سال جدید بدون وزیر آموزش و پرورش آغاز شده و وزیر جدید هم هنوز معرفی نشده است. این در حالی است که ساختار آموزش و پرورش در گستره جغرافیای ایران کار خود را می‌کند و کسی احساس بلاتکلیفی نمی‌کند چرا که نه حقوق و مزایای فرهنگیان را وزیر می‌پردازد و نه سیاست‌گذاری‌ها کار وزیر است و دستگاه عظیم بوروکراسی کار خود را انجام می‌دهد و راز این که آدم‌هایی در اندازه وزیر معزول توانستند و می‌توانند در این جایگاه بنشینند این است که این دستگاه بوروکراسی و دیوان‌سالاری با همه انتقاداتی که به آن وارد است چرخ ادارات را می‌چرخاند و اگر چه به مرور مدیران کوچک‌تر و کوچک‌تر شده‌اند اما به هر حال می‌چرخد!
اقتصادسنج |با نوع نگاه و انتظارات فعلی اگر آموزش و پرورش وزیر نداشته باشد بهتر است چون دستگاه بوروکراسی کار خودش را می‌کند و حجم کمتری از تظاهر و فشار سیاسی و ایدیولوژیک متوجه نخبگان آن است در حالی که آدم‌هایی از جنس وزیر قبلی این بخش تخصصی را هم گرفتار سایش و چالش می‌کند. ضمن این که این تصور یا توقع که کسی فراتر از افق های محدود ابراهیم رییسی و حلقه پیرامون او مسٰوولیت وزارت آموزش و پرورش را قبول کند به کلی دور از واقع است چون نمایندگان هم دنبال وزیری هستند که به گونه‌ای مهره‌چینی کند که به ورود مجدد آنها به مجلس یاری رساند.
سال جدید بدون وزیر آموزش و پرورش آغاز شده و وزیر جدید هم هنوز معرفی نشده است. این در حالی است که ساختار آموزش و پرورش در گستره جغرافیای ایران کار خود را می‌کند و کسی احساس بلاتکلیفی نمی‌کند چرا که نه حقوق و مزایای فرهنگیان را وزیر می‌پردازد و نه سیاست‌گذاری‌ها کار وزیر است و دستگاه عظیم بوروکراسی کار خود را انجام می‌دهد و راز این که آدم‌هایی در اندازه وزیر معزول توانستند و می‌توانند در این جایگاه بنشینند این است که این دستگاه بوروکراسی و دیوان‌سالاری با همه انتقاداتی که به آن وارد است چرخ ادارات را می‌چرخاند و اگر چه به مرور مدیران کوچک‌تر و کوچک‌تر شده‌اند اما به هر حال می‌چرخد!
وزیر قبلی که بعد از رد گزینه‌های قبلی آمد از نظر بسیاری برای اداره یک مدرسه هم شایسته نبود اما وزیر شد چون وفادار بود و بنای این دولت بر وفاداری و تظاهر است و گویا جامعه رشید و بالغ ایران را سرزمین لی‌لی‌پوت می‌پندارد که آدم‌های کوچک را بالا می‌کشد و آنها حتی مثل سابق حرف‌های قلمبه سلمبه هم بلد نیستند و هنری جز تکرار ادبیات رسمی و شعارهای صدا و سیما ندارند.
وزیر قبلی چهار تا فحش به سند 2030 داد و بر نوع خاصی از پوشش و گویش اصرار داشت ولی درباره موضوعی که خانواده‌ها را به جد نگران کرده بود، مسمومیت یا بدحالی یا هر توصیف دیگر- اظهار نظر خاصی نداشت مگر بعد از نهیب رهبری در نیمه اسفند که مجال استمرار تماشا را از او گرفت و بعد هم تعلل در بحث حقوق و مزایای فرهنگیان که مقام او را بلعید.
اگر وزیر جدید معرفی نشود نیز امتحانات نهایی پایان سال برگزار می‌شود و فرهنگیان با دخالت مقامات بالاتر حقوق خود را دریافت می‌کنند. تنها اتفاق این است که آدمی آن بالا نیست که حرف‌های تکراری بر زبان آورد و برای تثبیت موقعیت خود و دچار نشدن به سرنوشت اسلاف، تظاهر ایدیولوژیک داشته باشد.
کار وزیر این شده که مدیر‌کل‌ها را تغییر دهد و مقام و منصب‌ها را چون وزارتخانه پرپستی است و چون در آستانه انتخابات مجلس هستیم طبعا نمایندگان به دنبال وزیری هستند که چهرۀ هم‌سو با خودشان را در استان متبوع منصوب کند و گرنه بحث مهارت آموزی و کشف استعداد دانش آموزان در میان نیست.
وقتی دانشگاه آزاد برای مقطع دکتری دانشجوی بی‌آزمون می‌پذیرد و فارغ‌التحصیلان بیکارند کنکور هم دیگر دغدغه نیست. اکنون تنها وجه اهمیت وزیر آموزش و پرورش در انتصابات اوست وامتیازهایی که می‌دهد و گرنه حصار کشیدن دور مدارس هم دیگر مهم نیست. چون همین حالا هم خیلی از مدرسه‌ها زندان و پادگان است و چه اهمیتی دارد ارتفاع دیوار آن چقدر باشد.
همان طور که مدیر عاملی یک شرکت ورشکسته جذابیت ندارد وزارت آموزش و پرورش هم ورشکسته است. نه مدرن است و نه سنتی است. اگر مدرن بود استعداد این بچه‌ها را کشف می‌کرد در حالی که بعد از 12 سال در پرونده محصلین فقط یک مشت عدد ثبت شده و حتی یک کلمه نیست که بگوید در چه زمینه‌ای استعداد دارد و هدف از راه‌نمایی پس از دورۀ متوسطه اول هم کاهش تقاضا در رشته علوم تجربی و سوق دادن بچه‌ها به رشته ریاضی و هنرستان‌هاست.
طی این 12 سال یک رشته ورزش یا یک ساز موسیقی یا یک سبک ادبی یا شیوه نوشتن یا یک زبان خارجی و حتی عربی یا خواندن قرآن را به بچه ها یاد نمی دهند. با این اوصاف چه تفاوتی دارد کی وزیر می شود وقتی هم معلم راضی نیست هم محصل و هم والدین؟ اشتباه نشود! در ساختار موجود اگر وزیر نباشد بهتر است. چون با ادعا و شعار به ستیز قواعد می ایند حال آن که خود دستگاه بوروکراسی عقلانیت و طمانینه بیشتری دارد.
این تصور یا توقع که کسی فراتر از افق های محدود ابراهیم رییسی و حلقه پیرامون او که تشت ناتوانی و بی برنامگی شان از بام به زمین افتاده و از مرغ تا دارو درمانده اند مسوولیت وزارت آموزش و پرورش را قبول می‌کند به کلی دور از واقع است چون نمایندگان هم دنبال کسی هستند که به گونه‌ای مهره‌چینی کند که به ورود مجدد آنها به مجلس یاری رساند.
با این اوصاف اگر آموزش و پرورش وزیر نداشته باشد بهتر است چون دستگاه بوروکراسی کار خودش را می‌کند و حجم کمتری از تظاهر و فشار سیاسی و ایدیولوژیک متوجه نخبگان آن است در حالی که آدم‌هایی از جنس وزیر قبلی این بخش تخصصی را هم گرفتار سایش و چالش می‌کند.
همین که رییس جمهوری بخواهد عین همان حرف‌های کمتر از دوسال قبل را در معرفی جدید تکرار کند نشان می‌دهد وزیر خیلی هم کاره ای نیست مگر در انتصابات چون نه پول دست اوست نه سیاست‌گذاری. انتصابات البته بسیار مهم است اما در حوزۀ سیاست نه آموزش .
همین امروز ویدیویی دیدم که در برنامه‌ای گویا تلویزیونی گفته می‌شد مساحت هلند از سه استان شمالی ما کمتر و جمعیت آن هم کمتر و میزان بارندگی آن هم کمتر است ولی دو برابر کل صادرات نفتی ما درآمد دارند و خیال می‌کردند به خاطر تبدیل اراضی کشاورزی به ویلا و سوء مدیریت است. در حالی که ریشه مشکل را باید در آموزش و پرورش جست.
با این وضع اگر آموزش و پرورش وزیر نداشته باشد بهتر است! زیرا در غیاب وزیر فرهنگیان بر اساس ابتکارات خود عمل می کنند و اکثر قریب به اتفاق شان از وزیر قبلی تواناترند ولی وقتی وزیری بیاید انتظار دارد معلمین قالب‌گیری کنند تا آدم‌های مورد نظر ساخته شوند. دل آدم برای این بچه‌ها و برای این معلمین می‌سوزد. دولتی با مدعای مردمی به جای آن‌که از بین همین معلمین و با انتخاب خودشان وزیر مناسب پیدا کند به دنبال کسی از بیرون یا از بخش‌های نظارتی یا پوشاندن دوباره جامه وزارت به مردان احمدی‌نژاد است و به خاطر همین تا وزیر جدید نیامده با یک مشت وعده و شعار و ادعا فرصتی است تا معلمین خلاقیت خود را بروز دهند.
اگر دل‌تان برای حرف های تکراری تنگ شده مرور برنامه یوسف نوری وزیر قبلی که در پاییز ۱۴۰۰ ارایه شد خالی از لطف نیست. برنامه ای که بعید نیست جانشین او نیز با پس و پیش کردن کلمات ارایه دهد:
رویکردهای آموزش و پرورش دولت مردمی ایران قوی
۱. ارتقای امر حاکمیتی آموزش و پرورش در تراز نظام جمهوری اسلامی ایران
٢. دستیابی به عدالت تربیتی
٣. مدرسه محوری و استقرار مدرسه صالح
۴. خروج از نظام برنامه درسی تک‌ساحتی و تربیت مبتنی بر ساحت‌های شش‌گانه تربیت
۵. ارتقای شأن و جایگاه معلم
نشانگرهای وضعیت مطلوب
۱. ارتقای عدالت تربیتی و افزایش دسترسی افراد جامعه به خدمات آموزش و پرورش رایگان و با کیفیت
۲. آماده سازی همه ساحتی کودکان و نوجوانان برای زندگی طیبه ی فردی، خانوادگی و اجتماعی
٣. افزایش مشارکت اجتماعی-تربیتی اولیا، معلمان، نهادهای دولتی و عمومی، مردمی و غیردولتی برای بهسازی آموزشی و پرورشی
۴. ارتقای فزاینده موقعیت آموزشی و تربیتی در منطقه، جهان اسلام و جهان
توصیف وضعیت موجود
۱. ضعف دسترسی به آموزش رایگان و با کیفیت
۲. بازماندگی از تحصیل ۱۷ درصد از افراد مشمول دوره متوسطه دوم
۳. عدم دسترسی ۱.۲ میلیون دانش‌آموز به خدمات آموزش و پرورش مجازی در دوره کرونا
۴. تحصیل بیش از ۱۴ درصد از دانش‌آموزان کشور در مدارس غیردولتی شهریه ای
۵. پایین بودن میانگین معدل آزمون‌های نهایی دوره متوسطه دوم (متوسطه نظری: ۱۲.۵؛ متوسطه فنی و حرفه ای ۷.۴۵)
۶. نیاز شدید ۳۰ درصد از دانش آموزان به توانمندسازی مرتبط با آسیبهای اجتماعی
۷. تقلیل مشارکت و ضعف مشارکت پذیری
۸. سهم ۴ درصدی مدارس هیئت امنایی
۹. سهم ۳۰ درصدی خیرین در تعهدات مدرسه سازی وزارت آموزش و پرورش
۱۰. رتبه پایین ایران در آزمون های بین المللی دانش آموزی (از جمله رتبه ۴۸ از ۵۸ کشور شرکت کننده در آزمون علوم پایه چهارم و رتبه ۵۰ از ۵۹ کشور شرکت کننده در آزمون ریاضی هشتم در تیمز – ۲۰۱۹؛)
۱۱. چالش نیروی انسانی (کسری، مازاد، ورودی و فرایند انتخاب معلمین، میانگین دریافتی معلمین)
چرخش‌های تحول‌آفرین
۱. از تضمین صرف دسترسی به خدمات آموزشی به تضمین آموزش و پرورش باکیفیت برای همه؛
۲. از آموزش متکی بر انباشت اطلاعات به تقویت آموزش‌های مهارتی و کاربردی در همه ساحت‌های تربیتی؛
٣. از تصمیم‌گیری متمرکز دولتی به افزایش تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری اجتماعی و مردمی؛
۴. از یکسان‌نگری مدیریتی – آموزشی به تنوع و نوآوری در الگوهای مدیریتی و برنامه‌های آموزشی و پرورشی؛
۵. از مشارکت صرفاً مالی خانواده‌ها به مشارکت چندوجهی اجتماعی – تربیتی خانواده‌ها، مردم و نهادهای دولتی و عمومی و غیردولتی؛
۶. از مدرسه انتفاعی به مدرسه غیرانتفاعی؛
۷. از شأن اجرایی مدیر و معلم به مشارکت جویی فعال فرهنگی تربیتی ایشان.
عصر ایران/
