قند خون پایین، مشکلی است که نه تنها بیماران دیابتی، بلکه برخی افراد سالم نیز ممکن است با آن مواجه شوند. این وضعیت اگر به‌موقع تشخیص داده نشود، می‌تواند به اختلال در عملکرد مغز و بدن منجر شود.
اقتصادسنج| قند خون پایین، مشکلی است که نه تنها بیماران دیابتی، بلکه برخی افراد سالم نیز ممکن است با آن مواجه شوند. این وضعیت اگر به‌موقع تشخیص داده نشود، می‌تواند به اختلال در عملکرد مغز و بدن منجر شود.
افت قند خون در میان افرادی که دیابت ندارند نسبتاً نادر است، اما در میان مبتلایان به دیابت کاملاً رایج و گاه خطرناک محسوب می‌شود. با این حال، برخی از افراد غیر دیابتی نیز ممکن است به دلیل عوامل ژنتیکی مستعد نوعی از افت قند خون موسوم به هیپوگلیسمی واکنشی باشند، به‌ویژه اگر سابقه خانوادگی دیابت یا چاقی داشته باشند. علاوه بر این، افت قند خون ممکن است در اثر مصرف برخی داروها، اختلالات خوردن، برخی تومورها یا عمل‌های جراحی کاهش وزن نیز ایجاد شود. در ادامه این گزارش، با نشانه‌های هشداردهنده افت قند خون و راهکارهایی که متخصصان برای پیشگیری از این وضعیت توصیه می‌کنند، آشنا می‌شوید.
۱. احساس سرگیجه، سبکی سر یا ناتوانی در تمرکز
وقتی بدن شما از طریق غذا گلوکز کافی دریافت نکند، نمی‌تواند انرژی لازم را به مغز برساند؛ نتیجه آن بروز علائمی مانند سرگیجه، سبکی سر یا دشواری در تمرکز است. این یکی از نشانه‌های رایج کاهش قند خون است و در واقع هشداری از سوی بدن است که می‌گوید: «دارم انرژی‌ام را از دست می‌دهم!»
۲. لرزش، اضطراب یا تحریک‌پذیری ناگهانی
عملکرد روانی انسان مستقیماً تحت تأثیر میزان سوختی است که مغز برای پردازش احساسات و واکنش به موقعیت‌ها در اختیار دارد. وقتی مغز از گلوکز محروم می‌شود، هورمون آدرنالین ترشح می‌کند تا به بدن هشدار دهد که مشکلی پیش آمده است. این نوسانات قند خون می‌تواند بر خلق‌وخو اثر بگذارد و حتی علائمی شبیه اضطراب را القا کند. اگر احساس می‌کنید که خلق‌وخوی شما مانند پاندولی در نوسان است، احتمالاً بدن شما با افت قند خون روبرو شده است.
۳. افزایش ضربان قلب
ترشح آدرنالین در واکنش به کاهش قند خون، مکانیسم «جنگ یا گریز» را فعال می‌کند تا سطح گلوکز را به حالت عادی بازگرداند. این واکنش اغلب به افزایش ضربان قلب و بالا رفتن فشار خون منجر می‌شود. افرادی که به طور مزمن دچار فشار خون بالا هستند، باید به این نشانه توجه ویژه داشته باشند.
۴. تهوع بی‌دلیل
شاید عجیب به نظر برسد، اما تهوع می‌تواند یکی از علائم افت قند خون باشد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که هیپوگلیسمی می‌تواند باعث تهوع خفیف اما مزاحم شود، به‌ویژه اگر فرد داروهای دیابت مصرف می‌کند. تهوع ناشی از افت قند خون ممکن است بدون هیچ نشانه قبلی ظاهر شود و برای برخی افراد کاملاً غیرمنتظره باشد. همچنین، افرادی که دیابت دارند بیشتر در معرض اختلالی به نام گاستروپارزی (تأخیر در تخلیه معده) هستند که می‌تواند منجر به تهوع شود.
۵. احساس گرسنگی شدید و ناگهانی
این نشانه شاید بدیهی به نظر برسد، اما وقتی بدن سوخت کافی ندارد، پیام‌های گرسنگی ارسال می‌کند. در چنین شرایطی، بدن هورمون گرلین را ترشح می‌کند که پیام گرسنگی را به مغز می‌فرستد و در نتیجه میل به غذا افزایش می‌یابد. در چنین شرایطی، مغز تقاضای فوری برای گلوکز دارد و به همین دلیل ممکن است اشتیاق به خوراکی‌های شیرین ناگهان افزایش یابد.
راهکارهای تغذیه‌ای برای کنترل بهتر قند خون
ترکیب کربوهیدرات‌ها با پروتئین یا چربی‌های مفید: مصرف همزمان کربوهیدرات‌ها با منابع پروتئینی یا چربی‌های سالم می‌تواند فرایند هضم را کندتر کرده و از نوسانات شدید قند خون جلوگیری کند. به عنوان مثال، خوردن میوه به همراه مغزها یا مقداری پنیر با بیسکوییت‌های غلات کامل می‌تواند گزینه‌های مناسبی باشند.
مصرف غذاهای سرشار از فیبر: فیبر به طور طبیعی هضم غذا را کند می‌کند و منجر به آزادسازی تدریجی گلوکز در خون می‌شود. به جای حذف کربوهیدرات‌ها، تمرکز خود را روی گزینه‌های کامل و غنی از فیبر مانند حبوبات، عدس، سبزیجات، توت‌ها، غلات کامل و دانه‌ها بگذارید.
تغذیه منظم در طول روز: هیپوگلیسمی اغلب حدود دو تا پنج ساعت پس از وعده غذایی رخ می‌دهد. بنابراین، داشتن وعده‌های منظم و پرهیز از حذف غذا اهمیت زیادی دارد. برنامه‌ریزی برای زمان‌های مشخص غذا خوردن می‌تواند از افت ناگهانی قند خون جلوگیری کند، به‌ویژه اگر فرد پرمشغله باشد و گاهی وعده‌ها را فراموش کند.
استفاده از قانون ۱۵/۱۵: برای افرادی که دیابت دارند، استفاده از “قانون ۱۵/۱۵” توصیه می‌شود. طبق این قانون، در صورت افت قند خون، باید ۱۵ گرم کربوهیدرات سریع‌الاثر (مانند آب‌میوه یا قرص گلوکز) مصرف کرد و پس از ۱۵ دقیقه مجدداً سطح قند خون را اندازه گرفت. این اقدام می‌تواند از وخامت وضعیت جلوگیری کند.
افت شدید قند خون که با گلوکز کمتر از ۵۴ میلی‌گرم در دسی‌لیتر تعریف می‌شود، یک اورژانس پزشکی است. اگر دستگاه اندازه‌گیری قند خون عددی نزدیک به این مقدار را نشان می‌دهد، نباید مراجعه به پزشک را به تأخیر انداخت.
