پرتغال آخرین کشوری است که به‌دنبال نمونه کشورهایی مانند بلژیک و بریتانیا، آزمایش کاهش روزهای کاری هفته به چهار روز را اعلام کرده است.
اقتصادسنج| پرتغال آخرین کشوری است که به‌دنبال نمونه کشورهایی مانند بلژیک و بریتانیا، آزمایش کاهش روزهای کاری هفته به چهار روز را اعلام کرده است.
گفت‌وگوها درباره چهار روز کاری هفته برای نخستین بار در زمان همه‌گیری کووید-۱۹ آغاز شد.
ایده ساده است: کارمندان چهار روز در هفته کار می‌کنند در حالی که حقوق یکسانی دریافت می‌کنند، مزایای یکسانی دارند و حجم کاری آن‌ها نیز دچار تغییر نمی‌شود.
طرفداران هفته کاری چهار روزه معتقدند که در صورت اجرای این طرح رضایت کارمندان همزمان با بهره‌وری افزایش پیدا می‌کند.
اتحادیه‌های کارگری در سراسر اروپا از دولت‌ها می‌خواهند که هفته کاری چهار روزه را اجرا کنند؛ اما کدام کشورها این ایده را پذیرفته‌اند و تاکنون چگونه پیش رفته است؟
بلژیک از پیشتازان است
بلژیک نخستین کشور اروپایی بود که برای هفته چهار روزه کاری قانون وضع کرد. کارمندان بلژیکی در فوریه ۲۰۲۲ حق انجام یک هفته کاری کامل را در چهار روز به جای پنج روز معمول بدون از دست دادن حقوق به دست آوردند.
قانون جدید در ۲۱ نوامبر سال گذشته به اجرا گذاشته شد. این قانون به کارمندان اجازه می‌دهد که چهار یا پنج روز در هفته کار کنند.
اما این بدان معنا نیست که آن‌ها کمتر کار می‌کنند بلکه ساعت کاری آن‌ها در روزهای کمتری تقسیم می‌شود.
الکساندر دوکرو، نخست وزیر بلژیک گفت امیدوار است این تغییر به انعطاف‌پذیری بیشتر بازار کار کشور کمک کند و تلفیق زندگی خانوادگی با شغل برای افراد آسان‌تر شود. وی همچنین افزود که مدل جدید باید اقتصاد پویاتری را ایجاد کند.
او گفت: «هدف این است که به مردم و شرکت‌ها آزادی بیشتری برای تنظیم زمان کارشان بدهیم. اگر بلژیک را با دیگر کشورها مقایسه کنید اغلب خواهید دید که پویایی ما بسیار کمتر است.»
طبق داده‌های یورواستات در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۱ از هر ۱۰۰ بلژیکی در گروه سنی ۲۰ تا ۶۴ ساله تنها ۷۱ نفر شغل دارند که کمتر از میانگین منطقه یورو است.
توافقنامه ائتلاف فدرال هفت حزبی این کشور، هدفی را برای نرخ اشتغال ۸۰ درصدی تا سال ۲۰۳۰ تعیین کرده است هدفی که می‌تواند حقوق بازنشستگی را مقرون به صرفه نگه دارد یا کاهش مالیات‌های آینده را تامین کند. با این حال چشم‌انداز یک هفته کاری چهار روزه برای همه جذاب نیست.
برخی از کارمندان تمام وقت اگر بخواهند ساعت کاری خود را فشرده کنند روزهای بسیار طولانی را کار خواهند کرد و این گزینه برای کارمندان شیفتی انعطاف لازم را ندارد.
پرتغال آخرین کشور اروپایی که این طرح را آزمایش می‌کند
به‌دنبال موفقیت سایر برنامه‌های آزمایشی در قاره سبز، پرتغال به فهرست رو به رشد کشورهایی پیوست که طرح چهار روزه هفته کاری را آزمایش می‌کند.
به‌عنوان طرحی آزمایشی با بودجه دولتی، ۳۹ شرکت خصوصی در ابتدای ژوئن برای مشارکت در اين طرح اعلام آمادگی کرده‌اند.
انتظار می‌رود شرکت‌های شرکت‌کننده در این طرح در ازای تعهد به حفظ حداقل ۱۰۰ درصد بهره‌وری از مدل «۱۰۰:۸۰:۱۰۰» پیروی کنند که ۱۰۰ درصد دستمزد برای ۸۰ درصد زمان کاری پرداخت می‌شود که در این زمان باید تعهد به حفظ حداقل ۱۰۰ درصد بهره وری حفظ شود.
طبق گزارش دانشگاه لندنی «ریدینگ»، ۷۲ درصد افراد در پرتغال بیش از ۴۰ ساعت در هفته کار می‌کنند که سومین کشوری است که طولانی‌ترین هفته کاری را در بین کشورهای سازمان همکاری اقتصادی و توسعه دارد.
بریتانیا در طرح آزمایشی چهار روز کاری در هفته موفق بوده است
شرکت‌هایی در بریتانیا که این طرح آزمایشی را در مدت شش ماه پیاده کردند پس از آنکه این طرح را «بسیار موفق» توصیف کردند در حال برنامه‌ریزی برای دائمی کردن هفته کاری کوتاه‌تر هستند.
ده‌ها شرکت در این برنامه شش ماهه شرکت داشتند که در ژوئن سال گذشته برای بررسی تاثیر ساعات کاری کوتاه‌تر بر بهره‌وری کسب‌وکارها و رفاه کارمندان آغاز شد. تاثیرات این طرح بر محیط زیست و برابری جنسیتی نیز سنجیده شد.
حدود ۶۱ شرکت بریتانیایی با بیش از ۳ هزار و ۳۰۰ کارمند برای این برنامه ثبت نام کردند. محققان دانشگاه‌های کمبریج، آکسفورد و کالج بوستون به همراه چندین موسسه حمایتی غیردولتی نتایج این اقدام را بررسی کردند.
اکثریت بزرگ (حدود ۹۲ درصد) از شرکت‌هایی که در دوره آزمایشی شرکت کردند تصمیم گرفتند که سیاست چهار روزه هفته کاری را پس از دوره آزمایشی حفظ کنند و در اوایل امسال از این آزمایش با عنوان «یک پیشرفت بزرگ» یاد کردند.
همانند پرتغال پیش بینی می‌شد که کارکنان از مدل «۱۰۰:۸۰:۱۰۰» پیروی کنند.
این طرح آزمایشی یکی از چندین برنامه در سراسر جهان بود که از سوی کارزار «۴ روز هفته جهانی» حمایت می‌شود.
جو رایل، مدیر این کارزار در بریتانیا گفت: «برنامه‌های مشابهی قرار است در ایالات متحده و ایرلند آغاز شود و برنامه‌های بیشتری برای کانادا، استرالیا و نیوزیلند برنامه‌ریزی شده است.»
اسکاتلند و ولز نیز به این طرح می‌پیوندند
دولت اسکاتلند می‌خواهد آزمایش این طرح را در سال ۲۰۲۳ کلید بزند در حالی که دولت ولز در ماه مه [ماه گذشته] اعلام کرد که در حال بررسی طرح آزمایشی است.
دولت اسکاتلند اخیرا نظرسنجی‌ای را در این کشور انجام داده است که نشان می‌دهد ۸۰ درصد از مردم از این ایده استقبال می‌کنند. پاسخ دهندگان می‌گویند که این برنامه به میزان زیادی سلامت و شادی آن‌ها را افزایش می‌دهد.
اسکاتلند به نتایج مثبت اجرای این طرح در ایسلند اشاره می‌کند.
برخی از کسب‌وکارها در اسکاتلند پیش از این خود اقدام به کوتاه‌تر کردن هفته‌های کاری کرده‌اند.
پارلمان ولز نیز در ۲۴ ژانویه به دولت توصیه کرد که طرحی آزمایشی را برای هفته کاری چهار روزه اجرا کند.
جک سارجنت، عضو پارلمان ولز تاکید کرد که این کشور باید در اجرای برنامه چهار روز کاری در هفته پیشتاز باشد.
او گفت: «این یک پیشنهاد جسورانه است اما جسورانه‌تر از مبارزاتی نیست که افراد برای یک هفته پنج روزه مرخصی با حقوق و دستمزد برای مرخصی استعلاجی جنگیدند.»
وی افزود: «زمانی که ما درخواست چهار روز کار در هفته را داریم درباره کاهش ساعات کاری در یک سازمان صحبت می‌کنیم؛ اما صحبتی درباره کاهش دستمزد نمی‌شود. سابقه و تجربه‌ها نشان می‌دهد این طرح بهره‌وری را افزایش خواهد دارد.»
اسپانیا مرحله آزمایشی را آغاز می‌کند
پس از آنکه حزب کوچک چپ‌گرای «ماس پائیس» سال گذشته اعلام کرد که دولت با درخواست آن‌ها برای راه‌اندازی یک برنامه آزمایشی ساده برای اجرای طرح هفته چهار روزه کاری موافقت کرده است، اسپانیا این طرح را از دسامبر گذشته کلید زد.
این طرح آزمایشی به شرکت‌های کوچک و متوسط کمک می‌کند که هفته کاری خود را دست‌کم نیم روز بدون کاهش حقوق کم کنند.
این آزمایش با این هدف انجام شد که بررسی شود آیا می‌توان بهره‌وری را افزایش داد یا خیر. به گفته وزارت صنعت اسپانیا، شرکت‌هایی که در این طرح ثبت‌نام می‌کنند می‌توانند از یک صندوق دولتی ۱۰ میلیون یورویی کمک دریافت کنند؛ اما باید راه‌هایی برای افزایش بهره‌وری طراحی کنند که هزینه‌های بیش از حد دستمزد را جبران کند.
افزایش بهره‌وری باید در مدت یک سال اتفاق بیافتند در حالی که شرکت باید حداقل دو سال در این برنامه باقی بماند. در سال اول اجرای آزمایشی، دولت تا حدی هزینه‌های دستمزد را تامین خواهد کرد و به تامین مالی آموزش برای بهبود کارایی نیز کمک خواهد کرد.
در این طرح تنها کارمندان با قرارداد دائم تمام وقت می‌توانند شرکت کنند.
ایسلند: یکی از پیشتازان در هفته کاری چهار روزه
ایسلند بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ بزرگترین طرح آزمایشی جهان را با ۳۵ تا ۳۶ ساعت کار در هفته [کاهش ۴۰ ساعت سنتی] بدون کاهش حقوق انجام داد. حدود ۲۵۰۰ نفر در طرح آزمایشی شرکت کردند.
برای اطمینان از کنترل کیفیت، نتایج طرح از سوی اندیشکده بریتانیایی اوتونومی و انجام غیرانتفاعی ایسلندی «پایداری و دموکراسی» تجزیه و تحلیل شد.
این طرح آزمایشی از سوی محققان و اتحادیه‌های کارگری ایسلند موفق معرفی شد.
این مطالعه همچنین منجر به تغییر قابل توجهی در ایسلند شد به‌طوری که نزدیک به ۹۰ درصد از جمعیت شاغل در حال حاضر ساعات کاری خود را کاهش داده‌اند.
محققان دریافتند که استرس و فرسودگی شغلی کاهش یافته و تعادل بین کار و زندگی نیز همزمان بهبود یافته است.
واکنش‌های متفاوت سوئد به هفته چهار روزه
هفته کاری چهار روزه در سوئد با حقوق کامل در سال ۲۰۱۵ با نتایج متفاوت آزمایش شد.
پیشنهاد این بود که روزهای کاری شش ساعته را با روزهای هشت ساعته بدون از دست دادن دستمزد آزمایش کنند اما همه از این ایده راضی نبودند.
حتی احزاب چپ گفتند که اجرای این طرح در مقیاس وسیع گران است.
اما این طرح نتایج مثبتی در یک واحد ارتوپدی یک بیمارستان دانشگاهی برجای گذاشت به طوریکه ۸۰ پرستار و پزشک روز کاری خود را تغییر دادند و کارکنان جدیدی برای جبران زمان باقی مانده استخدام شدند. پاسخ کادر پزشکی مثبت بود اما این آزمایش نیز با انتقادات زیادی مواجه شد و ادامه پیدا نکرد.
با این حال برخی از شرکت‌ها مانند شرکت خودروسازی تویوتا ترجیح دادند ساعات کاری برای کارگران خود را کاهش دهند.
فنلاند هفته کاری چهار روزه را پیگیری نکرده است
کشورهای شمال اروپا در اوایل سال جاری پس از کاهش چشمگیر ساعات کاری برای مدت کوتاهی به تیتر اخبار بین‌المللی تبدیل شدند.
گفته می‌شود که دولت فنلاند در نظر داشت یک هفته کاری چهار روزه و همچنین یک روز شش ساعته را معرفی کند. با این حال معلوم شد که این خبر جعلی است و دولت آن را تکذیب کرد.
سانا مارین، نخست وزیر وقت فنلاند در اوت ۲۰۱۹ درباره این ایده توییتی را منتشر کرد؛ اما هیچ گاه این طرح در دستور کار دولت قرار نگرفت.
استارت‌اپ‌های آلمانی هفته کاری کوتاه‌تری دارند
آلمان یکی از کوتاه‌ترین میانگین هفته‌های کاری در اروپا را دارد. طبق گزارش مجمع جهانی اقتصاد میانگین کار در این کشور در هفته ۳۴.۲ ساعت است. با این حال اتحادیه‌های کارگری خواستار کاهش بیشتر ساعات کاری هستند.
طبق نظرسنجی‌های صورت گرفته، ۷۱ درصد از افرادی که در آلمان کار می‌کنند مایل هستند تنها چهار روز در هفته سر کار بروند.
کمی بیش از سه چهارم افراد مورد سنجش گفته‌اند که از دولت برای معرفی و بررسی یک هفته چهار روزه کاری حمایت می‌کنند. بیش از دو نفر از سه نفر از کارفرمایان نیز حامی این طرح هستند.
اکثریت قابل توجهی (۷۵ درصد) معتقدند که یک هفته چهار روزه برای کارمندان مطلوب است و اکثریت (۵۹ درصد)معتقدند که باید برای کارفرمایان نیز قابل دستیابی باشد.
تقریبا نیمی از کارفرمایان (۴۶ درصد) گفته‌اند که آزمایش چهار روزه در هفته در محیط کار خود را «امکان‌پذیر» می‌دانند.
با این حال هنوز مشخص نیست آیا چنین اقدامی اجرایی شود یا مورد بحث قرار گیرد. تاکنون استارت‌اپ‌های کوچکتر هفته‌های کاری کوتاه‌تری را تجربه می‌کنند.
شرکت‌های بزرگ ژاپنی هفته چهار روزه را تجربه می‌کنند
در کشورهای دیگر مانند ژاپن، شرکت‌های بزرگتر هستند که به‌دنبال اعلام دولت در سال ۲۰۲۱ درباره برنامه‌ای برای دستیابی به تعامل بهتر بین کار و زندگی وارد این قلمرو می‌شود.
دلایل متعددی وجود دارد که می‌تواند این طرح را با اقبال مواجه کند چرا که شمار مرگ‌های ناشی از کار بیش از حد در این کشور زیاد است.
کارکنانی که اضافه کاری می‌کنند اغلب ممکن است به‌دلیل کار بیش از حد بیمار شوند یا به خودکشی روی آورند.
مایکروسافت در سال ۲۰۱۹ با ارائه تعطیلات آخر هفته سه روزه به مدت یک ماه این طرح را آزمایش کرد. این حرکت بهره‌وری را تا ۴۰ درصد افزایش داد.
یونیلور هفته کاری کوتاه‌تر را در نیوزیلند آزمایش می‌کند
۸۱ کارمند شرکت کالاهای مصرفی یونیلور در نیوزیلند در حال حاضر در یک آزمایش یک ساله چهار روز در هفته با حقوق کامل کار می‌کنند.
نیک بنگس مدیرعامل این شرکت در نیوزیلند گفت: «هدف ما اندازه‌گیری عملکرد بر روی خروجی کار است، نه زمان ما معتقدیم روش‌های قدیمی کار، قدیمی هستند و دیگر برای هدف مناسب نیستند.»
اگر آزمایش موفقیت آمیز باشد، طبق گزارش‌ها به کشورهای دیگر تعمیم پیدا می‌کند.
علاقه شدید در ایالات متحده و کانادا
طبق یک نظرسنجی انجام شده، ۹۲ درصد از کارگران در ایالات متحده موافق کاهش هفته کاری هستند حتی اگر این به معنای ساعات کاری طولانی‌تر باشد.
کارکنان مورد بررسی قرار گرفته، بهبود سلامت روان و افزایش بهره‌وری را به‌عنوان مزایای این اقدام ذکر کرده‌اند.
از هر چهار کارمند، سه نفر (۷۴ درصد)می‌گویند که می‌توانند همان مقدار کار را در چهار روز انجام دهند اما اکثر آن‌ها (۷۲ درصد) می‌گویند که برای انجام این کار باید ساعات بیشتری در روزهای کاری، کار کنند.
تحقیقات آژانس جهانی اشتغال در کانادا نشان داد که ۴۱ درصد کارفرمایان کانادایی به‌دنبال همه‌گیری کووید-۱۹ برنامه‌های ترکیبی جایگزین و سبک‌های کاری جدیدی را در نظر گرفته‌اند.
این نظرسنجی از هزار کارفرما در کانادا نشان داد که ۵۱ درصد شرکت‌های بزرگ با بیش از ۵۰۰ کارمند احتمالا هفته‌های کاری چهار روزه را اجرا می‌کنند.
در مقایسه ۶۳ درصد از شرکت‌ها متوسط با ۱۰۰ تا ۵۰۰ کارمند می‌گویند که آماده اجرای هفته کاری کوتاه‌تری هستند.
طبق گزارش‌ها، اکثر کارکنان تمام وقت کانادایی (۷۹ درصد) نیز مایلند هفته کاری پنج روزه خود را به چهار روز کاهش دهند.
به‌طور کلی، به نظر می‌رسد هفته کاری چهار روزه به آرامی در سراسر جهان مورد توجه قرار می‌گیرد؛ اما اینکه آیا دولت‌ها به‌طور قطعی این ایده را اجرایی کنند هنوز مشخص نیست.
