اقتصادسنج| اکوپدیا؛ ترخیص کالا فرآیند گرفتن مجوز ورود یا صدور یک کالا از گمرک کشور است. به عبارتی دیگر ترخیص کالا، انجام کلیه اموری است که نیاز است تا یک کالا از مبادی رسمی اجازه ورود یا خروج داشته باشد و در اختیار صاحب کالا یا خریدار کالا قرار گیرد. این فرآیند، موجب کنترل ورود و خروج ارز و کنترل قاچاق کالا می‌شود. ترخیص کالا از گمرک یک امر تخصصی است و با توجه به قوانین گمرک و آیین نامه‌های اجرایی که مدام در حال تغییر هستند، اگر بازرگان و یا ترخیص کار اطلاعات کافی و به‌ روز نداشته باشد، متحمل خسارات سنگین و گاهی اوقات جبران ناپذیر خواهد شد.

منظور از ترخیص کالا از گمرک چیست؟ 

افرادی که شغل آن ها ، تجارت بوده و به نوعی ، مشغول انجام امور تجاری می باشند ، بر اساس قانون ، تاجر محسوب می شوند؛ و باید فعالیت های تجاری خود را با رعایت مقررات قانون تجارت و سایر مقررات تجاری انجام بدهند. یکی از عمده ترین فعالیت های تجاری ، صادرات و واردات کالاها است که شرایط و احکام خاص خود را دارد .

حساسیت­‌ها و پیچیدگی­‌های ترخیص کالا

ترخیص کالا از گمرک روند پیچیده‌ای است و نیازمند اطلاعات لازم و به روز است. و نیازمند اطلاعات دقیق از قوانین گمرک است، قوانینی که با توجه به شرایط سیاسی و اقتصادی کشور و تحریم‌ها مدام در حال تغییر هستند.

انواع کالاهای وارداتی 

کالاهای مجاز وارداتی: برای واردات این نوع کالا، به اخذ مجوز نیاز نیست. 

کالاهای مشروط وارداتی: واردات این نوع کالا نیازمند اخذ مجوز است. 

کالاهای ممنوع وارداتی: واردات این نوع کالا ممنوع است.

با توجه به ورود یا صدور کالا، مراحل ترخیص کالا و تشریفات گمرکی متفاوت بوده و اسناد مورد نیاز برای هر کدام متفاوت است.

مراحل کامل ترخیص کالا از گمرک 

۱) اخذ پروفرما از فروشنده

۲) اقدام برای گرفتن ثبت سفارش ntsw

۳) درخواست تخصیص ارز از بانک مرکزی

۴) حواله خرید کالا

۵) فرایند بارنامه و حمل کالا به ایران

۶) برآورد هزینه ترخیص کالا از گمرک

۷) گرفتن ترخیصیه از شرکت حمل و قبض انبار کالا

۸) ثبت کالا در سامانهepl و گرفتن کوتاژ

۹) تعیین مسیر

۱٠) واریز وجه گمرکی ( حقوق ورودی)

۱۱) واریز ۴درصد مالیات علی الحساب (در صورت معافیت نیاز به پرداخت نیست)

۱۲) اخذ مجوزهای مورد نیاز

۱۳) گرفتن کد رهگیری از بانک عامل

۱۴) صدور پروانه الکترونیک

۱۵) محاسبه عوارض انبارداری

۱۶) ورود کامیون و بارگیری کالا

۱۷) بررسی مجدد کالا از طرف دایره درب خروج گمرک

۱۸) خروج کالا و تحویل کالا به انبار ذکر شده در سامانه epl

 اخذ پروفرما اینویس (پیش فاکتور) از فروشنده

اولین مرحله برای ترخیص کالا از گمرک مرحله ی دریافت پروفرما است. قبل از اقدام به خرید کالا و ثبت فاکتور نهایی، شما می توانید از هر شرکت تامین کننده ای با ارائه مشخصات کالا پیش فاکتور را دریافت کنید. 

در این سند موارد مهمی از جمله نحوه پرداخت، تعهد طرفین، موارد مربوط به اینکوترمز و … مشخص شده که برای شما و شخص فروشنده قابل بررسی است. در واقع پیش فاکتور برای بررسی ورود کالا به داخل کشور است. برای پیدا کردن منبع خرید کالا بازرگانان و افراد مختلف از کانال های مختلفی برای پیدا کردن فروشنده ها بهره می برند مانند: 

اتاق های بازرگانی مشترک، یلو پیج ها (در ایران به اسم کتاب اول شناخته می شود و یک دایرکتوری کامل و جامع از شماره تلفن کسب‌ و کارهای مختلف است)

اقدام برای دریافت ثبت سفارش ntsw (سامانه جامع تجارت)

پس از دریافت پیش فاکتور از فروشنده ی کالا نوبت به اخذ ثبت سفارش می رسد. ( یا همان مجوز واردات از اداره ی بازرگانی )

مهم ترین نکته در ثبت سفارش برای ترخیص کالا دارا بودن کارت بازرگانی است. 

قبل از خرید کالای مد نظرتان شما باید به بررسی یک سری موارد بپردازید. بر فرض مثال باید بدانید کالایی که هم اکنون قصد خریدش را دارید جزو کالاهای ممنوعه به حساب می آید یا جزو لیست حمایت از تولیدات داخلی است. 

پس از دریافت پرفورما و آپلود آن در NTSW شما درخواست رسمی واردات کالای مد نظرتان را می دهید. از مواردی که باید در مرحله ثبت سفارش مورد توجه شما قرار بگیرد می توان به تعرفه، ارزش گذاری (TSC)، الویت بندی ها و … اشاره کرد.

 درخواست تخصیص ارز از بانک مرکزی

پس از دریافت مجوز ثبت سفارش باید برای حواله خرید کالا (مبلغ ارزی) اقدام کنید. پس از مراجعه به شعبه بانکی که در ثبت سفارش خود آن را به اداره بازرگانی در پروفرما معرفی کرده اید، باید از همان بانک درخواستی با عنوان تخصیص ارز به بانک مرکزی ارسال کنید. 

به زبان ساده تخصیص ارز یعنی دریافت اجازه از بانک مرکزی برای حواله مبلغ خرید کالا، در حال حاضر این فرایند دقیقا ۳۰ روز به طول می انجامد. 

توجه داشته باشید که جهت درخواست تخصیص ارز به منظور خرید و ترخیص کالا از گمرک، NTSW در تلاش است که تمامی مراحل به شکل اینترنتی انجام شود. از همین رو بانک های مختلف به مرور زمان در حال اتصال به این سیستم هستند تا شما نیاز به مراجعه به بانک عامل نداشته باشید. 

حواله ی خرید کالا (تامین ارز) در ترخیص کالا از گمرک

پس از تخصیص ارز و گرفتن تاییدیه از بانک مرکزی با مراجعه به بانک عامل می توانید مبلغ خرید کالای خود را با نرخ نیمایی برای فروشنده حواله کنید. در حال حاضر ارز نیما چیزی حدود ۵ هزار تومان ارزان تر از نرخ بازار ازاد است. 

هر میزان که تخصیص ارز به شما تعلق بگیرد، ۳۵ درصد آن مبلغ را باید به عنوان ضمانت (جهت حصول اطمینان از واردات کالا) در نزد بانک عامل قرار دهید. این وجه پس از واردات کالای شما و ارائه اسناد مربوطه مبنی بر صحت اطلاعات ثبت شده، قابل استرداد خواهد بود. 

فرآیند حمل کالا به ایران ، بارنامه و اینکوترمز

کالای خریداری شده ی شما از راه های زیر وارد کشور می شود: 

_ کالا توسط راه های دریایی به بنادر ایران وارد می شود.

_ کالا توسط راه های هوایی به تمامی فرودگاه های ایران که دارای کارگو است ارسال می شود.

_ کالاهایی که از کشورهای اروپایی خریداری شده باشند عمدتا از طریق مرز بازرگان و به صورت زمینی وارد کشور می شوند. 

بارنامه در ترخیص کالا از گمرک

بارنامه در واقع رسید حمل و نقل کالای ما است که توسط شرکت حمل صادر می گردد. در بارنامه اطلاعاتی شامل موارد زیر درج می شود: 

وزن

حجم

تعداد

گیرنده کالا و …

اینکوترمز

در این قسمت از مراحل ترخیص کالا نیاز است تا توضیحاتی در باب اینکوترمز ارائه دهیم. قوانین اینکوترمز برای تعیین میزان تعهد خریدار و فروشنده نسبت به کالا بوجود آمده است. بسته به شرایطی که ما با فروشنده به توافق می رسیم، تعهدات و ریسک بار ممکن است متفاوت باشد. 

تمامی موارد تعهدی در قوانین جامع اینکوترمز گنجانده شده و شما با مراجعه به آن به شکل کامل آگاه خواهید شد. چیزی که در اینجا حائز اهمیت است انتخاب شرکت حمل کننده با توجه به قوانین اینکوترمز است. 

برای مثال وقتی که کالا FOB یا EXW باشد خریدار باید با شرکت حمل کننده هماهنگی های لازم را به عمل آورد. اما وقتی که کالا CFR یا CIF باشد خود فروشنده اقدامات لازم برای حمل و نقل کالا را انجام خواهد داد. 

 برآورد هزینه ی ترخیص کالا از گمرک

ابتدا ماخذ کالا را در می آوریم. نام دیگر آن حقوق ورودی است : به مقدار درصدی از کل ارزش فاکتور با توجه به مقدار تعیین شده توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت که در ابتدای هر سال به روز می شود گفته می شود که به عنوان گمرکی از صاحب کالا اخذ می شود.

ارزش کالا را در سامنه ی TSC به دست می آوریم. این سامانه توسط دایره ی ارزش و گمرک اعلام می شود و کار آن ارزش گذاری روی کالای مدنظر است. 

در این مرحله مشخص می کنیم که پکینگ مشتری به طور مثال با حجم ۳۰ CBM و ۱۰۰۰۰ کیلو وزن به همراه فاکتور مشخص شده دارای چه هزینه هایی است؟ یعنی: 

چقدر هزینه ی گمرکی شامل آن می شود؟

به منظور ترخیص کالا از گمرک چه مجوزهایی نیاز است؟

چه هزینه های جانبی ای را شامل می شود؟ 

 گرفتن ترخیصیه از شرکت حمل و قبض انبار کالا

بعد از این‌که کالای ما به مرز ورودی رسید (مثلا گمرک بندرعباس) جهت گرفتن ترخیصیه به شرکت حمل مراجعه می کنیم.

ترخیصه یعنی گرفتن مدارک از شرکت حمل کننده که می تواند از طریق شرکت های حمل و نقل هوایی، دریایی و بین المللی (زمینی) پیگیری شود. 

در ادامه ی مراحل ترخیص کالا از گمرک برای دریافت ترخیصه و قبض انبار از کشتی‌ رانی به اصل بارنامه نیاز داریم. البته در صورت ریلیز بارنامه احتیاجی به آن نخواهد بود. 

 ثبت کالا در سامانه epl و گرفتن کوتاژ

سامانه EPL سامانه ای است که ما در آن کالای خود را اظهار می کنیم. (ثبت کوتاژ)

اظهار کالا یعنی چه؟  فرایندی که در آن نوع کالای ما و اطلاعات دقیق آن ثبت (کوتاژ) و به گمرک فرستاده می‌ شود.

حال کوتاژ یعنی چه؟ کد ۸ رقمی منحصر به فردی که در سامانه ای پی ال به کالای ما تعلق می گیرد.

پیش از الکترونیکی شدن گمرک این کار به شکل دستی انجام می‌ گرفت.

در زمان تحویل اسناد از طریق شرکت حمل کالا، علاوه بر مدارک، یک لینک (رسید ثبت ترخیصیه الکترونیکی) به ما داده می شود.

با این لینک دیتابیس کالای ما (بارنامه، قبض انبار و …) به سامانه epl متصل می شود و به کمک آن گمرک به کلیه اطلاعات کالای ما دست پیدا خواهد کرد. 

تعیین مسیر گمرکی در فرآیند ترخیص کالا

پس از گرفتن کوتاژ سامانه EPL یک مسیر از بین سه مسیر سبز، زرد و قرمز برای کالا ما در نظر خواهد گرفت. 

سبز: نیازی به ارزیابی و بررسی اسناد و کنترل ارزش و تعرفه ندارد. راحت ترین مسیر. 

زرد: فقط نیاز به برسی اسناد و کنترل ارزش دارد. 

قرمز: کالا نیاز به ارزیابی و تطبیق اسناد و بررسی و کنترل ارزش و تعرفه دارد. (مسیر سخت) در صورت نیاز اقدام به گرفتن مجوزهای سازمان های مربوطه (استاندارد، بهداشت….) 

 واریز وجه گمرکی، حقوق ورودی

سابقه وجه گمرکی پس از پایان تمام کار های مربوط به فرایند ترخیص کالا از گمرک و پیش از مراجعه به درب خروج دریافت می شد. اما حالا پس از گرفتن کوتاژ باید در سامانه Payment از طریق لینک زیر وجه گمرکی را پرداخت کرد. 

لینک سامانه Payment – مدیریت متمرکز پرداخت های اینترنتی عوارض دولتی 

البته بعضی از کارت های بازرگانی مثل تولیدی ها یا کارت هایی که سابقه ای بیش از دوسال در واردات دارند می توانند به شیوه قبلی وجه گمرکی در همان اتمام کار و پیش از مراجعه به درب خروج پرداخت کنند.

واریز ۴ درصد مالیات علی الحساب در ترخیص کالا از گمرک

(در صورت معافیت نیاز به پرداخت نیست) 

قانونی غیر منطقی که به منظور جلوگیری از فرار مالیات کارت های بازرگانی یکبار مصرف تصویب شده است. طبق این قانون شما موظف هستید هر کالایی که وارد می کنید قبل از خروج ۴ درصد ارزش ریالی + ارزش سیف حقوق ورودی کالا را پرداخت کنید. 

گروهی از کارت های بازرگانی از این قانون معاف هستند. برای مثال شرکت های تولیدی می توانند طبق فرایندی با تایید خوش حسابی‌شان از این قانون معاف شوند. همچنین بعضی از کارت های بازرگانی که ۳ سال پیاپی واردات کالا انجام داده باشند، می توانند مثل شرکت های تولیدی درخواستی مبنی بر خوش حسابی‌شان دهند تا از این قانون معاف شوند.

 اخذ مجوزهای مورد نیاز در ترخیص کالا از گمرک

برای ترخیص کالا از گمرک بعد از این‌که اظهارنامه گمرکی را ارسال کردیم و کوتاژ را دریافت کردیم: 

با توجه به نوع کالا یک سری مجوزات برای ما تعیین می شود که نیاز است تا تمامی آن ها را دریافت کنیم. 

به طور مثال برای واردات کالا ی مواد غذایی الزاما مجوز اداره ی بهداشت نیاز است. مجوزهای دیگر عبارتند از: 

استاندارد

قرنطینه

تعیین ماهیت

وزارت دفاع

محیط زیست و …

گرفتن کد رهگیری از بانک عامل

پس از تامین ارز شما باید با مراجعه به بانک عامل و ارائه مدارک، کد رهگیری (کد خروج یا ساتا) را به منظور آماده سازی فرآبند ترخیص کالا دریافت کنید. 

این کار یک فرایند بانکی محسوب می شود و کارمزد های سبکی برای آن باید پرداخت کنید. برای دریافت پروانه الکترونیک شما به کد ساتا نیاز پیدا خواهید کرد. 

 صدور پروانه الکترونیک در ترخیص کالا از گمرک

از زمان الکترونیکی شدن سامانه ها دیگر چیزی تحت عنوان پروانه سبز گمرکی نداریم. به جای آن یک شماره پروانه گمرکی با قابلیت استعلام و پروانه الکترونیکی خواهیم داشت. 

پس از دریافت و ثبت کد رهگیری، مجوز ها، واریز وجه گمرکی و مالیات علی الحساب و تایید کارشناس می توانید پروانه الکترونیک خود را دریافت کنید. به جای پروانه سبز گمرکی پروانه الکترونیکی و رمز آن جایگزین شده است. 

این به معنای آن است که دیگر در همه جا احتیاج به نسخه فیزیکی پروانه نیست و تنها با کد قابل استعلام آن فرایند های مختلف قابل پیگیری است.

محاسبه عوارض انبارداری در ترخیص کالا

هزینه نگهداری کالا در فرآیند ترخیص را هزینه انبار داری می گویند. 

برای کالاهای دریایی این هزینه تحت عنوان عوارض بندری دریافت می شود که به ارزش ، حجم ، وزن و مدت زمان ماندگاری کالا بستگی دارد. 

ورود کامیون و بارگیری کالا

برای گرفتن کامیون باید شماره آن را در سامانه EPL وارد کنید. همان‌طور که پیش تر توضیح دادیم در هنگام بارگیری نیز کاملا مشخص خواهد شد که بار شما به کدام انبار خواهد رفت. 

در گذشته ساعت ورود و خروج کالا به انبار و مسیر کامیون رهگیری نمی شد که در حال حاضر این امکان برای خروج کالا فراهم شده است. لازم به ذکر است در این مرحله ی ترخیص کالا از گمرک باید کد شناسه ی انبار در ای پی ال بارگذاری شود.

 بررسی مجدد کالا از طرف دایره درب خروج گمرک

پس از بارگیری کالا در زمان خروج به منظور ترخیص کالا از گمرک در دایره درب خروج گمرک مجددا کالا مورد بررسی قرار خواهد گرفت. بعضی از گمرکات در دایره درب خروج خود نیز ارزیاب و کارشناس و یا یکی از این دو مرحله را دارند. 

یعنی ممکن است در دایره خروج نیز با فرایند بررسی به روش مسیر قرمز روبرو شوید. پس از تایید و دریافت دستور خروج از گمرک کالای شما ترخیص خواهد شد. 

خروج کالا و تحویل کالا به انبار ذکر شده در سامانه epl

کالا پس از خروج از گمرک تا زمان ورود به انبار و حتی پس از آن قابل پیگیری است. نیروهای امنیتی کشور مثل نیروی انتظامی به تمامی اسناد ثبت شده در سامانه EPL دسترسی خواهند داشت. 

این کنترل و نظارت دقیق به منظور جلوگیری از قاچاق کالا مطرح شده است. پس از ورود کالا به انبار مسئول انبار ورود کالا را ثبت می کند. 

سخن پایانی

ترخیص کالا با داشتن مراحل زیاد بسیار پیچیده جلوه کرده است البته این تنها برای افراد ناشی است، فردی که ماهر و متخصص باشد و در این زمینه فعالیت داشته باشد به خوبی با تمامی راه های آن آشنا است و بدون نگرانی و معطلی برای آزادسازی کالای شما اقدام می‌کند. توجه داشته باشید مراحل ترخیص دارای هزینه های متفاوتی است که در هر بخش براساس درصد آن را محاسبه می‌کنند و شما طبق آن محاسبات برای ادامه روند باید بپردازید. ترخیص کار گمرک با داشتن کارت بازرگانی که نماد اعتبار و فعالیت اوست به شما این اطمینان را می‌دهد که کالا در ایمنی کامل و سرعت بالا ترخیص شود و به دست شما برسد.

سهیلا حسن وند|