سهیلا حسن وند| اقتصادسنج؛ پس از کش و قوس های فراوان شاهد عرضه خودروهای پرتقاضا در بورس کالا هستیم و به بحث داغ این روزها در بین مردم تبدیل شده است. اما لازم است به این پرسش پاسخ دهیم که بورس کالا چیست؟ عرضه خودرو در بورس کالا به چه صورت است؟ چه کسانی می‌توانند در بورس کالا ثبت نام کنند و خودرو بخرند؟ در ادامه پاسخ این پرسش ها آمده است.

پس از فراهم شدن زیرساخت‌های مورد نیاز، خرید خودرو از بورس کالا در مرداد ماه ۱۴۰۱ امکان‌پذیر شده است. طبق گفته مسئولین، این کار با هدف تشکیل بازاری شفاف و رقابتی برای فروش خودرو به قیمت منصفانه انجام شده است.

بورس کالا چیست؟

بورس کالا، بازار منسجمی است که تعداد زیادی از افراد، کالای خود را در آن عرضه می‌کنند. در این بازار مالی، کالاها پس از بررسی‌های کارشناسی و قیمت‌گذاری توسط کارشناسان بورس کالا، به خریداران عرضه می‌شوند. یکی از مزایای بورس کالا، حضور نهادهای نظارتی و تنظیم‌کننده است که تمامی تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و تجار کالا با حضور این نهادها، ملزم به رعایت قوانین و مقررات حاکم بر بازار هستند.

معاملات در بورس کالای ایران به روش مزایده یا حراج انجام می‌شود. مزایده به نوعی از معامله گفته می‌شود که در ابتدا فروشنده حداقل قیمتی را که حاضر است کالای خود را بفروشد، اعلام می‌کند. سپس، خریداران قیمت نهایی را جهت خرید آن کالا پیشنهاد می‌دهند. در نهایت، کالا به خریداری فروخته می‌شود که بالاترین قیمت را پیشنهاد دهد.

تاریخچه بورس کالا در جهان

با بررسی تاریخچه بورس، در می‌یابیم که روند پیدایش و تکامل بورس‌ کالا در جهان حاکی از آن است که این ‌گونه بازارها در عرصه اقتصاد کشورها از قرن ۱۹ به بعد جهت تأمین برخی از نیازهای اقتصادی و رفع برخی تنگناها و موانع در انواع بازار کالا بوده‌است.

در واقع، نارسایی‌های بازارهای سنتی در شکل‌ نوسانات کاذب و عدم شفافیت در کشف قیمت و نبود تضمین‌های لازم برای معامله‌گران، از مهم‌ترین دلایل راه‌اندازی بورس‌ کالا در کشورهای مختلف جهان بوده‌است. در چنین شرایطی، وجود بورس‌های کالایی و استفاده از ابزارهای مشتقه، به پدید آمدن یک نظام سازمان‌یافته دادوستد و توزیع کالاها در کشورهای مختلف منجر شده و راه ورود به بازارهای جهانی را برای کشورها تسهیل کرده‌است.

مانند بورس سهام که بازارهای بزرگی چون بورس نزدک و بازار بورس وال استریت را شامل می‌شود، صدها بورس ‌کالای مدرن نیز در سرتاسر جهان دایر است که از قدیمی‌ترین آنها می‌توان به بورس معروف و تجاری شیکاگو (CME) ، بورس فلزات لندن (LME) ، بورس‌کالای نیویورک (NYMEX) ، بورس‌کالای توکیو (TOCOM) ، بورس کالای شانگهای (SHFE) و بورس کالای هند (MCX) اشاره کرد.

تاریخچه بورس کالا در ایران

نخستین بورس کالای ایران در شهریور سال ۱۳۸۲ و تحت عنوان بورس فلزات شروع به کار کرد و یک سال بعد نیز بورس کالای کشاورزی راه‌اندازی شد. وظیفه راه‌اندازی بورس کالا بر عهده شورای عالی بورس گذاشته شد و این شورا در جهت تحقق اهداف سوم و چهارم توسعه، شروع به راه‌اندازی بورس کالای ایران کرد.

طبق قانون مجلس شورای اسلامی که در تاریخ ۱ آذر ۱۳۸۴ تصویب شد، دو بازار بورس کالای فلزات و کشاورزی با یکدیگر ادغام شدند و درنهایت، پس از انجام مراحل قانونی و پذیره‌نویسی‌های لازم در مهر ۱۳۸۶، بازار بورس کالای ایران به طور رسمی آغاز به کار کرد. بنابراین، بورس کالا از زیرمجموعه‌های سازمان بورس اوراق بهادار بوده و فعالیت‌های آن توسط این سازمان مورد بررسی قرار می‌گیرد.

انواع قراردادها و اوراق قابل معامله در بورس کالای ایران

قرارداد نقدی (spot)

در این نوع قرارداد، خریدار تمام مبلغ مورد توافق را به همراه کارمزد کارگزار پرداخت کرده و عرضه‌کننده محصول نیز آن را در مدت حداقل ۳ روز به خریدار تحویل می‌دهد. به همین خاطر، از این قرارداد با نام قرارداد تحویل فوری هم یاد می‌کنند. البته هزینه محصول نیز باید ظرف ۳ روز پرداخت شود.

قرارداد سلف (forward)

در قرارداد سلف، مبلغ توسط خریدار پرداخت‌شده اما زمان تحویل آن در روزی است که در قرارداد منعقدشده و مورد تأیید طرفین قرارگرفته‌است. بنابراین، تحویل محصول در آینده انجام شده و تسویه آن در همان ابتدای انعقاد قرارداد صورت می‌گیرد. این نوع قرارداد در بازار فیزیکی بورس کالا مرسوم است.

قرارداد نسیه (credit)

همان‌طور که از نام این قرارداد مشخص است، در این نوع قرارداد، امکان نسیه وجود داشته و خریداران می‌توانند مبلغ توافق شده را به‌صورت نسیه و در زمان‌بندی‌های تعیین ‌شده پرداخت کنند. تحویل کالا نیز در مدت ۳ روز بعد از انعقاد قرارداد صورت می‌پذیرد.

قرارداد آتی (future)

در قرارداد آتی که به معنای آینده است، کلیه امور معامله از پرداخت وجه گرفته تا تحویل کالا، در زمان آینده و طبق قیمت توافق شده انجام می‌شود. بنابراین، هنگام فرا رسیدن زمان معامله، وجه موردنظر پرداخت‌شده و کالا در اختیار خریدار قرار می‌گیرد.

قرارداد اختیار معامله (option)

قرارداد اختیار معامله، قراردادی است که یک نفر اختیار یا حق معامله فرد دیگری را خریداری کرده و به دست می‌آورد. این قرارداد به دو صورت مختلف تحت عناوین اختیار خرید و اختیار فروش منعقد می‌شود و در هر یک از آنها، خریداران و عرضه‌کنندگان شروع به معامله با یکدیگر می‌کنند.

قرارداد صلح

این قرارداد به‌منظور برطرف کردن اختلافات موجود یا پیشگیری از اختلافاتی که ممکن است در آینده به وجود بیاید، منعقد می‌شود.

قرارداد معاوضه (swat)

در این نوع قرارداد، جهت تمدید یا کاستن از سررسید، از تبادل دارایی استفاده می‌شود و به‌نوعی، معاوضه تعهد صورت می‌پذیرد.

عرضه خودرو در بورس کالا یعنی چه؟ 

بهتر است که بدانید تاثیر عرضه خودرو در بورس کالا و هم چنین نحوه عرضه خودرو در بورس کالا بر روی زندگی خیلی از افراد و هم چنین جامعه تاثیر مستقیم و به سزایی دارد. این عرضه کالا به این صورت است که بعد از این که قیمت پایه برای آن تعیین شد، سرمایه گذاران می توانند رقابت برای بدست آوردن آن را آغاز کنند و در نهایت شخصی که قیمت بهتری پیشنهاد دهد برنده این رقابت خواهد شد.

ثبت سفارش برای خودروها در بورس کالا به‌صورت رقابتی بوده و مشتریان با در نظر گرفتن قیمت پایه اعلام شده هر خودرو، باید یک روز قبل از عرضه، مبلغ مورد نظر خود را جهت شرکت در رقابت خرید، از طریق سامانه خرید آنلاین بورس کالای کارگزاری مفید به بورس کالا ارسال کنند.

 عرضه خودرو در بورس کالا چگونه است؟ 

شاید خیلی از افراد نحوه عرضه خودرو در بورس را ندانند، در این باره باید بگوییم که در ابتدا قیمت پایه ‌ای گذاشته می شود که این قیمت پایه، توسط شورای رقابت بعد از مذاکرات تصویب و تعیین می ‌شود. سپس آن قیمت پایه روی تابلوی بورس قرار خواهد گرفت و متقاضیان روی قیمت پایه با یکدیگر رقابت می کنند. افرادی که بهترین قیمت را داده باشند برنده رقابت خواهند شد و ماشین به آن افراد تعلق خواهد گرفت.

اساس نظام عرضه

کارشناسان تاکید کرده اند که باید از همین ابتدای کار برای سیاست گذاران عنوان کرد که قیمت گذاری دستوری در بورس کالا ممنوع است و کسی چنین اجازه ای ندارد. این صحبت های کارشناسان جنجال زیادی بین سرمایه گذاران و هم چنین مردم به پا کرده است و خیلی از افراد در این باره بیان کرده اند که این حرف ها درست است و باید تصویب شود. هم چنین بعد از این جنجال های به پا شده کارشناسان این را هم افزودند که از این ماه باید واقعی ‌سازی قیمت خودرو ها در بورس را بر اساس نظام عرضه و تقاضا بپذیریم و یا این که اگر قصد دخالت در قیمت‌ ها را داریم، خودرو نباید راهی تالار معاملات بورس کالا شود.

ثبت‌نام در بورس کالا و ورود به این بازار

ابتدا باید در سامانه سجام عضو شوید و مراحل ثبت‌نام خود را تکمیل کنید و سپس، نسبت به احراز هویت خود اقدام کنید. بعد از احراز هویت و انتخاب کارگزاری، باید به یکی از دفاتر کارگزاری مراجعه کرده و ثبت نام کنید. پس از طی این مراحل، فرآیند ثبت‌نام شما در بورس کالا تکمیل‌شده و می‌توانید در این بازار به خرید و فروش بپردازید.

شرایط سرمایه‌گذاری در بورس کالا و فعالیت در این بازار شامل چند مرحله است. همان‌طور که فعالیت در بورس مستلزم دریافت کد بورسی است، برای فعالیت در بورس کالا نیز می‌بایست ابتدا به یک کارگزاری مراجعه کرده و کد معاملاتی بورس کالا را دریافت کنید.

نحوه خرید و فروش در بورس کالا چگونه است؟

بعد از تمام شدن مراحل ثبت‌نام در بورس کالا، یک کد معاملاتی برای شما صادر می‌شود که از طریق آن می‌توانید اقدام به انجام معاملات کنید. بعد از دریافت این کد، باید فرم مربوط به ثبت سفارش را با دقت پرکرده و قیمت مدنظر خود را اعلام کنید.

همچنین، باید حداقل مبلغ مورد نیاز برای انجام معامله، به‌حساب کارگزار اتاق پایاپای منتقل شود. سپس، کارگزار، سفارش شما را به تالار معاملات می‌برد تا در جریان معامله مربوطه قرار گیرد. در صورت موفقیت در انجام معامله، باید باقیمانده مبلغ را هم پس از کسر مبلغ اولیه، به‌ حساب کارگزار منتقل کنید.

در مراحل پایانی، اسناد معاملاتی صادرشده و مبالغ توافق‌شده، به‌حساب فروشنده منتقل می‌شود. البته توجه کنید که هزینه‌های جانبی مانند دستمزد کارگزار، از این مبلغ کسر می‌شود و مابقی آن به‌حساب عرضه‌کننده واریز خواهد شد.

مزایای بورس کالا

اعتماد بین دو طرف قرارداد، از مزایای بورس کالا است. زیرا، هر کالایی که در این بازار عرضه می‌شود، ابتدا از تمام جوانب موردبررسی قرارگرفته و تا زمانی که اصل بودن آن ثابت نشود، در بورس کالا ارائه نخواهد شد. در طرف مقابل نیز فروشنده دغدغه دریافت وجه خود را ندارد؛ زیرا پرداخت وجه توسط اتاق پایاپای صورت گرفته و تسویه طبق قرارداد انجام می‌شود. بنابراین، سرمایه‌گذاری در بورس کالا درنهایت اعتماد صورت گرفته و افراد سودجو نمی‌توانند به این بازار ورود کنند.

از دیگر مزایای حضور و فعالیت در بورس کالا می‌توان به معرفی محصول تولیدی خود به سایر متقاضیان داخلی و خارجی اشاره کرد. همچنین، از طریق این بورس می‌توان امتیازاتی مانند تسهیلات بانکی دریافت کرد و در صورت وارد شدن هر نوع خسارتی، اتاق پایاپای به این موضوع ورود کرده و بدون نیاز به مراجع قضایی آن را حل می‌کند. بنابراین، عرضه محصول از طریق بورس کالا باعث کاهش ریسک معامله‌شده و یک تبلیغ بزرگ برای عرضه‌کنندگان محسوب می‌شود.

محدودیت‌های معامله در بورس کالا

-حجم خرید محدود در بورس کالا

-ارائه برخی از محصولات به صورت سبد کالا در بازار بورس کالا

-الزام به عرضه مداوم محصولات در بورس کالا برای عرضه‌کنندگان

خودروهای جدید راه یافته به بورس کالا

تعداد خودروهای پذیرش‌شده در بورس کالا دائما در حال افزایش است. ظرفیت قانونی بورس کالا و استفاده از امکانات و تسهیلات قانونی، باعث شده تا خودروسازان، به ویژه تولیدکنندگان خصوصی، نسبت به عرضه محصولاتشان در بورس کالا اشتیاق نشان دهند.

اخیرا محصولات جدیدی از شرکت‌های خصوصی در بورس کالا پذیرفته شده که عبارتند از :

فردا موتورز SX5

مکث‌موتور کلوت

راین R3

کشنده آریا دیزل C&C

بهمن‌موتور ریسپکت

علاوه بر محصولات تولیدکنندگان بخش خصوصی، سه خودرو دنا، رانا و سورن، از تولیدات شرکت ایران‌خودرو، نیز به‌زودی در بورس کالا عرضه خواهند شد.

عرضه جدید دیگنیتی و فیدلیتی 

بورس کالای ایران اعلام‌ کرد که بهمن‌موتور در روز ۲۱ آذرماه، تعداد ۴۸۶ دستگاه فیدلیتی ۷ نفره را با قیمت پایه ۷۷۲ میلیون تومان عرضه خواهد کرد.

علاوه بر آن، بهمن‌موتور تعداد ۲۱۴ دستگاه دیگنیتی را نیز با قیمت ۸۲۱ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان در روز ۲۲ آذر عرضه می‌کند. از این تعداد، ۵۳ دستگاه سفید تریم مشکی، ۵۳ دستگاه سفید تریم قرمز، ۵۴ دستگاه مشکی تریم مشکی و ۵۴ دستگاه مشکی تریم قرمز است.

برای نخستین بار در بورس کالا، ۱۰۶ دستگاه دیگنیتی پرستیژ در روز ۲۳ آذرماه عرضه خواهد شد. قیمت پایه این محصول، ۹۹۶ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان تعیین شده است. عرضه‌های دیگنیتی پرستیژ شامل ۲۶ دستگاه سفید تریم مشکی، ۲۶ دستگاه سفید تریم قرمز، ۲۷ دستگاه مشکی تریم مشکی و ۲۶ دستگاه مشکی تریم قرمز است.

درصد پیش‌پرداخت سفارش خرید تمامی خودروهای عرضه شده بهمن‌موتور در دو هفته آینده ۲۵ درصد و تاریخ تحویل آن‌ها ۲۳ بهمن امسال است.

در مشخصات فیدلیتی و دیگنیتی اعلام شده که هر کد ملی صرفا مجاز به ثبت سفارش روی یکی از کدهای عرضه شده در تاریخ عرضه و صرفا برای یک دستگاه خودرو است.‌ صدور سند و شماره‌گذاری خودرو تنها به اسم شخص خریدار خواهد بود و خریداران جهت تحویل خودرو باید یکی از نمایندگی‌های مجاز شرکت را از طرق پورتال فروش شرکت بهمن‌موتور انتخاب کنند.