سهیلا حسن وند| اقتصادسنج؛ هنگامی که زن و مرد، با یکدیگر ازدواج می کنند، دارای حقوق و تکالیفی می شوند. از جمله اینکه حق پایان دادن به این نکاح و طلاق، اصولا در دست شوهر بوده و زن از حق مالی، تحت عنوان مهریه برخوردار می شود.

بسیار مشاهده شده که زنی با توجه به شرایط زندگی ترجیح به بخشیدن مهریه خود داده است، حال یا تمام یا قسمتی از مهریه خود را پس از ازدواج به شوهر بخشیده اما سوال این است که امکان رجوع برای زن به آنچه بخشیده وجود دارد؟

مطابق قانون فعلی کشور و مقررات فقهی، طلاق در اختیار مرد قرار داده شده و شوهر می تواند با شرایط طلاق زوجه که در قانون آمده است- یعنی پرداخت حقوق مالی زوجه و طی مراحل قانونی طلاق– دادخواست طلاق از مرد داده و به رغم مخالفت زوجه او را طلاق بدهد. اما بر عکس آن، زوجه برای گرفتن طلاق بدون رضایت شوهر راهی سخت و دشوار در پیش دارد.

طلاق از طرف زن، لزوما مستلزم بخشش مهریه نبوده و زن می تواند در شرایط قانونی، بسته به وضعیت خود، برای طلاق بدون بخشش مهریه و طلاق با بخشش مهریه اقدام نماید که هر کدام این موارد، دارای احکام و شرایط مخصوص به خود می باشند. حال این سوال، مطرح است که آیا با بخشش مهریه می توان طلاق گرفت؟

مهریه چیست؟ 

مهریه حق و مالیست که با نکاح میان زوجین، به زن تعلق می‌گیرد. این تعیین مال بر اساس توافق طرفین و با توجه به رسم و رسوم هر خانواده یا منطقه تعیین می‌شود. مرد به محض جاری شدن صیقه عقد، دین مهریه را به گردن دارد و از آنجایی که مهریه معمولاً عندالمطالبه است، زن هر زمان که بخواهد، می‌تواند مهریه‌اش را از همسرش طلب کند و برای گرفتن مهریه حتماً نیازی به گرفتن طلاق یا جدایی نیست.

نوع دیگری از مهریه عند الاستطاعه می‌باشد و بدان معناست که هر زمان مرد توان مالی داشت، مهریه را پرداخت کند. در حقیقت از آنجایی که حق طلاق در قانون جمهوری اسلامی به مردان داده شده و طلاق با اراده مرد، هر زمان که بخواهد صورت می‌گیرد، قانون به منزله تضمینی برای زندگی و تأمین و حمایت زن پس از طلاق، مهریه را برای زنان در نظر گرفته است که البته حد و حدود قانونی را برای آن مشخص نموده و مجازات‌هایی را نیز برای عدم پرداخت این حق از جانب مردان در نظر دارد.

جالب است بدانید که حتی بعد از فوت زن نیز مهریه که حق اوست از بین نمی‌رود و به وراث او می‌رسد. 

بخشیدن مهریه چیست؟ 

بخشیدن به معنای  صرفنظر کردن از حقی مالی به نفع دیگری  می باشد اعم از اینکه آن شخص مدیون باشد یا  مدیون نبوده و شخص ثالثی باشد.

بخشش مهریه به مدیون به این صورت است که زن مهریه خود را به مرد ببخشد؛ در این صورت مرد موظف به پرداخت مهریه به زن نبوده و مهریه از گردن مرد ساقط می شود و در واقع مرد مالک فی الذمه می شود.

بخشیدن مهریه ممکن است به شکل سند عادی باشد یا به صورت بخشیدن مهریه در دفترخانه و در قابل سند رسمی باشد.

زمانی زن با بخشیدن مهریه موفق به طلاق می‌شود که مرد به جدایی با بخشش مهریه رضایت بدهد و در صورت طلاق گرفتن زن بدون دلیل با بخشش مهریه طلاق از نوع خلع و غیر قابل رجوع خواهد بود.

روش های بخشیدن مهریه 

بخشیدن مهریه در قالب  دست نوشته: در این روش از بخشیدن مهریه زن با خط خود بخشش مهریه را نوشته و ذیل آن را مهر و امضا می کند و بیان می کند که نسبت به مهر ادعایی ندارد.نظر ارجح قانونی بر این است که چنین دست نوشته ای اعتبار لازم را ندارد و مرد نمی تواند با استناد به آن از پرداخت مهر صرف نظر کند مگر اینکه آن را به اثبات برساند.

بخشیدن مهریه به صورت شفاهی: در این روش زن به شکل لفظی و شفاهی مهریه خود را به مرد می بخشد هرچند ممکن است که در این بخشش شفاهی شاهدی هم باشد اما اعتبار قانونی لازم را نداشته و  بخشش قابل استناد نیست.

بخشش مهریه در قالب سند رسمی و ثبت در دفاتر اسناد: بخشیدن مهریه ای که مورد قبول قانون می باشد همین بخشش در دفاتر اسناد رسمی می باشد که در ان زن با در دست داشتن مدارک هویتی و سند ازدواج نسبت به بخشش مهریه و ثبت آن اقدام می کند.

شرایط بخشیدن مهریه 

برای اینکه زوجه مهریه خود را ببخشد باید عاقل و بالغ و رشید باشد و همچنین برای ثبت در دفتر اسناد رسمی می بایست با اجازه پدر نسبت به بخشش مهریه اقدام کند.

اگر زوجه مهریه خود را ببخشد حق رجوع از آن را ندارد مگر در هبه غیرمعوض و بذل در طلاق خلع.

تاثیر بخشش مهریه در مخالفت مرد 

اگر زن برای طلاق از مرد دلایلی مانند عسر و حرج، غیبت شوهر، عدم پرداخت نفقه یا شروط دوازدگانه طلاق داشته باشد و به واسطه وجود یکی از این موارد درخواست خود مبنی بر طلاق را تقدیم دادگاه خانواده کند، در صورتی‌که بتواند دلیل ارائه شده را در خلال رسیدگی به پرونده طلاق نزد قاضی دادگاه اثبات کند می‌تواند با گرفتن مهریه از شوهرش جدا شود و مخالفت مرد تاثیری در صدور رای طلاق نخواهد داشت.

طلاق از طرف زن بدون بخشش مهریه

در طلاق از طرف زن، زوجه به دلیل وجود یکی از موارد چهارگانه قانونی زیر، این حق را داشته تا بدون رضایت شوهر برای طلاق اقدام کند.

وکالت در طلاق

عسر و حرج

عدم پرداخت نفقه

غیبت زوج

در هیچ یک از این موارد اجباری بودن طلاق زوجه با بخشش مهریه مورد تصریح قانون‌گذار قرار نگرفته است. لذا، طلاق از طرف زن بدون بخشش مهریه در تمام فروض چهارگانه بالا امکان‌پذیر است. با این وجود، لازم است تا به نکات زیر توجه شود:

در موردی که زن برای دریافت وکالت مطلق در طلاق از شوهر خود اقدام می‌کند، در اکثر موارد اعطای وکالت، در ازای بخشش مهریه انجام گرفته است. در نتیجه، عملا بحث طلاق از طرف زن بدون بخشش مهریه، در این فرض، مطرح نمی‌گردد.

همچنین در رویه عملی دادگاه‌های خانواده، هنگامی که زوجه برای طلاق با وکالت‌نامه اقدام می‌کند، هرچند که در وکالت‌نامه، بذل مهریه انجام نگرفته باشد، به‌طور معمول دادگاه‌ها طلاق از طرف زن بدون اینکه مهریه را ببخشند، قبول نمی‌کنند. زن را ملزم می‌کنند تا قسمتی از مهریه خود را جهت اخذ حکم طلاق، بذل نماید (ببخشند).

شروط دوازده گانه مندرج در عقدنامه

شروط دوازده گانه مندرج در عقدنامه که در صورت وقوع هر یک از آنها به تشخیص دادگاه، زن وکیل در طلاق می شود و بدون نیاز به حضور و موافقت شوهر (زوج) و با تجویز دادگاه، می تواند به دفترخانه طلاق مراجعه نموده و صیغه طلاق را جاری کند:

1- خودداری شوهر از پرداخت نفقه زن حداقل به مدت ۶ ماه.

2- سوء رفتار شوهر در حدی که غیرقابل تحمل باشد.

3- بیماری صعب العلاج شوهر که غیرقابل درمان باشد و ادامه زندگی مشترک را با مشکل مواجع کند.

4- در صورتی که شوهر دیوانه باشد یا در طول زندگی مشترک دیوانه شود.

5- اشتغال شوهر به شغلی که به حیثیت و آبروی خانوادگی زن لطمه بزند.

6- محکومیت شوهر به 5 سال حبس یا بیشتر.

7- اعتیاد شوهر به مواد مخدر به شکلی که زندگی مشترک را مختل کند.

8- چنانچه زوج شش ماه متوالی یا نه ماه متناوب زندگی مشترک را بدون عذر موجه ترک کند.

9- محکومیت فطعی شوهر به ارتکاب جرم خلاف شئونات خانوادگی زن.

10- ناباروری مرد پس از گذشت 5 سال از زندگی مشترک.

11- در صورتی که شوهر مفقودالاثر شود و شش ماه پس از مراجعه زن به دادگاه خبری از او نباشد و پیدا نشود.

12- ازدواج مجدد مرد بدون اجازه زن.

۱۳- اثبات خیانت همسر در دادگاه

وکالت برای طلاق بدون بخشیدن مهریه 

اگر زنی وکالت در طلاق داشته باشد در پاسخ این سوال که آیا او می‌تواند به‌جز طلاق، مهریه را نیز مطالبه نماید بستگی به حدود اختیارات مندرج در وکالت‌نامه داده شده از سوی شوهر دارد.

لیکن درصورتی‌که زن بخواهد بدون دلیل مشروع و بدون آن که شوهر از وظایف شرعى و قانونى خود کوتاهى کرده باشد و صرفا به دلیل کراهت از مرد خواهان طلاق باشد، بایستى رضایت شوهر را در امر جدایی جلب کند که این امر در قالب طلاق خلع و مبارات ممکن می‌‏شود.

طلاق توافقی

یکی از بهترین و آسانترین راه هایی که برای جدایی زوجین وجود دارد طلاق به صورت توافقی است زیرا همانطور که بیان کردیم پروسه دادرسی در آن طولانی نمی‌باشد و میزان خصومت و درگیری زوجین در آن پایین است چرا که زن و مرد با یکدیگر به طور کامل بر سر تمامی مسائل حقوقی مالی و غیر مالی خود به توافق رسیده اند که این توافقات هم برای محکمه و دادگاه محترم و قابل تایید است .

اما نکته قابل توجه این که در طلاق توافقی نیازی به بخشیدن مهریه از جانب زن نیست بلکه این توافقات و تصمیمات صورت گرفته توسط آن‌ها است که ادله این نوع طلاق به حساب می آید که بایستی تمام این توافقات به صورت سند رسمی در دفاتر اسناد رسمی ثبت و درج گردد. در ادامه مقاله به مطالب زیر میپردازیم و شما را با این اصطلاحات و شرح مفصل این نوع تصمیم آشنا خواهیم کرد.

طلاق توافقی و مطالبه مهریه

طلاق توافقی یعنی توافق و تصمیم مشترک طرفین برای جدایی. حال مسائل و حقوق مالی و غیرمالی که مرتبط با ایام زوجیت و زندگی مشترک بوده هم برمبنای این توافقات طرفین صورت می‌گیرد. زیرا اگر این توافقات نباشد طلاق باید به صورت یکطرفه مطرح شود. از جمله مسائل بسیار مهم در این نوع طلاق هم بحث مهریه و مطالبه مهریه می باشد که زوجین بایستی بر سر این حقوق مالی با یکدیگر به تفاهم و توافق رسیده باشند زیرا صدور رای بر مبنای این توافق خواهد بود . همچنین زمانی که زوجه تصمیم بر بذل و بخشش مهریه خود کند یعنی حاضر باشد تمام یا قسمتی از مهریه خود را ببخشد و یا اینکه تمامی آن را دریافت نماید همه این مسائل در گواهی عدم امکان سازش طلاق توافقی بیان می‌شود.

بذل مهریه چیست؟

بخشیدن مهریه در ازای طلاق را بذل مهریه می‌گویند. بذل مهریه در طلاق های خلع و مبارات انجام می‌شود. خلع و مبارات هم دو نوع طلاق توافقی هستند که در آن زن با دادن مالی به شوهر از وی طلاق می گیرد

توصیه می شود در صورتی که قصد گرفتن مهریه خود را دارید با توجه به نوع مهریه، مقدار آن و یا شرایط ضمن عقد، در ارتباط با بهترین روش به اجرا گذاشتن مهریه از یک وکیل متخصص سوال کنید تا راهنمایی لازم برای دریافت مهریه را با توجه به مبلغ مهریه و شرایط ضمن عقد شما در اختیارتان قرار دهد.

طلاق به تقاضای زوجه و حضانت فرزندان

قانون طلاق مقررات مربوط به قانون مدنی و قانون حمایت خانواده است. برطبق ماده ۲۹ قانون حمایت از خانواده در پرونده طلاق ، اگر قبلا تکلیف حضانت فرزندان مشخص نشده باشد می بایستی در ضمن حکم طلاق نسبت به آن اظهار نظر قضایی شود. حسب قانون ، حضانت(نگهداری) فرزندان تا پایان ۷ سالگی با مادر است و بعد از آن با پدر است. ۹ سال برای دختران و ۱۵ سال برای پسران است. بعد از سنین مذکور حضانت دیگر از نظر قانون موضوعیت ندارد و انتخاب با فرزندان است. اما در اعطای حضانت قاضی بایستی مصلحت فرزندان را رعایت کند به این معنی که مهم نیست بچه چند سال دارد و حضانت او بر طبق قانون با کیست، مهم آن است که قاضی تشخیص بدهد برای کودک بهتر است که نزد کدام یک از والدین باشد.

شرایط طلاق به درخواست زوجه باکره

بر خلاف عقد نکاح زوجه باکره که مستلزم اجازه پدر و یا جد پدری است در طلاق اینگونه نیست. و از شرایط طلاق به درخواست زوجه باکره قانونا رضایت پدر نیست. اگر چه که عرف و شرایط خانوادگی ممکن است داوری دیگری داشته باشد.

مهریه زوجه باکره در هنگام طلاق نصف می شود.

اگر باکره ماندن زوجه ، به دلیل عدم شروع زندگی مشترک و عدم تمایل زوج و یا هر دلیل منتسب به زوج باشد یا شرایطی امکان اخذ رای طلاق از دادگاه وجود دارد.

طلاق یک طرفه به درخواست زوجه باکره ، با توجه به اینکه زندگی مشترک آغاز نشده است خاصه وقتی که زوجه به حق حبس استناد نماید کمی دشوار است. در بعضی پرونده ها مثل طلاق ، در بیشتر موارد لازم است که از راه های دیگری در ابتدا مثل مطالبه نفقه معوقه یا الزام به تهیه مسکن متناسب شان زوجه ، مطالبه مهریه و … اقدام شود.

مدت زمان طلاق از طرف زوجه

بر طبق قانون طلاق و آیین دادرسی مدنی، طلاق پرونده ای است که با اعتراض هر کدام از زوجین ۳ دادگاه را طی می کند. دادگاه بدوی، دادگاه تجدید نظر استان مربوطه، دیوان عالی کشور. در فرض اینکه پرونده با اعتراض، هر سه دادگاه را پشت سر بگذارد حدود یکسال طول خواهد کشید. مگر اینکه یکی از طرفین اعتراض نکند.

مدارک لازم برای دادخواست طلاق از طرف زن

مدارک لازم برای دادخواست طلاق عبارتست از:

سند ازدواج رسمی: در صورت نبود اصل سند ازدواج باید رونوشت آن را از دفترخانه محل انعقاد عقد نکاح دریافت کنید.

شناسنامه

کارت ملی

و در نهایت اگر مدارک دیگری فیمابین زوجین مبادله یا منحصراً به یک نفر باشد که تأثیر در روند پرونده داشته باشد قابلیت طرح دادخواست طلاق را دارد. زن در صورتیکه وکالت در طلاق داشته باشد برای اجرای آن حتما باید برای مرد وکیل بگیرد و برای خودش هم اگر وکیل بگیرد دیگر نیازی به حضورش نمیباشد.