اقتصادسنج| هایپرمارکت‌ها با تخفیف‌های جذابی که دارند گزینه مهمی برای خرید خانواده‌ها محسوب می‌شوند؛ اما آیا خرید از آن‌ها به‌صرفه است؟ هنگام خرید از آن‌ها چه نکاتی را لحاظ کنیم؟

هایپرمارکت‌های زنجیره‌ای بزرگ با حذف واسطه‌هایی مثل عمده‌فروش، فروشنده، خرید کلی و در حجم زیاد و بهینه‌سازی هزینه‌های فضا، نیروی انسانی و چیزهای دیگر، می‌توانند با قیمت کمتری کالاها را در اختیار مشتری قرار دهند. هرچند گاهی ادعا می‌شود که برخی کارخانه‌ها ممکن است در توافقی با این فروشگاه‌های بزرگ از ترفندی مثل بالاتر زدن قیمت روی بسته‌بندی استفاده کنند تا بعد فروشگاه بتواند تخفیف جذاب‌تری به‌مخاطب ارائه دهد که وسوسه‌برانگیز است؛ اما در نهایت با قیمت بیرون فرقی ندارد.

اما بسیاری از اوقات هم می‌دانیم که قیمت یک کالا در این فروشگاه‌ها بهتر است. ممکن است وقتی از یک سوپرمارکت محلی که فاکتوری نمی‌دهد خرید کنیم جمع ارقام با عددی که پرداخت کردیم همخوانی نداشته باشد؛ اما در هایپرمارکت‌ها همیشه می‌فهمیم در ازای هر چیزی چه رقمی پرداخت کرده‌ایم. خرید از آن‌ها برای بچه‌ها هم جذاب‌تر است. اما گاهی بدون آن‌که خرید زیادی داشته باشیم برای چند قلم وارد یک هایپرمارکت می‌شویم و موقع خروج می‌فهمیم کالاهایی خریدیم که نیاز نداشتیم، حجم خریدمان زیاد شده و… از طرفی همیشه این سوال مطرح است که اگر همه خریدهای‌مان را از این فروشگاه‌ها داشته باشیم تکلیف سوپرمارکت‌ها و فروشگاه‌های محلی چه می‌شود. در این مطلب بررسی می‌کنیم که چطور باید از این فروشگاه‌ها خرید کنیم تا به‌صرفه باشد. چه زمانی نباید سراغ آن‌ها برویم و…

نکات منفی فروشگاه‌های زنجیره‌ای 

هایپرمارکت‌ها به‌رغم خدمات خوبی که دارند در برخی زمینه‌ها ضعف‌هایی هم دارند که بد نیست با آن‌ها آشنا شوید

1- خبری از وفاداری نیست: برقراری ارتباط کلامی با فروشنده، رفیق شدن با کاسب محل، حس خوب اعتماد و اطمینان، امین بودن کاسب برای اهالی و خیلی چیزهای دیگر جزو مواردی است که در یک فروشگاه زنجیره‌ای از آن خبری نیست. همه‌چیز پشت لبخندهای تصنعی مخفی شده و چیزی واقعی نیست. پیش از این یک کاسب کسی بود که اهل محل کلید خانه‌شان را به او می‌سپردند؛ می‌توانستند از او قسطی خرید کنند یا پول قرض بگیرند. از آن‌طرف گاهی کاسب، مغازه را به یکی از اهالی محل می‌سپرد و…؛ اما این‌روزها چنین رفتارهایی در کسب وکارهای محلی کم رنگ شده. در فروشگاه‌های بزرگ هم خبری از آن نیست و اساساً زمینه‌اش هم فراهم نیست.

2- هیجان‌زده می‌شویم: تنوع اجناس در فروشگاه‌های بزرگ، حتی ترتیب چیدمان و نوع آن در میزان خرید ما موثر است. روی همه آن‌ها فکر شده و هدف نهایی هم این است که ما بیشتر خرید کنیم. نمونه‌ای از اجناس هم ممکن است به ما تعارف شود و بعد فرار کردن از دست کسی‌که توضیح می‌دهد ممکن است نشدنی باشد. در کسب و کارهای محلی؛ اما کاسب اجناس محدودی می‌آورد و حتی گاهی ترجیح می‌دهد به اعتماد مخاطب پشت نکند و خودش زیرآب برخی اجناسش را می‌زند.

3- تبلیغات گمراه‌کننده: پیامک‌های تبلیغی، جشنواره‌ها، به حدنصاب رساندن خرید برای امتیاز بیشتر در قرعه‌کشی، دادن هدیه به بچه‌ها و خیلی ترفندهای دیگر باعث می‌شود بسیاری از ما بیش از حد نیازمان خرید کنیم یا چیزهایی بخریم که ممکن است نیاز نداشته باشیم؛ اما آن‌ها را برداشتیم چون تخفیف دارد یا در امتیازمان برای قرعه‌کشی موثر است.

4- قورت دادن کسب و کار محلی: سوپرمارکت و بقالی ساده محلی که به شکل قدیمی اداره می‌شود هیچ‌وقت نمی‌تواند با هایپرهای بزرگی که تخفیف دارند، شیک هستند و … مقابله کند. با این اوصاف درآمد آن‌ها کم می‌شود یا برخی کسب وکارشان نابود می‌شود. پس گاهی بد نیست به‌جای این‌که همه‌چیز را از هایپرها بخریم و در خانه انبار کنیم، برای یک سری اقلام از فروشگاه‌های محلی خرید کنیم.

5- کاهش لذت خرید: خرید از هایپرها می‌تواند جالب باشد، به‌جای این‌که چند بار در ترافیک به‌چند فروشگاه مراجعه کنید می‌توانید اقلام زیادی را با یک‌بار مراجعه به یک هایپر تهیه کنید. اما همین موضوع چالش‌هایی هم دارد. از جمله این‌که دیگر خبری از پیاده‌روی شبانه خانواده یا فرزند کوچک با پدر تا سرکوچه برای خرید اقلام ساده‌ای مثل تخم‌مرغ شانسی، ماست و نوشابه نیست. حتی آن مسئولیت کوچکی که به‌نوجوانان داده می‌شد تا چند قلم خرید کنند در حد این‌که چند قلم را از قفسه بردارند و داخل چرخ هایپر بگذارند کاهش پیدا کرده است.

برای خرید معقول چه کنیم؟

هایپرها با تنوع کالا، تخفیف بالا، تبلیغات و… ولع خرید را در ما زیاد می‌کنند؛ اما با رعایت چند نکته می‌توانیم از خریدهای غیرضروری پیشگیری کنیم

1- فهرست داشته باشیم: فهرست کاملی با مشورت اعضای خانواده تهیه کنید و دقیقاً براساس آن خرید انجام دهید تا نیازی نباشد بین تمام قفسه‌ها و بخش‌ها بچرخید و چیزهای مختلف دل‌تان بخواهد.

2- سقف تعیین کنید: شاید لازم باشد در کنار فهرست، گاهی کمی انعطاف داشته باشید تا چیزهایی که ناگهان به ذهن‌تان می‌رسد یا بچه‌ها می‌خواهند را هم بخرید. پس یک سقف مالی هم تعیین کنید و حواس‌تان باشد که جمع ریالی خریدهای فهرست و خرید یکهویی، از آن بالاتر نزند.

3- با کارت خاصی بروید: اگر فکر می‌کنید از عهده انجام دو مورد قبلی برنمی‌آیید پس کارتی برای خرید داشته باشید که همان با سقف مشخصی همراه‌تان باشد تا مطمئن شوید بیشتر از سقف تعیین شده خرید نخواهید کرد.

4- نمونه نگیرید: اگر قصد خرید ندارید محض کنجکاوی نمونه نگیرید؛ به‌خصوص اگر اهل رودربایستی هستید و نمی‌توانید بعد از گرفتن نمونه و شنیدن توضیحات، خرید نکنید. البته هیچ‌وقت ناچار نیستید به‌خاطر یک نمونه خرید کنید؛ اما برخی از ما مهارت «نه» گفتن را در حد خرید نکردن هم بلد نیستیم. از طرفی اگر نمی‌خواهید خرید کنید بهتر است محترمانه این موضوع را به ویزیتور کالا بگویید و با بی‌اعتنایی رد نشوید.

5- سبد یا چرخ‌دستی بزرگ برندارید: اگر مهمان دارید یا فهرست قطعی از چیزهایی که می‌خواهید نوشتید و فکر می‌کنید خرید زیادی دارید یک چرخ‌دستی یا سبد بزرگ بردارید. در غیراین‌صورت سراغ چرخ و سبد بزرگ نروید چون وقتی نسبت خرید شما به چرخ یا سبدتان خیلی کم باشد ناخودآگاه احساس می‌کنید لازم است بیشتر خرید کنید و سبد را پر کنید.

6- برای خرید چند قلم به هایپر نروید: هرچند بیشتر هایپرها یک صندوق اکسپرس برای خریدهای زیر 5 قلم دارند تا مشتری‌هایی که خرید کمی داشتند معطل نشوند؛ اما فارغ از بحث زمان، بهتر است برای خرید چند قلم به هایپر مراجعه نکنید حتی اگر در نزدیکی خانه‌تان باشد. چون وارد شدن به آن حتی با نیت خرید کم هم می‌تواند نتیجه دیگری داشته باشد. پس بی‌خیال تخفیف‌ها شوید و برای خرید چیزهایی مثل ماست و نوشابه سراغ سوپرمارکت‌های محلی بروید.

7- مکان کالاهای ضروری را یاد بگیرید: ترفند دیگر هایپرمارکت‌ها قرار دادن کالاهای ضروری مثل روغن و چای در بین قفسه‌های تنقلات و… است تا برای پیدا کردن آن‌ها از بین انواع بخش‌ها رد شوید و خرید بیشتری انجام دهید. پس بهتر است به تابلوها دقت کنید یا مکان کالاهای مدنظر را که عموماً در انتها قرار دارد بپرسید و یاد بگیرید تا نیازی به چرخیدن در تمام فروشگاه نباشد.

8- خرید بسته ای انجام ندهید: فروش چندتایی یا به‌اصطلاح بسته بندی کردن نوشابه، کیک، بیسکویت و چیزهای دیگر با هم توسط هایپرها دو دلیل دارد. یکی این‌که شما با عدد بزرگ‌تری از تخفیف مواجه می‌شوید که برای‌تان جذاب‌تر است و دوم این‌که وقتی از چیزی تعداد بیشتری در خانه داشته باشید مصرف‌تان هم بالا می‌رود و عادت خوردن یا نوشیدن آن برای‌تان ایجاد می‌شود و چون مصرف‌تان بالا رفته پس ممکن است زودتر و بیشتر هم خرید کنید.

9- مواظب قفسه های کنار صندوق باشید: به‌طور معمول قفسه های کنار صندوق‌ها خوراکی‌های جذابی مثل پاستیل، آدامس، بادام‌زمینی، مغز تخمه و… دارند که زمان انتظار شما برای محاسبه خریدهای مشتری قبلی یا خودتان، توجهات را جلب می‌کنند. بهتر است مواردی از این دست را اگر لازم دارید در فهرست بگنجانید و همان اول از بخش‌های دیگر بردارید تا در انتها لازم نباشد از سر تفنن حین انتظار بردارید. به‌خصوص برخی از ما در موقعیت‌هایی که ممکن است خریدار قبلی و بعدی در صف یا فروشنده حضور داشته باشند حس بدی نسبت به برداشتن یکی دو قلم داشته باشیم و از هر چیز چند تا برداریم.

در چه موقعیت‌هایی خرید نکنیم؟ 

خرید از هایپرها در هر شرایطی خوب نیست،چون حین گرسنگی، استرس یا ناراحتی ممکن است بدون در نظر گرفتن نیاز واقعی‌مان خرید کنیم

برای خیلی از ما خرید کردن فقط تهیه چیزهایی که نیاز داریم نیست؛ ما حس خوبی از خرید می‌گیریم، به‌علاوه این‌که چون به دلیل شرایط اقتصادی ممکن نیست خودمان را با خرید کفش و لباس سرگرم کنیم، رفتن به یک هایپر را تبدیل به یک تفریح می‌کنیم تا برای ساعتی از تنش‌ها دور شویم. اما این‌کار ممکن است باعث رواج مصرف‌گرایی و تلنبار شدن چیزهایی که لازم نداریم در یخچال و فریزر شود.

پس باید زمان مناسب خرید را بشناسیم. چند موقعیت را که نباید در آن سراغ خرید از هایپرها رفت ،با هم مرور می‌کنیم:

1- وقتی گرسنه هستید: در چنین شرایطی ممکن است با عبور از بخش سوسیس و کالباس، یا دیگر تنقلات هرچیزی را که می‌بینید بردارید. پس اول در خانه کمی چیزی میل کنید تا بدون فشار عوارض گرسنگی خرید کنید.

2- وقتی خسته هستید: در چنین شرایطی ممکن است ترجیح دهید هر چیزی را دم‌دست‌تان هست سریع بردارید و بروید؛ پس بی‌توجه به این‌که تاریخ‌مصرف چیزهایی که خریدید تا کی هست چرخ‌دستی را پر می‌کنید. شاید هم دقت لازم در انتخاب بهترین چیزها را نداشته باشید.

3- برای فرار از روزمرگی: هرچند بیشتر ما تفریح خاصی نداریم و برای فرار از روزمرگی خرید می‌رویم تا تنوعی به‌زندگی بدهیم؛ اما واقعیت این است که راه‌حل خوبی را انتخاب نکردیم چون یک مُسکن کوچک درمان ملالت روزهای ما نیست. نتیجه چنین رویکردی می‌شود هزینه‌ای که بابت چیزهای نه چندان کاربردی داده‌ایم.

4- وقتی از تصمیم‌های مهم کلافه هستید: ممکن است یک رژیم غذایی سفت و سخت گرفته باشید یا یک پروژه کاری یا درسی سنگین را قبول کرده‌اید که باعث خستگی شما شده، در چنین مواقعی ترجیح می‌دهید به‌خرید پناه ببرید؛ اما احتمال این‌که خریدهای غیرضروری انجام دهید و دقت لازم را در انتخاب‌ها نداشته باشید زیاد است. به‌طور مثال رژیم غذایی شما را کلافه کرده، آن‌وقت است که حتی رنگ بسته‌بندی خوراکی‌ها یا تماشای یخچال‌ها می‌تواند شما را تحریک به خرید و شکستن رژیم کند. چنین وقت‌هایی است که نمی‌توانید منطقی تصمیم بگیرید و براساس اولویت‌های مهم جلو بروید.

5- وقتی تازه حقوق گرفته‌اید: بهتر است یک فهرست از خریدها و بودجه‌بندی برای حوزه‌های مختلف زندگی داشته باشید. یعنی همان ایده کارت مخصوص خرید و… وگرنه وقتی که تازه حقوق گرفته‌اید ممکن است ذوق‌زده باشید و بدون توجه به نیازهایی که تا آخر ماه دارید هرچیزی را در هایپر می‌بینید بردارید. انصافاً باید قبول کرد نحوه چینش و ترتیب چیزها در هایپرها جذاب است. به‌طور مثال در بدو حضور کالاهایی را که تخفیف ویژه‌ای دارند می‌بینیم، شاید همان اول فقط نگاه مختصری به آن بخش بیندازیم و رد شویم. اما دوباره همان کالاها را در بخش‌های مربوط هم می‌بینیم. آن‌جاست که ناخودآگاه در مقام مقایسه برمی‌آییم و چون هر چیزی ارزش ذاتی ندارد و در کنار چیزهای دیگر برای ما جذاب می‌شود؛ با دیدن یک کالا ی تخفیف‌دار کنار چیزهای دیگر که تخفیفی ندارد فارغ از آن‌که لازمش داریم یا نه انتخابش می‌کنیم.

حتی شاید باوجود آن تخفیف هم کیفیت لازم را نداشته باشد و گزینه مناسبی نباشد. اما آن‌قدر به اشکال مختلف مقابل ما قرار می‌گیرد که وقتی پول داریم دوست داریم بخریمش. هایپرها از این ترفندها زیاد دارند. به‌طور مثال اگر یک هایپر بخش فروش غذا داشته باشد، به‌احتمال زیاد مقابلش یک بخش تنقلات ارزان هم هست. آن‌وقت اگر غذا نخریم، به احتمال زیاد تنقلات ارزان می‌خریم تا به اشتهای تحریک شده‌مان پاسخ دهیم. یا در بیشتر هایپرها بخش مربوط به سوسیس و کالباس نزدیک نوشیدنی‌هاست تا به‌محض خرید کالباس دست‌تان روی نوشابه هم برود و در چرخه‌ای از خریدها قرار بگیرید.

پاسخ به 4 سوال رایج درباره کالابرگ

یکی از بهانه‌های مهم مراجعه به هایپرها استفاده از کالابرگ است. هم اکنون تمام خانوارهای دهک اول تا هفتم که بیش از 60 میلیون نفر هستند، مشمول استفاده از کالابرگ الکترونیکی شده‌اند. در ادامه به 4 سوال درباره آن پاسخ خواهیم داد.

1- برای استفاده از کالابرگ در چه بازه زمانی باید خرید کنیم؟

از لحظه واریز شدن یارانه که بیستم هر ماه است، تا قبل از واریز شدن یارانه ماه بعد فرصت است که فرد از اعتبار کالابرگ خود استفاده کند تا مشمول دریافت یارانه تشویقی شود.

2- از کجاها بخریم؟

تقریبا از همه فروشگاه‌های زنجیره‌ای مانند افق کوروش، جانبو، دیلی‌مارکت، هفت و …، همچنین با نصب نرم‌افزار «شما» می‌توانید فروشگاه‌های نزدیک محل سکونت را شناسایی کنید.

3- باید چه چیزهایی بخریم؟

۱۱ قلم کالای اساسی شامل برنج ایرانی، حبوبات، شیر کم‌چرب، پنیر، ماست‌ کم‌چرب،‌ مرغ، تخم‌مرغ، روغن مایع، ماکارونی و قند و شکر.

4- با استفاده از طرح کالابرگ، چه‌قدر به یارانه فرد اضافه می‌شود؟

مشمولان این طرح در صورت خرید ۲۰۰ هزار تومان از مبلغ یارانه از میان ۱۱ قلم کالای تعریف‌شده، مشمول دریافت یارانه تشویقی ۱۲۰ هزار تومانی به ازای هر نفر خواهند شد. (خراسان