یکی از ویژگی های ژئوپلیتیک و تاریخی منحصر به فرد ایران، قرار گرفتن در مسیر غرب به شرق و شمال و جنوب جهان بوده است. این موقعیت ژئوپلیتیک خاص مزیتی ژئواکونومیک را برای ایران ایجاد کرده است. با این حال، در سالیان گذشته شاهد تحرکات گسترده ای از سوی رقبای منطقه ای ایران برای ایجاد کردیدورهای ترانزیتی جدید بوده ایم. مسئله ای که می تواند خطر بزرگی برای منافع اقتصادی و سیاسی  ایران در نظام بین الملل در حال گذار کنونی تلقی شود.

به گزارش «اقتصادسنج»، در همین رابطه، اتاق بازرگانی ایران در جدیدترین گزارش خود از تحولات اقتصاد جهانی، به تغییراتی اشاره کرده که در روزهای گذشته بسیاری از کشورهای منطقه را تحت تاثیر خود قرار داده است.

بر این اساس، «برنامه جامع توسعه همکاری بین جمهوری آذربایجان و جمهوری قزاقستان برای سال‌های ۲۰۲۶-۲۰۲۲» از دیگر موضوعات مهم منطقه برشمرده شده است. محور اصلی همکاری دو کشور در حمل‌ونقل و لجستیک، استفاده از کریدور میانی یا کریدور کاسپین و ادغام مسیر چندوجهی زنگزور در آن است. روشن است که پیشرفت این کریدور و تبدیل‌شدن آن به مسیر اصلی حمل‌ونقل کالا در پهنه اوراسیا علیه منافع ژئواکونومیک ایران است.

البته این توافق در حالی نهایی شده که ایران پیگیری آغاز تجارت آزاد با کشورهای اوراسیا را به عنوان یکی از اولویت‌های اصلی خود در دست اقدام قرار داده و احتمالا ظرف هفته‌های آینده امکان دست یابی به آن وجود خواهد داشت.

در بخش تحولات جهانی این گزارش، حرکت آمریکا در مسیر اعمال تحریم‌های ثانویه علیه روسیه موردتوجه قرار گرفته است. علاوه بر این، روسیه بر تلاش‌های خود برای دور زدن تحریم‌ها افزوده و در این میان به‌ویژه بر متحدان آمریکا همچون ترکیه، امارات و هند تکیه کرده است.

در حال حاضر از یک‌سو تحریم‌ها کارایی لازم را ندارد و از طرف دیگر برای اعمال سفت‌وسخت تحریم‌ها، غرب باید با متحدان خود وارد چالش شود. در همین حال رئیس‌جمهور روسیه در دیدار با همتای چینی در اجلاس اخیر سازمان همکاری شانگهای از افزایش تجارت با چین به ۲۰۰ میلیارد دلار در سال جاری خبر داد. تحریم‌های شدید غرب علیه روسیه، چین را به مهم‌ترین شریک تجاری این کشور بدل کرده است. شریکی که حدود ۳۰ درصد از کل تجارت خارجی روسیه را در دست دارد.

در خبری دیگر وزارت اقتصاد آلمان اخیراً اعلام کرد که برلین کنترل زیرمجموعه‌های آلمانی شرکت‌های بزرگ نفتی روسیه را در دست گرفته و آنها را به مدت شش ماه تحت مدیریت دولت این کشور قرار می‌دهد. مقامات آلمانی، دلیل این اقدام را اطمینان از بهره‌برداری از سه پالایشگاه نفت روس نفت برشمرده است. پس‌ازاینکه ارائه‌دهندگان خدمات مهم، بیمه‌گران و بانک‌ها از همکاری با شرکت روسی خودداری کردند، تداوم فعالیت این پالایشگاه‌ها به خطر افتاده است.

در تحولات منطقه‌ای تلاش اردوغان برای پیروزی در انتخابات بعدی ازجمله اخبار مهم منطقه است. باوجودآنکه ترکیه تنها شریک گفت‌وگوی سازمان همکاری شانگهای است و حتی عضو ناظر نیز محسوب نمی‌شود، در اجلاس اخیر این سازمان در بالاترین سطح، شرکت کرد. رجب طیب اردوغان از این اجلاس به‌عنوان فرصتی برای رایزنی با کشورها در جهت کاهش بحران اقتصادی این کشور بهره برد. تمرکز اردوغان در این اجلاس بر رایزنی با پوتین برای شکل‌دهی به قراردادهای جدید در حوزه انرژی با هدف کاهش کسری تراز تجاری این کشور بود.

در بخش داده‌های تازه، صندوق بین‌المللی پول پیامدهای کاهش صادرات گاز روسیه بر اقتصاد اروپا را بررسی کرده است. مطابق این مطالعه کشورهای اروپای شرقی به‌شدت از این امر متأثر می‌شوند؛ اما کشورهایی مانند سوئد تأثیرپذیری چندانی ندارند.

همچنین داده‌های تازه آنکتاد نشان از برتری آشکار آسیا در تجارت دریایی دارد. سهم ۶۰ درصدی این منطقه در بارگیری و سهم ۴۰ درصدی آن در تخلیه کالا به‌خوبی موقعیت برتر آن را نشان می‌دهد. به‌ویژه در مقایسه با سهم کمتر از ۲۰ درصدی کانون‌های سنتی تجارتی یعنی آمریکا و اتحادیه اروپا.

از سوی دیگر داده‌های جدید دولت چین نشان می‌دهد که محرک‌های توسعه جدید به‌طور فزاینده‌ای در رشد اقتصادی چین نقش‌آفرینی می‌کنند. این شاخص سال ۲۰۱۴ را به‌عنوان سال پایه قرار داده و ۱۰۰ امتیاز را به‌عنوان ارزش پایه به همراه پویایی صنایع جدید و اشکال و مدل‌های جدید کسب‌وکار را در کنار زیرشاخص‌هایی که اقتصاد اینترنتی، قابلیت نوآوری، پویایی اقتصادی، سطح دانش و ارتقای صنعتی است را پوشش و سنجش قرار می‌دهد.