اقتصادسنج| گاهی شنیده‌ایم که برخی می‌گویند بازی با خاک برای سلامت کودکان مفید است چون سیستم ایمنی بدن را قوی می‌کند. اما آیا شواهدی برای اثبات این ادعا وجود دارد؟

پاسخ به طور خلاصه مثبت است؛ زیرا نتایج چند پژوهش نشان داده که تماس با خاک در سنین پایین ممکن است خطر ابتلا به آلرژی و بیماری‌های خودایمنی را در کودکان کاهش دهد.

به عبارت دیگر، این کار ممکن است مانع از واکنش ناکارآمد و نادرست سیستم ایمنی بدن به مواد حساسیت‌زا (آلرژن) یا بافت‌های بدن شود. منظور واکنش‌هایی است که ممکن است به دلیل افزایش فعالیت سیستم ایمنی و تولید آنتی‌بادی‌های (پادتن) بیش از حد، به حساسیت‌های غذایی، آسم، آلرژی‌های مزمن، دیابت نوع ۱، بیماری‌های التهابی مزمن مانند آرتریت روماتوئید یا برخی بیماری‌های خودایمنی‌ دیگر منجر شوند.

همان‌طور که سیستم ایمنی کودک در سال‌های اولیه عمر رشد می‌کند، مجموعه سلول‌های ایمنی بدن هم باید بیاموزند که چطور بین سلول‌های بدن و عوامل خارجی که بیماری‌زا یا بی‌ضررند، مانند باکتری‌ها و ویروس‌ها، تمایز قائل شوند و یاد بگیرند که عوامل بیماری‌زا را شناسایی و به آن‌ها حمله کنند.

به گفته گراهام روک، استاد بازنشسته میکروبیولوژی پزشکی در دانشگاه کالج لندن، سیگنال‌های مولکولی که این بازوی تنظیم‌کننده سیستم ایمنی را تقویت می‌کنند، عمدتا از میکروب‌های روده می‌آیند. این مجموعه میکروب‌ها میکروبیوم روده نامیده می‌شوند و برای سلامتی مفیدند. برای مثال برخی از این میکروب‌ها به تولید ویتامین‌هایی که به آن‌ها نیاز داریم کمک می‌کنند و در هضم غذا هم موثرند.

سال اول زندگی در رشد میکروبیوم بسیار مهم است. نوزادان که به روش طبیعی و از کانال واژینال متولد شوند، هم هنگام خروج از مجرای زایمان و هم در صورت تغذیه با شیر مادر، از شیر او، این باکتری‌ها را دریافت می‌کنند و به‌تدریج که بزرگ می‌شوند، پیوسته در تماس با منابع گسترده‌تر در معرض این میکروب‌ها قرار می‌گیرند.

نظریه‌ای به نام «فرضیه دوستان قدیمی» وجود دارد که می‌گوید هرقدر در دوران کودکی با طیف گسترده‌تری از میکروب‌ها مواجه شویم، میکروبیوم‌های ما متنوع‌تری خواهند بود و سیستم ایمنی بدن دوست و دشمن را بهتر تشخیص می‌دهد. اصطلاح «دوستان قدیمی» اشاره میکروب‌هایی است که بدون آسیب زدن به بدن، درون یا روی آن زندگی می‌کنند.

با این حال نظریه «دوستان قدیمی» بر اهمیت قرار گرفتن در معرض میکروب‌های معمولی اشاره دارد نه پاتوژن‌های عفونی. نتایج چندین پژوهش در اروپا هم نشان می‌دهد که قرار گرفتن زودهنگام در معرض میکروب‌ها در برابر آلرژی محافظتی ایجاد نمی‌کند.

این نظریه قدیمی دلایل مضرات مصرف بیش از حد آنتی‌بیوتیک در اوایل کودکی را هم توضیح می‌دهد، چرا که بسیاری از میکروبیوم‌های روده را از بین می‌برد. همچنین دلیل این را که چرا سزارین با افزایش خطر ابتلا به آلرژی ارتباط‌ مثبت دارد، بیان می‌کند، زیرا اکنون می‌دانیم نوزادانی که هنگام تولد در معرض باکتری‌های واژن قرار نگرفته‌اند، میکروبیوم کم‌تنوع‌تری دارند.

با این حال کارشناسان در مورد بازی کردن کودکان در مناطق آلوده هشدار می‌دهند و آن را مضر می‌دانند، زیرا ممکن است خاک این مناطق حاوی آلاینده‌هایی نظیر مواد شیمیایی بالقوه مضر مانند سرب یا انگل باشد و باید مراقب بود کودکان آن‌ها را استنشاق نکنند یا نخورند.