روز دوشنبه ریزش تاریخی بورس تهران به وقوع پیوست و به لحاظ قانونی امکان تعطیلی بازار سهام برای نهاد ناظر مهیا شد. البته سازمان بورس خبر داد که قصدی مبنی بر تعطیلی بازار ندارد.
اقتصادسنج| روز دوشنبه ریزش تاریخی بورس تهران به وقوع پیوست و به لحاظ قانونی امکان تعطیلی بازار سهام برای نهاد ناظر مهیا شد. البته سازمان بورس خبر داد که قصدی مبنی بر تعطیلی بازار ندارد.
از آنجاکه شرایط بورس متفاوت از تابستان۱۳۹۹ است و حباب قیمتی در آن مشاهده نمی‌شود، این سقوط با ابهاماتی مواجه است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد ۴سناریو پیرامون سقوط سنگین شاخص‌های سهامی مطرح است.
نخست در جریان روند بازار، معامله‌گرانی که در چند وقت اخیر بازدهی معقولی کسب کردند، اکنون با محوریت شناسایی سود تصمیم به عرضه سهام گرفته‌اند، انباشت سفارش‌ها در پی اعمال منگنه معاملات هیجان فروش را تشدید کرد.
دوم در بخش سیاستگذاری، عرضه آبشاری سهام از سوی صندوق‌های سرمایه‌گذاری، برخی از حقوقی‌ها و سایر موارد در راستای پاسخ به حجم عظیم تقاضا باعث تغییر روند معاملات شد.
سوم در بخش دیپلماسی، گمانه‌زنی‌ها پیرامون ریزش سیاسی بورس تهران هم در جای خود بی‌تاثیر نبود، به باور برخی فعالان اقتصادی احتمالا در حوزه سیاست خارجه خبری در راه است. در نهایت از بعد جهانی، انعکاس سیاست‌های انقباضی فدرال رزرو توأم با افت قیمت کالاهای پایه در سقوط بازار بی‌تاثیر نیست.
شاخص‌کل بورس اوراق بهادار تهران در معاملات روز دوشنبه با 15/ 5 درصد افت تا سطح 2 میلیون و 314 هزار واحدی عقب‌نشینی کرد. حال نماگر اصلی بازار سهام فقط طی 2 روزکاری (روزهای یکشنبه و دوشنبه) در مجموع 9/ 8 درصد افت را متحمل شده‌است. شاخص‌کل هم‌وزن با تاثیرپذیری یکسان از تمام نمادهای معاملاتی نیز با کاهش 4/ 4 درصدی مواجه بود.
گذشته‌نگر بورس تهران نشان می‌دهد؛ نخستین افت سنگین نماگر اصلی بازار سهام در 5 آبان ماه 1387 با رقمی بالغ بر 3/ 5 درصد تجربه شد. 26 اسفند ماه سال 1393 نیز رقمی بالغ بر 51/ 5 درصد افت دماسنج بورس تهران به‌عنوان دومین ریزش به‌ثبت رسید، بنابراین روز دوشنبه 18 اردیبهشت 1402 در حقیقت سومین ریزش تاریخی شاخص کل بازار محسوب می‌شود.
در شرایط کنونی هرچند به باور برخی از فعالان بازار سطح ریزش قیمت سهام بنگاه‌های بورسی در جریان دادوستدها به حدی بالا بود که توانست آژیر هشدار معاملات را برای بخشی از سرمایه گذاران به صدا درآورد. از نکات حائز اهمیت معاملات روزی که سپری شد می‌توان به ارزش بازار بورس تهران اشاره کرد به نحوی این معیار بورسی با افت 16/ 5 درصدی مواجه شد و به رقم 5/ 8 هزار همت بازگشت.
همانطور که در قانون آمده است؛ در صورتی‌که ارزش بازار بورس یا بازار خارج از بورس طی مدت حداکثر یک روز کاری به میزان 5 درصد کاهش یا افزایش داشته باشد، سازمان بورس و اوراق‌بهادار مجاز است در صورت وقوع شرایط اضطراری و در راستای حمایت از حقوق و منافع سرمایه‌گذاران و حفظ بازار شفاف، منصفانه و کارآ، دستور تعطیل یا توقف تمام یا بخشی از معاملات هریک از بورس‌ها یا بازارهای خارج از بورس را حداکثر به مدت سه روز کاری صادر کند.
پیگیری‌ها از سازمان بورس و اوراق بهادار حکایت از این مهم دارد که نهاد ناظر در شرایط کنونی قصدی مبنی‌بر تعطیلی یا توقف تمام یا بخشی از معاملات را ندارد. در عین‌حال در صورت تداوم شیب تند اصلاح قیمت سهام شرکت‌ها و احتمال اتخاذ تصمیمات آتی از سوی سازمان بورس به طور مجدد این مهم مورد پیگیری قرار خواهد گرفت. در روزی که شاخص‌کل بورس تهران 15/ 5 درصد و ارزش بازار 16/ 5 درصد افت را تجربه کردند، برخی از معامله‌گران به‌دنبال چرایی تداوم رویداد ریزشی در بازار سهام بودند.
به اعتقاد کارشناسان بازار سرمایه ریزش بازار از 4رویکرد نشات می‌گیرد
نخست معامله‌گرانی که از ابتدای اسفند ماه تا پیش از ریزش‌های 2 روز اخیر بازدهی معقولی را تجربه کردند، بنابراین عرضه سهام با محوریت شناسایی سود در دستور کار معاملاتی این قشر از سرمایه‌گذاران قرار گرفت. در چنین شرایطی وجود دامنه نوسان توانست به‌عنوان مهم‌ترین عامل به هم‌ریختگی بازار ایفای نقش کند. در حقیقت تشدید حجم فروش از سوی عرضه‌کنندگان و در ادامه انباشت سنگین چنین سفارش‌هایی به ایجاد فضای تردید در سمت متقاضیان منتهی شد.
خریداران سهام هم با توجه به وضعیت هیجانی بازار تصمیم به عقب‌نشینی از پوزیشن معاملاتی خود گرفتند. این مهم در حالی به‌وقوع پیوست که سهام شرکت‌هایی که اتفاقا از پتانسیل بنیادی هم برخوردار بودند، تحت تاثیر جو غالب در معاملات رو به سمت ریزش آوردند. در این شرایطی به طور مجدد نوک پیکان سرمایه‌گذاران به سمت منگنه معاملات (دامنه‌نوسان) نشانه رفت.
این قشر معتقدند، در صورتی‌که منگنه بورس بازگشایی شود طبعا نه‌تنها هیجانی در سمت عرضه ایجاد نخواهد شد، بلکه عدم‌سرایت افت نرخ سهام بنگاه‌ها به یکدیگر هم دیگر روی نخواهد داد؛ در واقع مسیر سهام ارزنده از سهامی که در محدوده اشباع قیمتی قرار دارد جدا خواهد شد. فارغ از این مهم در سناریویی دیگر اما هستند صاحب نظرانی که معتقدند عرضه سهام از سوی صندوق‌های سرمایه‌گذاری، بازارگردان‌ها، برخی از حقوقی‌ها و… در راستای پاسخگویی به حجم عظیم تقاضا بود اما به دلیل اینکه این امر به‌یک‌باره اتفاق افتاد، باعث تغییر روند معاملات در بورس تهران شد.
در این میان نباید فراموش کرد تقاضای فعالان عمدتا حرفه‌ای نیز در چند وقت اخیر توام با اوج‌گیری شاخص‌های سهامی مبنی‌بر ضرورت عرضه (از سوی صندوق‌ها به خصوص تثبیت و توسعه بازار سرمایه) مطرح بود. حال پیاده‌سازی چنین راهبردی می‌تواند عمدتا در راستای پاسخ به حجم عظیم سفارش‌های خرید سهام از سوی متقاضیان در نظر گرفته شود. هرچند که به نحوه اجرای آن انتقادات زیادی وارد است.
به نظر می‌رسد عدم‌هماهنگی در حوزه عرضه سهام از سوی صندوق‌ها و حقوقی‌ها منجر به شکل‌گیری عرضه آبشاری در معاملات بورس شد. در ادامه نیز در پی هراس دسته جمعی سایر معامله‌گران و تشدید تردید مبنی بر تکرار تجربه مرداد 1399 سهامداران تصمیم به خروج از گردونه معاملات گرفتند.
در رویکردی دیگر روز گذشته فضای گمانه‌زنی‌ها پیرامون ریزش سیاسی بورس تهران هم داغ پیگیری شد، به نحوی‌که برخی از فعالان اقتصادی قائل بر این مهم بودند که احتمالا در حوزه سیاست خارجه کشور خبری در راه است، بنابراین بازار سهام به عنوان بازاری پیشرو و با درجه حساسیت بالا به محض دریافت سیگنال‌های سیاسی تصمیم به تغییر فاز گرفت. هرچند در آخرین سناریو، تشدید سیاست‌های انقباضی فدرال رزرو در حوزه افزایش نرخ بهره بانکی هم در جای خود در افت قیمت کالاهای پایه در بازارهای جهانی بی‌تاثیر نبود. انعکاس افت قیمت کامودیتی‌ها در بورس تهران هم در جای خود دیگر عامل منفی بازار درنظر گرفته می‌شود.
در روز دوشنبه 18اردیبهشت ارزش معاملات خرد (سهام و حق‌تقدم) رقمی بالغ بر 7 هزار و 511 میلیاردتومان را به خود اختصاص داد و در نتیجه ارزش معاملات خرد دقیقا نصف روز ماقبل معاملاتی (روز یکشنبه) شد. در اینجا کاهش تحرک سرمایه‌گذاران حقیقی به‌وضوح در آمار و ارقام قابل مشاهده است. به هر ترتیب سرمایه‌گذاران در دادوستدهای روز دوشنبه شاهد خروج 2 هزار و 981 میلیارد تومان پول حقیقی در بازار بودند. در مجموع روزهای یکشنبه و دوشنبه نیز 5 هزار و 567 میلیارد تومان نقدینگی حقیقی از بورس تهران خارج شده‌است. این حجم از خروج پول به طور تقریبی برابر است با میزان پولی که در حدود 6 روز معاملاتی اخیر (پیش از ریزش‌ها) به بازار وارد شد.
آن‌طور که به‌نظر می‌رسد بخشی از سرمایه‌گذاران بورسی از افت‌های سنگین شاخص‌های سهامی نه تنها ابراز نارضایتی نمی‌کنند، بلکه معتقدند که ریزش‌های سنگین در حقیقت رویداد با اهمیتی است که می‌تواند در ادامه از مدت زمان اصلاح بازار بکاهد، به عبارتی عدم ایجاد فرسایش در امر ریزش قیمت سهام می‌تواند به بازگشت زودهنگام مجدد ورق معاملات کمک کند.
در دادوستدهای روز گذشته صنایعی همچون بانک‌ها، فلزات اساسی، فرآورده‌های نفتی، محصولات شیمیایی و خودرو و ساخت قطعات به ترتیب بیشترین میزان خروج پول از سوی سرمایه‌گذاران حقیقی را به خود اختصاص دادند. (ریزش یک دست‌ریالی و دلاری.) ارزیابی روند حرکتی صندوق‌های سرمایه‌گذاری نشان می‌دهد، در چنین شرایطی صندوق‌ها مامن جذب پول بودند.
دیروز 581 میلیاردتومان نقدینگی وارد صندوق‌های سهامی، درآمد ثابت و مختلط شد. این میزان از ورود به‌طور تقریبی برابر است با میزان خروجی که در روزهای شنبه و یکشنبه هفته جاری از صندوق‌های سرمایه‌گذاری صورت گرفت. اکنون بیشترین مقدار ورود پول از 28 اسفند 1401 تاکنون در صندوق‌های سرمایه‌گذاری به ثبت رسیده‌است.
در پایان نباید فراموش کرد که نوسان امری طبیعی و بدیهی در بازارهای مالی است، بورس تهران هم از چنین قاعده‌ای مستثنی نخواهد بود؛ هرچند که اغلب صاحب نظران اقتصادی معتقدند مکانیزم‌های حمایتی در راستای جلوگیری از ریزش سنگین شاخص‌های سهامی باید پیش‌تر از شکل‌گیری افت 5 درصدی بازار فعال می‌شد.
