اقتصادسنج| بنزین ماده‌ای قابل اشتعال از مشتقات نفت است که به خاطر داشتن انرژی زیاد و ظرفیت ترکیب شدن با هوا به عنوان سوخت در موتورهای درون‌سوز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این محلول فرار حاوی مواد آلی مختلفی است و به آن افزودنی‌هایی اضافه می‌شود. با توجه به نوع کاربرد، منطقه جغرافیایی و فصول سال ممکن است ترکیب شیمیایی بنزین متغیر باشد.

عدد اکتان بنزین

میزان مقاومت سوخت در برابر فشار، گرما و احتراق خودبه‌خود را با شاخصی به نام عدد اکتان اندازه‌گیری می‌کنند. عدد اکتان بنزین معمولی ۸۷، بنزین ویژه ۸۹ و بنزین سوپر ۹۵ است.  به‌طور کلی هر چه این عدد بالاتر باشد، سوخت بهتری داریم. موتورهای بنزینی جدید برای احتراق بهتر به سوخت‌هایی با اکتان بالا نیاز دارند. در موتورهای قدیمی به علت فشردگی کمتر مخلوط سوخت و هوا، به سوخت با اکتان بالا نیاز نیست.

اهمیت انتخاب بهترین نوع بنزین

بنزین خودرو منبع اصلی برای تأمین انرژی است و موتور از طریق سوزاندن آن نیرو تولید می‌کند. از این رو نوع و کیفیت بنزین در عمر موتور خودرو تأثیر بسزایی دارد. چنانچه بنزینی که راننده استفاده می‌کند، نامناسب، بی کیفیت و با موتور ناسازگار باشد، راندمان و عمر مفید موتور به مرور کاهش خواهد یافت. بنابراین، رانندگان باید همواره از بنزین مطلوب و مناسب با موتور خودروی خود استفاده کنند.

بهترین نوع بنزین

به‌طور کلی هر چه عدد اکتان بنزین بالاتر باشد، کیفیت آن بهتر است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که در ایران بنزین سوپر کیفیت بهتری نسبت به بنزین معمولی دارد. اما برای اینکه بدانید کدام نوع بنزین بیشتر با موتور خودرو شما سازگارتر است، باید به دفترچه راهنمای خودرو مراجعه کنید. برای مثال موتورهای TU۳ و TU۵ به بنزین بدون سرب با اکتان ۸۷ یا ۹۵ نیاز دارند. موتورهای XU۷ و EF۷ هم با بنزین اکتان ۹۵ سازگارتر هستند.

عوامل موثر در انتخاب بنزین مناسب ماشین

هر چند بنزین با عدد اکتان معین به جایگاه‌ها تحویل داده می‌شود، اما برخی عوامل بیرونی بر عدد اکتان تاثیر می‌گذارند و آن را افزایش یا کاهش می‌دهند. این عوامل عبارتند از:

دمای هوا: دمای هوا و عدد اکتان بنزین رابطه معکوسی با هم دارند. به عبارت دیگر با بالا رفتن دما، عدد اکتان پایین می‌آید.

رطوبت: میزان رطوبت با عدد اکتان رابطه مستقیمی دارد. یعنی با افزایش رطوبت عدد اکتان نیز به سمت بالا رفتن تمایل پیدا می‌کند.
ارتفاع از سطح دریا: در ارتفاع نزدیک به سطح دریا، استفاده از بنزین با عدد اکتان بالا یا سوپر پیشنهاد می‌شود. اما هر چه ارتفاع بالاتر برود، نیاز به بنزین سوپر کمتر خواهد شد.

عوامل دیگر: علاوه بر مواردی که در بالا برشمردیم، فاکتورهای دیگری مثل دمای کارکرد بهینه موتور، زمانبندی پیشرانه و نسبت ترکیب بنزین خودرو و هوا نیز در انتخاب بنزین مناسب دخیل هستند.

بنزین سوپر یا معمولی

در برخی از جایگاه‌های ایران در کنار بنزین معمولی، بنزین سوپر نیز توزیع می‌شود. بنزین معمولی عمدتا اکتانی بین ۸۵ تا ۸۷ دارد. در مقابل، عدد اکتان بنزین سوپر بالاتر و برابر با ۹۵ است.

به دلیل عدد اکتان بالاتر، بنزین سوپر با موتورهای مجهز به توربوشارژر سازگاری بیشتری دارد. این نوع بنزین از پیش‌اشتعالی و ناک زدن موتور جلوگیری می‌کند. در موتورهای غیرتوربو ضرورتی بر استفاده از بنزین سوپر نیست، هر چند به خاطر کیفیت بالاتر، این نوع بنزین باعث افزایش بازدهی و راندمان موتور خودرو می‌شود.

در بیشتر خودروهای داخلی استفاده از بنزین معمولی خللی در عملکرد موتور ایجاد نمی‌کند، اما اگر دوست دارید راندمان موتور در بلندمدت حفظ شود، می‌توانید از بنزین سوپر استفاده کنید.

تفاوت بنزین سوپر و معمولی براساس شرایط محیطی
عدد اکتان از رطوبت و دمای هوا تاثیر می‌پذیرد. به‌طور کلی افزایش رطوبت، بالا رفتن عدد اکتان را در پی دارد؛ در مقابل افزایش دما باعث کاهش این عدد می‌شود. با این حساب، در شهرهایی که دمای پایین و رطوبت بالا دارند، بهتر است از بنزین معمولی استفاده کرد. در مناطقی هم که دمای هوا بالا و رطوبت پایین است، مانند شهرهای کویری، استفاده از بنزین سوپر منطقی‌تر خواهد بود.

فاکتور دیگری که باید در نظر گرفت، ارتفاع از سطح دریا است. در مناطقی که بالاتر از سطح دریا قرار دارند، به سوختی نیاز داریم که عدد اکتان آن پایین‌تر باشد. به‌طور مثال، هنگام سفر به شهرهای شمالی که کم‌ارتفاع هستند، ممکن است متوجه افزایش صدای موتور شوید. این اتفاق به علت اثرگذاری ارتفاع بر سطح اکتان بنزین رخ می‌دهد. با توجه به این توضیحات، بنزین سوپر در شهرهای نزدیک دریا گزینه‌ی بهتری است. اما در شهرهایی مانند تهران، استفاده از بنزین معمولی، گزینه مناسبی خواهد بود.

تفاوت بنزین معمولی و سوپر در انواع خودرو

همان‌طور که در بالا نیز اشاره کردیم، در خودروهای داخلی که اکثرا دارای موتورهای تنفس طبیعی هستند، استفاده از بنزین سوپر تاثیر شگرفی بر عملکرد خودرو نمی‌گذارد. به همین جهت پرداخت هزینه بیش از دو برابر برای بنزین سوپر (نسبت به بنزین سهمیه‌ای)، از لحاظ اقتصادی توجیهی ندارد. اما در خودروهای خارجی پیشرفته و مخصوصا مدل‌های توربو که نسبت به کیفیت بنزین حساسیت بیشتری دارند، استفاده از بنزین سوپر پیشنهاد می‌شود. در این مدل‌ها بنزین سوپر باعث حفظ راندمان موتور و مصرف سوخت بهینه می‌شود.

تفاوت بنزین سوپر و معمولی از نظر قیمت

تفاوت بنزین سوپر و معمولی به قیمت هم مربوط می‌شود. در حال حاضر هر لیتر بنزین سهمیه‌ای ۱۵۰۰ تومان قیمت دارد. قیمت بنزین معمولی به نرخ آزاد ۳۰۰۰ تومان است و بنزین سوپر نیز با لیتری ۳۵۰۰ تومان عرضه می‌شود. با این حساب اگر مشتری دائمی بنزین آزاد هستید و سازنده به استفاده از بنزین با اکتان بالا توصیه کرده است، به دلیل اختلاف قیمت کم، خرید بنزین سوپر خیلی منطقی‌تر خواهد بود.

مزایای استفاده از بنزین سوپر

بنزین سوپر به دلیل عدد اکتان بالاتر مزایای بیشتری نسبت به بنزین معمولی دارد. مهم‌ترین مزایای بنزین سوپر عبارتند از:

کاهش آلایندگی و خطرات کمتر برای محیط زیست
احتراق بهینه‌تر، تولید انفجارهای قوی‌تر و در نتیجه افزایش راندمان موتور
کاهش صدای موتور و عملکرد نرم‌تر
کاهش مصرف سوخت در موتورهایی که ضریب تراکم بالاتر دارند
از بین رفتن مشکل لرزش خودرو، در صورتی که این مشکل ناشی از کیفیت بد سوخت و احتراق ضعیف باشد

معایب بنزین سوپر

استفاده از بنزین سوپر باعث بروز ایرادات فنی نمی‌شود و تنها موارد زیر را می‌توان جزو مشکلات و معایب آن دانست:

عدم عرضه در تمامی جایگاه‌ها و دسترسی سخت در بسیاری از شهرستان‌ها
قیمت بالاتر نسبت به بنزین معمولی که آن هم قابل چشم‌پوشی است

مزایای بنزین معمولی

استفاده از بنزینی معمولی به خودی خود مزیتی ندارد و باعث ارتقای عملکرد خودرو نمی‌شود. با این حال موارد زیر را می‌توان جزو مزایای استفاده از بنزین معمولی دانست:

قیمت کمتر نسبت به بنزین سوپر و کاهش هزینه‌های جاری
عرضه در تمامی جایگاه‌های کشور و دسترسی آسان‌تر
معایب بنزین معمولی
بنزینی که در جایگاه‌ها توزیع می‌شود، متاسفانه کیفیت بالایی ندارد. به همین خاطر استفاده از بنزین معمولی می‌تواند برای برخی موتورها مشکلاتی را ایجاد کند. از معایب این نوع بنزین باید به موارد زیر اشاره کنیم:

ایجاد آلایندگی بیشتر نسبت به بنزین سوپر
ایجاد رسوب روی پیستون‌ها
صدمه به شمع‌ها
افزایش احتمال پوسیدگی سوپاپ‌ها
خام‌سوزی و کارکرد نامنظم موتور
افزایش احتمال خوردگی برخی قطعات داخلی و ایجاد روغن‌سوزی
اصلی‌ترین تفاوت بنزین سوپر و معمولی به عدد اکتان مربوط می‌شود. بنزین سوپر اکتان بالاتری نسبت به بنزین معمولی دارد. در بالا نیز اشاره کردیم که هر چه عدد اکتان بالاتر باشد، به معنای ایجاد انفجارهای منظم و قوی‌تر است. این موضوع می‌تواند خود را در قالب شتابگیری‌های بهتر و چابکی بیشتر نشان دهد.

از طرف دیگر، بنزین با اکتان بالاتر، رسوب کمتری از خود بر جای می‌گذارد، امری که در افزایش طول عمر قطعات تاثیر مستقیمی دارد. در کنار این‌ها باید گفت که استفاده از بنزین سوپر در پیشگیری از مشکلاتی مثل خام‌سوزی و روغن‌سوزی نیز موثر است.

تاثیر بنزین سوپر بر مصرف سوخت

طبیعی است که هر چه کیفیت سوخت بالاتر باشد، موتور در شرایط بهتری کار می‌کند و قطعات آن عمر مفید بیشتری خواهند داشت. در صورت استفاده از بنزین کم‌کیفیت، انژکتورهای ماشین، شمع‌ها و برخی قطعات دیگر که در معرض تماس با بنزین قرار دارند، به مرور کثیف می‌شوند و دیگر مثل روز اول کار نمی‌کنند. این مسئله می‌تواند باعث افزایش مصرف سوخت شود.

تاثیر بنزین سوپر بر کاهش آلودگی هوا

علاوه بر عملکرد موتور خودرو، آلودگی هوا نیز با کیفیت سوخت ارتباط دارد. روشن است که هر چه سوخت موجود در باک خودروها با کیفیت‌تر باشد، میزان آلایندگی هم کمتر خواهد بود. ضمن اینکه اگر موتور به خاطر سوخت با کیفیت‌تر با راندمان بهتری کار کند، گازهای آلاینده کمتری از اگزوز خودرو خارج خواهد شد. بنابراین، استفاده از بنزین سوپر به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم می‌تواند به کاهش آلودگی هوا کمک کند.

روش تشخیص بنزین سوپر و معمولی

تفاوت بنزین سوپر و معمولی از روی رنگ قابل تشخیص است. بنزین سوپر به رنگ سفید و سبز دیده می‌شود. در مقابل بنزین معمولی دارای رنگ صورتی مایل به قرمز است. علاوه بر رنگ، از طریق بو نیز می‌توان بنزین سوپر و معمولی را از هم تشخیص داد. بوی بنزین سوپر خشک است، اما بوی بنزین معمولی حالتی چرب مانند دارد.

تفاوت بنزین معمولی و یورو ۴

بنزین معمولی و یورو ۴ از لحاظ ترکیب شیمیایی، تاثیرات زیست محیطی و عملکرد موتور خودرو تفاوت‌هایی با هم دارند. از نظر ترکیب شیمیایی، بنزین معمولی از ترکیبات هیدروکربنی ساده مثل هگزان، اکتان و نونان تشکیل یافته است. اما بنزین یورو ۴ برای هماهنگی با قوانین سختگیرانه‌تر، ترکیبات آلاینده کمتری دارد و می‌تواند به کاهش آلودگی هوا کمک کند. همچنین در صورت استفاده از بنزین یورو ۴، راندمان موتور خودرو نیز افزایش می‌یابد. در نتیجه مصرف سوخت بهینه‌تر شده و میزان آلایندگی نیز کاهش پیدا می‌کند.

نتیجه گیری

انواع سوخت خودرو در ایران شامل بنزین معمولی و بنزین سوپر است. همان‌طور که در این مطلب دیدید، تفاوت بنزین سوپر و معمولی به موارد متعددی مربوط می‌شود. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که استفاده از بنزین سوپر همیشه خوب و سودمند نیست و در برخی شرایط استفاده از بنزین معمولی می‌تواند بهتر باشد. برای اینکه بدانید کدام نوع بنزین برای خودروی شما مناسب‌تر است، باید به دفترچه راهنمای آن رجوع کنید. نکته دیگر اینکه گاهی مواقع ممکن است استفاده از مکمل بنزین همراه با سوخت معمولی نتیجه بهتری را رقم بزند.