به گزارش «اقتصادسنج»؛ آمار بارش در روزهای اخیر روند نگران کننده‌ای را طی کرده است و نشان دهنده خشکسالی است. متوسط بارش کشور در مهر 1401 به عدد 2.1 میلیمتر رسید، در حالی که میزان بارش پارسال در این بازه زمانی 3.6 میلی‌متر بود، متوسط بلند مدت بارندگی در 55 سال گذشته طی مهر ماه عدد 7.1 میلی‌متر برای کشور است.

به عبارت دیگر در مهرماه کشور از دریافت بارش حدود 8.24 میلیارد متر مکعب آب ناشی از نزولات جوی محروم شده است. اوضاع زمانی بغرنج‌تر می‌شود که بدانیم، طی دو سال آبی گذشته نیز اوضاع بارش با متوسط بلند مدت فاصله چشم‌گیری داشته و به عبارت دیگر سومین پاییز خشک را در کشور از سر می‌گذرانیم

در چنین شرایطی عمده سدهای کشور به دلیل مدیریت منابع آب سطحی در سال گذشته و کنترل خروجی با پیش‌بینی شرایط کنونی، اوضاعی مشابه سال گذشته دارند اما فشار مصرف آب به خصوص در بخش شرب کشور سبب شده تا شاهد سرعت گرفتن روند کاهش تراز سدها باشیم.

در چنین شرایط تصویر شده‌ای بی‌توجهی به مسئله مدیریت منابع آب از یک سو و نادیده گرفتن صرفه‌جویی توسط مردم می‌تواند زمینه مشکلات بزرگی را فراهم کند و مهمترین نیاز اساسی مردم به عنوان یکی از زیرساخت‌های توسعه از محل تامین منبع دچار مسئله شود.

* توسعه زیرساخت‌ اقدام سخت‌افزاری دولت برای حل مسئله آب

واکاوی برنامه دولت و وزارت نیرو به منظور گذر از شرایط فعلی از دو بخش نرم‌افزاری و سخت‌افزاری تشکیل می‌شود. بر این اساس در حوزه نرم افزاری پروژه‌های زیرساختی تامین منابع آبی به خصوص در بخش شرب در طول یک سال گذشته در دستور کار قرار گرفته تا از طریق این زیرساخت‌ها زمینه تامین کمبود منابع آب شرب مهیا شود.

بهره‌برداری از اَبَرپروژه‌های آبرسانی نظیر طرح آبرسانی غدیر، طرح آبرسانی به همدان، بهره‌برداری از خط انتقال آب قزوین و اجرای 800 پروژه رفع تنش آبی در قالب توسعه خطوط انتقال و توزیع، مخازن و تصفیه‌خانه‌های کشور در کنار بهره‌برداری از پروژه جهاد آبرسانی در 1200 روستا از جمله نتایج رویکرد سخت افزاری وزارت نیرو در مواجه با تامین آب شرب طی یک سال اخیر به حساب می‌آید.

در همین راستا‌ اتابک جعفری، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب کشور در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس در تشریح رویکرد سخت‌افزاری وزارت نیرو به منظور تامین بدون مشکل آب شرب گفت: پس از مشخص شدن نقشه راه شرکت مهندسی آب و فاضلاب، همه پروژه‌های لازم در قالب پروژه‌های مدیریت مصرف، پروژه‌های اضطراری، پروژه‌های ویژه و پروژه‌های بلند مدت به منظور تامین پایدار آب شرب بهداشتی برای هر شهر تعیین شده و هم اکنون این پروژه‌ها در دست اجرا قرار گرفته و به صورت سلسله‌وار افتتاح می‌شود.

وی در پاسخ به سوالی مبنی بر شرایط آبی کشور بیان کرد: جهش در توسعه زیرساخت‌های این حوزه مطابق برنامه تعریف شده در کنار کمک مردم با ابزارهایی نظیر استفاده بهینه می‌تواند در بلند مدت تامین آب شرب بهداشتی را تضمین کند.

مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور با اشاره به سایر پروژه‌های مد نظر دولت به منظور ارتقای شاخص‌های آبرسانی، گفت: علاوه بر برنامه‌های تعیین شده برای شهرها، ارتقای شاخص‌های تامین آب شرب بهداشتی در روستاهای کشور در قالب برنامه‌ای تحت عنوان جهاد آبرسانی در دستور کار است که تا پایان دولت سیزدهم دسترسی به آب شرب پایدار و بهداشتی را برای مردم به 95 درصد می‌رساند.

* پاداش صرفه‌جویی مهمترین بخش برنامه نرم‌افزاری وزارت نیرو

علاوه بر راهکارهای سخت‌افزاری، راهکارهای نرم‌افزاری به منظور صرفه‌جویی در آب توسط مردم در دستور کار قرار گرفته است. در این راستا اصلی‌ترین برنامه وضع شده در این حوزه، سیاست پاداش مصرف است. در همین راستا، اخیر وزیر نیرو در مصاحبه‌ای اعلام کرد: هر مشترک خانگی که در مصرف آب صرفه جویی کند و مصرف خود را به زیر الگوی تعیین شده برساند به ازای هر متر مکعب صرفه‌جویی 5 برابر هزینه فروش آب را پاداش صرفه‌جویی می‌گیرد.

وزیر نیرو ‌در تشریح جزئیات رقم پاداش صرفه‌جویی تاکید کرد: هر متر مکعب آب 600 تومان قیمت دارد که 5 برابر این عدد معادل 3000 تومان است که به عنوان پاداش مصرف تعیین شده است.

محرابیان اضافه کرد: معنی این پاداشِ مصرف این است که هر مشترک خانگی با اندک صرفه جویی مشمول قبوض برق رایگان می‌شود و همچنین با صرفه‌جویی بیشتر از صنعت آب بستانکار خواهد شد.

علاوه بر سیاست پاداش صرفه‌جویی، استفاده از راهکارهایی نظیر، فرهنگ‌سازی در بخش راهکارهای صرفه‌‎جویی آب و قطع آب مشترکان بسیار پرمصرف برای ساعاتی از شبانه‌روز در دستور کار است.

 رکن گذر از بحران آب صرفه‌جویی مردم است

فارغ از برنامه‌های طراحی شده توسط وزارت نیرو، رکن گذر از شرایط به وجود آمده در بخش آب، همراهی و صرفه‌جویی مردم به حساب می‌آید. بر اساس آمار اخذ شده از شرکت آب و فاضلاب کشور در سال 1399، خانواده‌های ایرانی به طور متوسط در طی یک سال، 8.177 متر مکعب آب در بخش ماشین لباسشویی، 1.043 متر مکعب در ماشین ظرفشویی، 94.35 متر مکعب با نرخ جریان 11.34 لیتر در دقیقه به مدت 10 دقیق در دوش حمام، 38.98 متر مکعب در فلاش تانک، 164.3 در شیرآلات با در نظر گرفتن شیرآلات گرید c استاندارد ملی ایران، و 20.1 متر مکعب در کولر آبی آب مصرف می‌کنند.

بر این مبنا در دستور کار قرار دادن راهکارهایی ساده می‌تواند زمینه کاهش مصرف آب در بخش خانگی را برای مشترکان مهیا کرده و از سوی دیگر زمینه بهره‌بردن مشترکان از پاداش کم مصرفی را مهیا کند.

عوامل زیادی بر رفتار مصرف آب اثر دارد که برخی از آن‌ها به نگرش مشترکان و برخی دیگر به تجهیزات و شیرهای مورد استفاده در منازل برمی‌گردد که در این زمینه راهکارهایی مانند نصب ابزار کاهنده و استفاده از شیرهای اهرمی و هوشمند می‌تواند در مصرف نهایی آب از سوی مشترکان اثرگذار باشد.

 نقش تعویض تجهیزات و تغییر رفتار در کاهش مصرف آب

همان‌گونه که  اشاره شد یکی از آب‌بَرترین بخش‌های مصرف خانگی، استحمام است. شیرهای این بخش بسته به تکنولوژی به کار رفته در آنها به شیرهای دومحوره، اهرمی و چشمی تقسیم می‌شود که توسط شلنگ یا علمک به سردوش ثابت یا متحرک متصل است.

میزان آب خروجی شیرها و سردوش به عواملی از جمله فشار آب، وجود ابزارهای کاهنده مصرف، استاندارد بودن سردوش و مدت زمان استفاده فرد بستگی دارد.

اگر تعداد افراد یک خانوار را چهار نفر و میانگین زمان استحمام را 10 دقیقه در نظر بگیریم، در  صورتی که دوش از نوع معمولی و قدیمی باشد، غیر از فاکتورهای دوری و نزدیکی به آبگرمکن و شوفاژخانه و رفتار و عادات فردی، هر فرد برای هر نوبت استحمام حدود 200 لیتر آب مصرف می‌کند.

بر این اساس، تنها با نصب یک سردوش ثابت یا متحرک با خروجی استاندارد و توصیه‌شده در مبحث 16 مقررات ملی ساختمان 20 لیتر آب خروجی دوش به 9 لیتر در دقیقه کاهش می‌یابد و جمعا میزان مصرف آب، برابر با 90 لیتر می‌شود؛ یعنی زمینه 50درصد کاهش در بخش استحمام یک نفر مهیا می‌شود.

در صورت مدیریت زمان استحمام و کاهش زمان استفاده از سر دوش حتی معمولی و غیراستاندارد به مدت حداقل دو دقیقه در ماه‌های با درجه حرارت متعادل، مقادیر صرفه‌جویی  به شرح زیر است:

در نتیجه با تنها دو دقیقه کاهش زمان استحمام حدود 25درصد از مصرف آب کاسته می‌شود یعنی حدود 160 لیتر آب (320 بطری آب معدنی نیم لیتری) برای چهار نفر در روز است.

با توجه به جزئیات ارائه شده، اجرای برنامه وزارت نیرو در بخش‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری در کنار همراه و صرفه‌جویی مردم می‌تواند به رفع مسئله آب شرب کشور در سومین پاییز خشک منتهی شود.