زمستان امسال با بارش و سرمای بی‌سابقه آغاز شد و با قطعی گاز در برخی استان‌ها و هشدار برای صرفه‌جوبی ادامه پیدا کرد. زلزله خوی و کمبود وسایل گرمایشی زمستان سخت ایران را تراژیک‌تر هم کرد.
اقتصادسنج| زمستان امسال با بارش و سرمای بی‌سابقه آغاز شد و با قطعی گاز در برخی استان‌ها و هشدار برای صرفه‌جوبی ادامه پیدا کرد. زلزله خوی و کمبود وسایل گرمایشی زمستان سخت ایران را تراژیک‌تر هم کرد.
فصلی که قرار بود اهرم فشار دولتمردان برای داشتن دست بالا در احیای برجام باشد، اما امروز دامان مردم کشور را گرفته است. تعطیلی نیز تنها راهکار دولتمردان برای عبور از این شرایط بوده است؛ همان راهکار همیشگی و تکراری.
«تعطیلی» کلیدواژه‌ای است که اخیرا زیاد تکرار شد؛ چراکه تنها از راه‌حل دولت برای عبور از زمستان سخت بود. اما باید دید اعمال تعطیلی‌ها چقدر در صرفه‌جویی مصرف گاز موثر واقع می‌شود و آیا می‌توان روی آن به عنوان یک راه حل حساب باز کرد؟
تعطیل کردن کشور و به‌ویژه اقتصاد برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی راه‌حل موقتی است که صرفا برای از سر گذراندن ایام بحران به کار گرفته می‌شود و با سررسیدن دوباره فصل سرما در سال‌های بعد همچنان همین اوضاع بحرانی بر مردم حاکم است.
صحبت از تعطیلی و آثار آن در صرفه‌جویی مصرف انرژی غیرمستقیم به این موضوع اشاره دارد که مصرف بی‌رویه در ادارات و … باعث بروز چنین بحرانی شده است. در حالی که بررسی‌ها نشان می‌دهد نامیزانی دخل و خرج گازی، ناشی از اتلاف ۱۲ درصدی در شبکه عرضه، تولید، انتقال و توزیع گاز است و به مصرف‌کننده نهایی ارتباط چندانی ندارد.
بر اساس گزارش‌های شرکت ملی گاز مصرف سرانه خانوارها از سال ۸۶ تا امروز، دائم روندی نزولی داشته است. با این حساب مشخص می‌شود فرضیه تعطیلی و اثر آن بر صرفه‌جویی نمی‌تواند صحیح باشد.
بنابرابن راه‌حل موقتی به نام تعطیلی نه‌تنها تاثیر آنچنانی در صرفه‌جویی ندارد، بلکه هزینه اقتصادی آن به مراتب بیشتر می‌شود. موسسه‌ای اقتصادی منسوب به دانشگاه تهران در سال ۹۹ طی پژوهشی نوشت که رقم تولید ناخالص ملی نشان می‌دهد که در طول سال چه میزان فعالیت اقتصادی و ارزش افزوده در اقتصاد کشور ایجاد شده است.
هشت سال پیش ابتدا تعداد روزهای تعطیل و سپس روزهای کاری محاسبه شد و در ادامه هم تولید ناخالص سال قبل بر تعداد روزهای کاری تقسیم و مشخص شد هر روز تعطیلی، ۱۲۶۶ میلیارد تومان به اقتصاد کشور ضرر وارد می‌کند.
این رقم اما حالا پس از گذشت دو سال از آن پژوهش تغییر کرده و به گفته میثم لطیفی، رئیس سازمان اداری و استخدامی، با هر روز تعطیلی در کشور دولت ۲۴۰۰ میلیارد تومان متحمل هزینه می‌شود.
این زیان در حوزه‌های مختلف ارقام متفاوتی دارد و محدود به حوزه تولید نیست. حتی نظام آموزشی کشور جدای از آسیب‌های آموزشی و اجتماعی متحمل ضرر اقتصادی شده است و به گفته لطیفی ۴۰ درصد نیروهای دولتی در وزارت آموزش و پرورش مشغول به فعالیت هستند که هر روز تعطیلی در این بخش، قریب به ۱۰۰۰ میلیارد تومان برای دولت هزینه دارد.
حال با احتساب سه روز تعطیلی در روزهای (25، 28، 29) ماه گذشته به بهانه سرما می‌توان گفت کشور تقریبا 7500 میلیارد تومان فقط در سه روز تعطیلی اجباری دی ماه زیان دیده است. این رقم در برابر صرفه‌جویی ۲۵ میلیون مترمکعبی گاز که محمدرضا جولایی، مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز، از آن سخن می‌گوید بسیار عظیم است و به نظر می‌رسد صرفه اقتصادی ندارد.
اگر به گفته جولایی صرفه‌جویی ۲۵ میلیون مترمکعبی گاز در دو روز دیگر (28، 29) اتفاق افتاده باشد در مجموع 75 میلیون مترمکعب گاز صرفه‌جویی شده است. اینکه این میزان صرفه‌جویی در برابر ضرر 7000 میلیارد تومانی کشور ارزش دارد یا خیر محل پرسش است؟
راه‌حل چیست؟
مادامی که راه‌حل‌های موقتی برای حل بحران کمبود گاز دنبال شود روال ضرر و زیان در کشور همین است و دردی از موضوع کمبود گاز در کشور درمان نمی‌شود، حتی تشدید وخامت دور از انتظار نیست. این در حالی است که تنها با ترمیم زیرساخت‌ها و مدیریت صحیح مصرف با کمترین هزینه می‌توان از پس حل این چالش برآمد.
به عنوان نمونه عایق‌سازی ساختمان‌ها از سرما یکی از زیرساخت‌هایی است که با اجرا آن می‌توان در زمینه صرفه‌جویی حساب باز کرد. در مبحث 19 مقررات ملی ساختمان قانونی وجود دارد که می‌گوید باید نظارت بر هدررفت انرژی و ذخیره انرژی در مصالح وجود داشته باشد. بنابراین باید مصالحی تولید شود که هدررفت انرژی را به حداقل برساند؛ اما از آن‌جایی که نظارت کافی بر این موضوع صورت نگرفته است سازنده‌ها در این زمنیه اقدام جدی نمی‌کنند.
به عنوان نمونه، برخی پنجره‌ها به گونه‌ای است که از آن‌ها باد رد نمی‌شود و باید از آن‌ها در ساختمان استفاده کنند، اما ما پنجره‌هایی داریم که از همه طرف آن باد می‌گذرد در حالی‌که باید متریال دیوارها به گونه‌ای باشد که انرژی را در خود ذخیره کند.
همچنین از طریق برقراری ارتباطات روابط بین‌الملل، می‌توان از تکنولوژی و فناوری‌های دیگر کشورها بهره برد و در نهایت با بومی‌سازی آن به نفع صرفه‌جویی در کشور گام نهاد. به عنوان نمونه، ژاپن در زمینه شدت پایین مصرف انرژی در زمره موفق‌ترین کشورهای دنیا به حساب می‌آید.
این کشور با استفاده از تکنولوژی و صرفه‌جویی‌های بیشتر در بخش‌های مختلف اقتصادی، افزایش کارایی به‌ویژه در تولید برق و همچنین مدیریت مصرف گاز و بهینه انرژی همواره در حال صرفه‌جویی در این زمینه است.
حال آنکه ایران پس از اتفاقات اخیر همان محدود ارتباطات خود را با دیگر کشورها نیز از دست داده است و به لحاظ داخلی نیز از شرکت‌های دانش‌بنیان حمایت چندانی برای حل بحران نمی‌شود. به عنوان نمونه در ماجرا صرفه‌جویی برق در فصل تابستان پیشنهاد نصب کنتورهای هوشمند داده شد اما عملا 20 سال است مغفول مانده است.
هرسال نیز به محض سر رسیدن زمان بحران ساز اجرای چنین طرح‌هایی کوک می‌شود اما به مرحله اجرا که می‌رسد به فراموشی سپرده می‌شود.در زمنیه گاز نیز داستان به همین منوال است.
در نتیجه باید گفت که استفاده از راه‌حل تعطیلی‌ها صرفا راه‌حلی زود گذر برای عبور از بحران مقطعی است و دولت باید ضمن حمایت از شرکت‌های داخلی دانش‌بنیان و برقراری ارتباطات بین‌الملل از ورود تکنولوژی و سرمایه‌گذاری در این عرصه حمایت کند. همچنین با ترمیم زیرساخت‌ها در تسهیل مسیر صرفه‌جویی گام برداشت.
