امروزه معاملات زیادی به صورت اقساط و با استفاده از چک انجام می‌شود. خرید و فروش با استفاده از چک، مشکلات و خطرات حمل و نقل پول در مبالغ بالا را کاهش می‌دهد؛ اما یک مشکل بزرگ هم در این شیوه معامله وجود دارد و آن، امکان «برگشت خوردن» یا به اصطلاح «پاس نشدن چک» است.
اقتصادسنج| امروزه معاملات زیادی به صورت اقساط و با استفاده از چک انجام می‌شود. خرید و فروش با استفاده از چک، مشکلات و خطرات حمل و نقل پول در مبالغ بالا را کاهش می‌دهد؛ اما یک مشکل بزرگ هم در این شیوه معامله وجود دارد و آن، امکان «برگشت خوردن» یا به اصطلاح «پاس نشدن چک» است.
با توجه به اینکه روزانه تعدادی از چک‌های صادر شده در وجه افراد مختلف در بانک‌ها برگشت می‌خورند، بانک مرکزی سامانه‌ای به نام «سامانه محچک» را برای رسیدگی هرچه دقیق‌تر به وضعیت چک‌های برگشتی راه‌اندازی کرده است.
در این مطلب به معرفی این سامانه، آموزش ورود به سامانه محچک و هر آنچه باید در مورد این سامانه بدانید، می‌پردازیم.
چک بانکی چیست؟
چک بانکی در واقع سندی برای پرداخت وجه در زمان مقرر است با این تفاوت که دارنده آن باید شخصا به بانک مراجعه کرده و درخواست برداشت پول از شخصی که چک را امضا کرده است، داشته باشد. چک یکی از مهم‌ترین ابزار معاملاتی و به خصوص زمانی است که معاملات در حجم بالا انجام می‌شوند و امکان نقل و انتقال پول به صورت نقدی وجود ندارد.
در چنین شرایطی از چک استفاده می‌شود تا امنیت معامله بیشتر شده، نیازی به حمل پول نباشد و از دردسرهای جابه‌جایی پول به‌صورت نقد جلوگیری شود. استفاده از چک در معاملات مزایای زیادی دارد؛ اما معایبی هم دارد که مهم‌ترین آن احتمال برگشت خوردن چک‌ها است.
چک برگشتی بانکی چیست؟
برگشت خوردن چک یکی از رایج ترین اتفاقات در معاملاتی است که به جای پول نقد در آنها از چک استفاده می‌شود و وقتی یک چک به اصطلاح برگشت می خورد که حساب بانکی صادر کننده چک مربوطه موجودی به اندازه مبلغ چک صادر شده نداشته باشد. چک‌های برگشتی به دلایل مختلف باید در سیستم بانکی ثبت شوند که یکی از آنها تعیین وضعیت حساب برای صدور مجدد دسته چک است. افرادی که تعداد چک‌های برگشتی بالا یا چک‌هایی با وضعیت نامشخص داشته باشند، امکان دریافت دسته‌چک را ندارند.
از طرفی، برگشت خوردن چک، حساب مربوط را مسدود می‌کند که این موضوع برای افرادی که دائما چک می‌کشند و معاملات خود را با چک انجام می‌دهند، دردسرهایی ایجاد می‌کند. برای مثال حساب فرد مسدود می‌شود در حالی که نمی‌داند کدام یک از چک‌های او برگشت خورده و باید اقدام را در چه زمینه‌ای انجام دهد.
سامانه محچک چیست؟
سامانه محچک به منظور جلوگیری از بروز مشکلات و مدیریت هرچه بهتر چک‌های برگشتی مانند استعلام مسدودی حساب چک برگشتی توسط بانک مرکزی ایران راه‌اندازی شده است. این سامانه به طور متمرکز، مدیریت چک‌های برگشتی و مسدودی را بر عهده دارد و وضعیت آنها را رصد می‌کند.
این سامانه با هدف کم‌کردن مشکلات برگشت‌خوردن چک‌ها، رفع مسدودی حساب متصل به چک، مدیریت چک‌های برگشتی، پیگیری وضعیت حساب متصل به آنها و…. راه‌اندازی شده است و از زمان شروع به کار کمک زیادی به اشخاصی که عمده معاملات آنها با چک انجام می‌شود، کرده است.
محچک چه کمکی به دارندگان حساب‌های بانکی می‌کند؟
تا پیش از راه‌اندازی سامانه و وبسایت محچک، زمانی که دارندگان حساب‌های بانکی متصل به دسته چک متوجه مسدودی حساب خود می‌شدند، باید با دسته چک خود به شعب بانکی که در آن حساب داشتند، مراجعه می‌کردند تا ته چک و شماره آن بررسی شده و چکی که برگشت خورده مشخص شود.
بعد از آن، فرد باید وضعیت حساب خود را رصد می‌کرد و مبلغ موجود در آن و… را مشخص می‌کرد تا با پرکردن حساب و انجام اقدامات بعدی آن حساب را از مسدودی خارج کند. این پروسه زمان‌بر و پیچیده بود؛ زیرا در برخی موارد چک فرد در شهر دیگری برگشت می‌خورد یا چک چند دست می‌چرخید و سپس برگشت می‌خورد، درنتیجه، فرد برای پیدا کردن حامل و دریافت چک خود باید زمان زیادی را صرف پیدا کردن شعبه‌ای که چک در آن برگشت خورده می‌کرد.
سامانه محچک به منظور جلوگیری از تمام این مشکلات راه‌اندازی شد و تا امروز در این زمینه عملکرد مناسبی داشته است. صاحبان چک‌های برگشتی با ورود به این سامانه می‌توانند تمام اطلاعات مورد نیاز خود در مورد حساب متصل به چکی که مسدود شده را بررسی کرده و استعلام مسدودی حساب چک برگشتی خود را به صورت آنی دریافت کنند. این کار در هر ساعت از شبانه روز امکان‌پذیر است و حتی نیازی نیست که برای انجام آن منتظر تایم اداری ماند. با ورود به این سامانه اطلاعاتی مانند مبلغ چک برگشتی، زمان برگشت چک و… در اختیار دارنده حساب قرار می‌گیرد.
اطلاعات موجود در این سامانه به‌صورت سراسری از تمام بانک‌ها و موسسات مالی کشور جمع‌آوری می‌شوند، درنتیجه، چک در هر شهر یا روستایی که برگشت خورده و هر زمانی که باشد، اطلاعات آن در سامانه محچک ثبت شده و صاحب حساب به اطلاعات آن دسترسی دارد.
باتوجه‌به اینکه همه بانک‌های دولتی و خصوصی و موسسات مالی ملزوم به استفاده از این سامانه هستند، افراد در هرجایی که حسابی داشته و حساب آنها متصل به دسته چک باشد، امکان بررسی وضعیت حساب و چک‌های خود را خواهند داشت و به‌راحتی می‌توانند، مشکلات پیش آمده را مدیریت کنند.
آموزش ورود به سامانه محچک و استفاده از آن
حالا که با محچک و سامانه مربوط به آن آشنا شدید، نوبت به آموزش ورود به سامانه محچک می‌رسد. همان طور که ذکر شد، این سامانه برای مدیریت بهتر چک‌های برگشتی راه‌اندازی شده و برخلاف بسیاری از سامانه‌های مالی که دسترسی به آن محدود به برخی ارگان‌های خاص است، دسترسی و استفاده از اطلاعات سامانه محچک برای افراد عادی هم امکان‌پذیر است و محدودیتی در این زمینه وجود ندارد.
این موضوع کمک می‌کند که دارندگان چک و اشخاصی که معاملات خود را از این طریق انجام می‌دهند، در هر ساعت از شبانه روز می‌توانند وضعیت چک‌های برگشتی خود را استعلام کرده و درصورت نیاز، برای رفع مسدودی حساب بانکی خود اقدام کنند.
قدم اول؛ ورود به سامانه بانک مرکزی ایران
در اولین مرحله برای استفاده از سامانه محچک باید وارد آدرس اینترنتی بانک مرکزی ایران شوید. پیش از توضیح در مورد چگونگی ورود به آدرس اینترنتی ذکر این نکته الزامی است که تنها بخشی از سامانه محچک در اختیار کاربران عادی قرار می‌گیرد و بخشی از این سامانه در اختیار سیستم بانکی است.
در نتیجه، ادامه این مطلب در مورد بخشی خواهد بود که همه افراد اعم از ارگان‌های دولتی و مشتریان عادی بانک‌ها قادر به استفاده از آن هستند.
برای ورود به سامانه محچک ابتدا باید به سایت بانک مرکزی به آدرس www.cbi.ir وارد شوید. با واردکردن این آدرس در مرورگر خود، صفحه اصلی سایت بانک مرکزی برای شما نمایش داده می‌شود.
قدم دوم؛ ورود به بخش «نظام‌های پرداخت و زيرساخت»
با کلیک روی قسمت «نظام‌های پرداخت و زيرساخت» پنجره جدیدی باز می شود که در آن پنجره بر روی بخش «استعلام چک» کلیک می کنیم.
شما می توانید با ورود مستقیم به آدرس روبرو به صفحه «استعلام چک» منتقل شوید:
قدم سوم؛ ورود به «سامانه محچک»
در صفحه بعدی و با کلیک روی قسمت «استعلام مبالغ مسدود شده حسابها بابت چک برگشتی » می توانید وارد سامانه محچک شوید.
شما می توانید با ورود مستقیم به آدرس روبرو به «سامانه محچک» وارد شوید:
استعلام مسدودی حساب با استفاده از سامانه محچک
همان طور که گفته شد، رفع مسدودی حساب در سامانه محچک یکی از قابلیت‌ها و مزایای راه‌اندازی این سامانه است. به منظور اقدام برای رفع مسدودی حساب بانکی، ابتدا باید استعلام مسدودی حساب بانکی به علت چک برگشتی را از سامانه محچک دریافت کنید. در این بخش خواهیم گفت که چگونه برای این کار اقدام کنید و وضعیت چک صیادی خود را در سامانه محچک مورد بررسی قرار دهید.
سامانه محچک یک سامانه مرکزی است و تمام بانک‌ها و موسسات مالی کشور به آن دسترسی دارند. درنتیجه، زمانی که دستور مسدودی یک حساب بانکی در این سامانه ثبت می‌شود، تمام حساب‌های بانکی فرد در بانک‌ها و موسسات استعلام گرفته شده و مسدود می‌شوند تا زمانی که فرد برای رفع مسدودی حساب بانکی خود اقدام کرده و دسترسی به مبالغ حسابها برای او میسر شود.
سامانه سماچک چیست؟
سامانه متمرکز الکترونیکی چک‌های برگشتی یا «سماچک» در راستای ثبت گواهی عدم پرداخت چک و اعتبارسنجی مشتریان راه اندازی شده است. زمانی که حساب بانکی شما موجودی کافی برای پرداخت مبلغ به حامل چک را نداشته باشد، بانک یا موسسه مالی گواهی عدم پرداخت آن را صادر کرده و این گواهی را در سامانه سماچک ثبت می‌کند.
مسدودی حساب‌های بانکی با برگشت خوردن چک، زمانی اتفاق می‌افتد که چک صیاد شما توسط شعبه یک بانک یا موسسه مالی برگشت خورده و این موضوع در سامانه بانک مرکزی ثبت شود.
معمولا تا ۲۴ ساعت پس از ثبت اطلاعات چک در سماچک به صاحب حساب زمان داده می‌شود تا حساب خود را پر کرده و برای رفع مسدودی آن اقدام کند. در صورتی که صاحب حساب بعد از این مدت هیچ اقدامی برای رفع مسدودی حساب بانکی خود نکند مراتب مسدودی به سامانه محچک اعلام می‌شود.
برای رفع مسدودی چک برگشتی در سامانه محچک چه باید کرد؟
مسدودشدن حساب به علت چک برگشتی مشکلات زیادی برای افراد ایجاد می‌کند و تا زمانی که برای رفع مسدودی حساب خود اقدامی نکنند، امکان دسترسی به مبالغ موجود در حساب خود را نخواهند داشت. بد نیست بدانید که حتی اگر مبلغ موجود در حساب شما ۱۰ درصد کمتر از مبلغ چک باشد هم حساب به‌علت برگشت خوردن چک مسدود خواهد شد.
در این شرایط فرد باید با یکی از روش‌هایی که برای رفع مسدودی حساب چک برگشتی وجود دارد، جهت رفع مسدودی حساب خود اقدام کند تا امکان دسترسی به پول موجود در آن را داشته باشد. تا زمانی که مسدودی رفع نشود حتی امکان واریز وجه به حساب نیز وجود نخواهد داشت و درصورت انجام این کار نیز بدون داشتن گواهی رفع مسدودی چک پاس نشده و حساب باز نخواهد شد.
پرداخت وجه چک، اخذ رضایت دارنده چک و… ازجمله اقداماتی هستند که می‌توان به منظور رفع اولیه مسدودی حساب بانکی خود انجام داد و در صورتی که هیچ کدام از این اقدامات صورت نگیرند، وضعیت حساب به صورت مسدود شده، باقی خواهد ماند.
راه اول؛ پرداخت مبلغ چک به‌صورت نقدی
پرداخت مبلغ چک به حامل آن یکی از روش‌هایی است که با استفاده از آن می‌توان برای رفع مسدودی حساب چک برگشتی خود اقدام کرد. در این شرایط می‌توانید مبلغ را به صورت نقدی به حامل چک پرداخت کنید و چک خود را با گواهی رضایت از او دریافت کنید تا از این طریق بتوانید برای رفع مسدودی حساب اقدام کنید.
دقت کنید که پرداخت مبلغ به صورت نقدی باید با اسناد معتبر انجام شود در غیر این صورت، حامل چک امکان ادعا در مورد عدم دریافت پول را دارد؛ همچنین به محض پرداخت چک باید لاشه آن از حامل چک دریافت شود تا امکان اقدام مجدد با استفاده از چک وجود نداشته باشد.
راه دوم؛ رضایت محضری
روش دیگر برای رفع مسدودی حساب متصل به دسته چک که در اثر برگشت چک مسدود شده است، دریافت رضایت محضری فردی است که چک در وجه او صادر شده است. در این شرایط صاحب حساب و حامل چک برگشتی باید در یکی از دفاتر اسناد رسمی حاضر شوند و حامل چک، رضایت خود مبنی‌بر باز شدن حساب فرد را به صورت محضری ثبت کند. صاحب حساب با دریافت این رضایت می‌تواند به بانک مراجعه کرده و مراتب رفع مسدودی حساب بانکی خود را انجام دهد؛ البته رضایت محضری معمولا دارای اعتبار محدودی است و صاحب حساب باید در اولین فرصت برای پر کردن مبلغ آن و باز کردن چک اقدام کند.
رفع مسدودی کامل
پس از اینکه صاحب حساب به نوعی گواهی رفع مسدودی حساب بانکی خود را دریافت کرد و رفع سوء‌اثر از چک برگشتی انجام شد، مراتب باز کردن حساب ابتدا در سامانه سماچک انجام می‌شود. بعد از اینکه سامانه سماچک، اطلاعات دریافتی را تایید کرد و دستور رفع مسدودی حساب بانکی توسط بانک مرکزی صادر شد، اطلاعات لازم به سامانه محچک ارسال می‌شوند و درنهایت، حساب یا حساب‌های صاحب چک برگشتی در تمام بانک‌ها یا موسسات مالی آزاد خواهند شد.
استعلام مبالغ مسدود شده در سامانه محچک
گاهی اوقات افراد بیش از یک چک در روز صادر می‌کنند. درواقع، برای یک تاریخ مشخص چند چک به افراد مختلف داده و تمام چک‌های آنها به طور هم زمان برگشت می‌خورند. در چنین شرایطی صاحب حساب باید از مبلغ دقیق چک‌های خود مطلع باشد تا امکان اقدام برای رفع مسدودی حساب آنها را داشته باشد.
از طرفی، در برخی موارد برگشت خوردن چک‌ها تنها به دلیل مبالغ جزئی اتفاق می‌افتد؛ درنتیجه، فرد باید این امکان را داشته باشد که از موجودی دقیق حساب خود مطلع بوده و امکان استعلام مبالغ مسدود شده حساب‌های چک برگشتی را داشته باشد. این امکان با وجود سامانه محچک میسر شده است و شخص به راحتی می‌تواند برای استعلام وضعیت حساب‌های خود و مبالغ مسدودی اقدام کند. به این منظور باید مراحل زیر طی شوند:
– پس از ورود به سامانه محچک که تصویر آن را در بخش‌های قبل مشاهده کرده‌اید، کافی است اطلاعات مربوط به حساب خود را وارد کنید؛ برای بررسی مبالغ چک، کد ملی صاحب حساب یا امضا کننده آن و شماره همراه او لازم است.
– بعد از وارد کردن کد ملی باید اطلاعات چک مانند سریال یا کد رهگیری چک برگشتی را در سامانه وارد کنید. در مرحله بعد، برای تایید هویت و اطمینان از عدم ربات بودن، باید عبارت ریاضی موجود در صفحه اصلی را بررسی و حل کنید. پس از تایید صحت پاسخ، اطلاعات مربوط به چک شما نمایش داده می‌شوند.
آیا احتمال خطا در سامانه محچک وجود دارد؟
سامانه محچک و دیگر سامانه‌های مشابه مستقیما به بانک مرکزی متصل هستند؛ بنابراین احتمال بروز خطا در آنها بسیار پایین است. در واقع، امکان اینکه اطلاعات موجود در این سامانه اشتباه باشد یا مبالغ مسدودی چک‌ها به طور نادرست اعلام شده باشند، تقریبا غیر ممکن است.
با این‌حال، این سامانه، یک سامانه آنلاین است و در مواردی احتمال خطا در آن وجود دارد؛ درنتیجه، اگر در مورد اطلاعات موجود در آن دچار ابهام هستید یا با چگونگی استفاده صحیح از این سامانه آشنایی ندارید، بهتر است با افراد خبره و مطلع مشورت کنید و بعد از آن برای استفاده از این سامانه اقدام کنید.
سخن پایانی
سامانه‌هایی مانند سامانه محچک به منظور مدیریت هرچه راحت تر چک بانکی در سیستم بانکی راه‌اندازی شده‌اند. وجود این سامانه‌ها کمک می‌کند که مشکلات رایج در سیستم‌های بانکی که چک برگشتی و مسدودشدن حساب ناشی از برگشت، یکی از شایع‌ترین آن‌هاست، به‌سادگی برطرف شوند.
این سامانه نه تنها به مدیریت راحت تر حساب‌های بانکی افراد توسط بانک‌ها کمک می‌کند، بلکه برای مشتریان حقیقی و حقوقی نیز امکان خوبی فراهم می‌کند تا بدون دردسرهای رایج مراجعه حضوری به شعب مختلف بانک‌ها، به‌سادگی به رسیدگی و مدیریت حساب‌های خود بپردازند و از بروز مجدد مشکلاتی مانند برگشت خوردن چک جلوگیری کنند.
سامانه محچک را می‌توان یکی از موثرترین سامانه‌ها برای مدیریت هر چه بهتر معاملات غیرنقدی مانند چک دانست.
