وجود فرد مصرف‌کننده مواد در خانواده سبب می‌شود دیگر اعضای آن خانواده نیز به طور بالقوه یا بالفعل درگیر مشکلات روحی، روانی، احساسی، اقتصادی و… شوند و قسمت اعظمی از نیروی خانواده صرف حل مشکل این فرد می‌شود که به علت عدم آگاهی خانواده‌ها و ناشناخته بودن بیماری اعتیاد در اکثر موارد این نیروها به هدر رفته و فرد مصرف‌کننده مواد پس از مدتی مجددا لغزش کرده و مصرف خود را شروع می‌کند. این ترک‌های متمادی و مصرف‌های مجدد، اعتماد به نفس، امنیت، آرامش، محبت و دیگر فاکتورهای لازم برای وجود یک خانواده سالم را تحت تأثیر قرار می‌دهد و خانواده‌ها باید بدانند برای حل این مشکل چه کنند و در مواجهه با فرد مصرف‌کننده مواد چه گفتار و رفتاری داشته باشند.

از این رو در آموزش خانواده‌ها برای پیشگیری از مصرف مواد لازم است بر مواردی همچون مقابله با برخوردهای رایج نامطلوب با فرد مصرف‌کننده مواد، درک متقابل خانواده از تغییرات خلقی و عاطفی فرد مصرف‌کننده مواد، تلاش انفعالی برای تغییر و متقاعد کردن فرد مصرف‌کننده مواد، مسئولیت خواهی غیرواقع‌بینانه و واگذار نکردن مسئولیت به فرد بیمار در خانواده، مراقبت از فرد مصرف‌کننده مواد و به همان میزان مراقبت از خود، حل مشکل به تنهایی و ناتوانی در بیان احساسات میان اعضای خانواده، تغییر نگرش نسبت به طرز برخورد با فرد مصرف‌کننده مواد، تغییر نگرش نسبت به مواد، بیماری اعتیاد و روش‌های درمانی آن، تغییر نگرش در این راستا که “اعتیاد یک بیماری خانوادگی است” تاکید شود.

نیاز خانواده برای ارائه کمک به خود و فرد مصرف‌کننده مواد

خانواده باید بپذیرد که فردی مصرف‌کننده مواد در منزل دارد، از قضاوت همسایه، فامیل، آشنایان و مواجهه با آنها نترسد و بداند که با یک خانواده عادی و سالم متفاوت است، پس خانواده خود را با خانواده دیگران مقایسه نکند.

دسترسی به خدمات درمانی همچون مراکز ترک اعتیاد و دسترسی به سیستم‌های حمایتی، عاطفی اجرایی، مالی و بهداشتی از دیگر موارد موردنیاز در ارائه کمک است.

برای رسیدن به بهبودی، لازم است خانواده ابتدا شرایط و موقعیت خود را بپذیرد و بعد از پذیرش رفتارهای نابهنجار وابسته به مصرف مواد، متوجه خواهد شد زندگی آشفته ناشی از تلاش برای تحت کنترل در آوردن آنچه که غیر قابل کنترل بوده، است.

این خانواده باید بتواند تصور نادرست خود را در مورد توانایی اداره چنین زندگی آشفته‌ای رها کند. به تدریج رفتارهای اجباری خود را شناخته و به پرورش و گسترش استقلال و اعتماد به نفس خود پرداخته و احساس توانمندی و ارزشمند بودن را در خود تقویت کند.

چگونگی مراقبت از خود

افراد مصرف‌کننده مواد از یک بیماری رنج می‌برند که نمی‌توانند آن را به تنهایی درمان کنند؛ پس از سرزنش، اوقات تلخی و بحث کردن جداً اجتناب کنید.

خود را از بحران‌ها دور نگهدارید

چنانچه بحرانی به پا شد، سعی کنید یا سکوت کنید یا از جملاتی همدلانه مثل ” شاید حق با تو باشد” استفاده کنید.

برای نیازهایتان ارزش قائل شوید

ناامیدی و لغزش‌ها را رها کرده و پیش بروید. طی کردن این مسیر همیشه آسان نیست اما می‌تواند مملو از موهبت‌هایی در زندگی شما و هر کس که دوستش دارید باشد.

یکی از بهترین راه‌های پیشگیری برای خانواده‌های دارای فرد مصرف‌کننده مواد، برنامه‌های آموزشی مهارت‌های زندگی و فرزندپروری است.

آموزش‌های مربوط به کودکان

شناخت نقاط قوت و ضعف شخصی و پیدا کردن خود واقعی‌شان

شکوفا کردن ارزش‌های درونی و بها دادن به آنها

بالا بردن سطح توانایی‌ها در جهت کم رنگ کردن ضعف‌ها

شناخت از خود، رهایی از احساس قربانی بودن و پیدایش حق انتخاب

ایجاد این بینش در فرزندان که مشکل مصرف مواد در والدین مشکل اصلی ما نیست

یافتن استعدادهای درونی و بها دادن به آنها

بالا بردن اعتماد به نفس از طریق بیان احساسات در لحظه‌های درد، رنج و شادی

تغییر اساسی در فکر، احساسات، عواطف در رابطه با خود و دیگران از جمله این آموزشهاست.