بسیار سودمند خواهند بود.

از مصرف کره، پنیر یا انواع و اقسام سس‌ها در کنار سبزیجات، پاستا و گوشت غافل نشوید. استفاده از مواد غذایی سرشار از چربی‌های مفید نظیر انواع آجیل و مغزهای مختلف و آووکادو و استفاده از خامه در سوپ از دیگر گزینه‌های مفید در این زمینه به شمار می‌روند.

سعی کنید شام با حضور تمامی اعضای خانواده سرو شود زیرا هرچقدر هم که کودک با غذای خود بازی کند وقتی ببیند بقیه‌ی اعضا از این غذا لذت می‌برند، او هم به صرافت می‌افتد غذا را برای یک‌ بار هم که شده امتحان کند. برای جلوگیری از تمرکزنداشتن کودک هنگام صرف غذا، هیچ‌گاه از رسانه‌های مختلف نظیر تلویزیون استفاده نکنید.

میان‌وعده‌ها را در روز در ساعتی معین و طبق برنامه سرو کنید چراکه به این ترتیب اشتهای کودک به‌تدریج بر اساس زمان‌بندی وعده‌های اصلی غذایی پرورش خواهد یافت.

زمانی را به تمرین‌های ورزشی با حضور فرزندتان اختصاص دهید. به این ترتیب اشتهای کودک افزایش یافته و استخوان‌ها و ماهیچه‌هایش قوی‌تر می‌شوند، سلامت قلب تضمین می‌شود و موجب خوابی آرام‌تر و بهتر و افزایش نیروی دماغی بیشتر می‌شود.

و در پایان، اگر فرزندتان از سردرد، خستگی یا گیجی شکایت دارد، حتماً با پزشک معالج وی در این‌باره صحبت کنید.

گاهی لازم است برای دستیابی به طیف وسیعی از غذاها و افزایش کالری و مواد مغذی در غذای فرزندتان با یک متخصص تغذیه هم‌کلام شوید.

اگر نمی خواهید کودک نحیف و لاغرتان با شکم خالی به رختخواب برود غذای مورد علاقه‌اش را برایش تهیه و آماده کنید.

از غذاهایی با کالری بالا و مملو از مواد مغذی استفاده کنید. لبنیات پرچرب در این زمینه بسیار سودمند خواهند بود. از مصرف  کره، پنیر و یا انواع و اقسام سس‌های مختلف در کنار سبزیجات، پاستا و گوشت غافل نشوید.

استفاده از مواد غذایی سرشار از چربی‌های مفید نظیر انواع آجیل و مغزهای مختلف و آووکادو  و استفاده از خامه در سوپ  از دیگر گزینه های مفید  در این زمینه به شمار می روند.

سعی کنیدشام با حضور تمامی  اعضای خانواده سروشود. زیرا هرچه قدر هم که کودک با غذای خود بازی کند وقتی ببیند بقیه اعضا از این غذا لذت می برند اونیز به صرافت می افتد غذا را  برای یک بار هم که شده  امتحان کند. برای جلوگیری از عدم تمرکز به هنگام صرف غذا هیچگاه از  رسانه  های مختلف نظیر تلویزیون استفاده نکنید.

میان وعده ها را در هروز در ساعتی معین و طبق برنامه سرو کنید.

چرا که به این ترتیب اشتهای وی به تدریج بر اسا س  زمانبندی وعده های اصلی غذایی پرورش خواهد یافت.

زمانی را به انجام تمرین‌های ورزشی با حضور فرزندتان اختصاص دهید.

به این ترتیب اشتهای کودک افزایش یافته و استخوان‌ها و ماهیچه‌های وی قوی‌تر می شوند، سلامت قلب تضمن می شود و  موجب خوابی آرامتر و بهتر وافزایش نیروی دماغی بیشتر می شود.

و دست آخر اگر فرزندتان از سردرد، خستگی و یا گیجی شکایت دارد حتما با پزشک معالج وی در این باره صحبت کنید. شما ممکن است برا ی دستیابی به طیف وسیعی از غذاها وبرا ی افزایش کالری و مواد مغذی در غذای فرزندتان با یک متخصص تغذیه هم، هم کلام شوید.

حمایت از  پسرهای لاغر و نحیف

کنار آمدن با مقوله لاغری برای پسران  به مراتب بسیار سخت‌تر از پذیرش آن از سوی دختران  است. چرا که این مساله اغلب باعث رنجش آنها می شود.

آرون بلاشیل(Aaron Blashil) استادیار رشته روان‌شناسی در دانشگاه سن دیه گو در کالیفرنیا راهکارهایی را  برای والدین پسر بچه های لاغر ارائه می دهد که  در ذیل بآنها اشاره می شود :

ارتباطات  خود را باآنها افزایش دهید

پسرها به ندرت در باره ظاهرشان صحبت می کنند چرا که این مقوله را اصولا مرتبط با مسائل دختران می دانند بنابراین بهتر است از مواردی که باعث رنجش فرزندان می شود و به ظاهر وی بستگی دارد مطلع شوید.

کلمات را به دقت انتخاب کنید

گفتن عباراتی نظیر این‌که «باید یک پرده گوشت بیاد روی استخوانات» یا «مثل گنجشک غذا می‌خوری» می‌تواند به تقویت الگوهای منفی و تصویر منفی که او از ظاهر خود در ذهنش ساخته است  کمک کند. به عبارت دیگر از به کار بردن تعابیر این‌چنینی در باره ظاهرش پرهیز کنید چرا که این امر می تواند این حس را به او القا کند  که ظاهر ش برای شما اهمیت دارد. مراقب عبارات و اصطلاحاتی که درباره‌ی ظاهر خود به کار می‌برید نیز باشید چرا که شما الگوی فرزند خود از همه جوانب هستید. حتی طفل نو پا هم می تواند انتقادات پدر و مادر خود را انتخاب و  آنها را به خود بگیرد که این امر می تواند به کاهش وزن غیر اصولی بینجامد.

بر توانایی‌ها ی فرزندتان تاکید کنید

مهم‌تر از پاسخی که  پسرها به حریفان قلدر خود می‌دهند چیزی است که بر اساس تعالیم و آموزه‌ها در  خلوت به خود می‌گویند. بدون هرگونه اظهار نظر ردرباره‌ی ظاهر پسرتان به او یادآوری کنید ارزش و قدر و منزلت وی بسیار بیشتر و فراتر از  ترکیب اندام وی است. شما می توانید کارایی‌های جسمی وی در فعالیت‌هایی نظیر دویدن، پریدن یا بالا رفتن از درخت، نواختن پیانو و مواردی از این دست را متذکر شوید.