اقتصادسنج؛ «دلارِ متکایی» و «ارزهای خانگی» همزمان با افزایش قیمت دلار و ارز در حالی به طور مرموزی کلیدواژه رسانه های دولتی شده که سید مرتضی افقه، اقتصاددان معتقد است: هیچ نشانه ای مبنی بر ریزش قیمت دلار در بازار در دست نیست.

قیمت دلار هفته را در حالی آغاز کرد که تنها دو روز از ضیافت ناهار امیرعبداللهیان با وزیر امور خارجه عربستان در پکن گذشته و دلاربازان در کمین ریزش قیمت‌ها در بازار نشسته اند تا دوباره برای خرید دست به کار شوند.

همزمان با اخبار مثبت مبنی بر گشایش‌های سیاسی در روابط ایران با عربستان، بانک مرکزی اعلام کرد مردم می‌توانند دلار و ارز خود را به سپرده‌های ارزی تبدیل کنند و از آن نیز سود بگیرند.

اما آیا مردم تمایلی به سپردن دلار و ارز خود به بانک‌ها دارند؟ از سوی دیگر قیمت دلار تا پایان فروردین ماه به چه سمت و سویی می‌رود؟

اتفاق عجیب برای سپرده‌های ارزی در دوره احمدی نژاد

سید مرتضی افقه، اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز در همین رابطه گفت: افتتاح سپرده ارزی ابداع جدیدی نیست که بانک مرکزی آن را در بوق و کرنا کرده، بلکه سالهاست این نوع سپرده در بانک‌ها وجود دارد.

وی با بیان اینکه نمی‌توان به اینگونه سپرده گذاری در بانک‌ها اعتماد کرد، ادامه داد: تجربه سال‌های گذشته نشان داده که زمانی که کشور و نیز بانک‌ها در تنگنای ارزی قرار بگیرند، به آسانی تعهدات خود را زیر پا می گذارند و مردم هم دستشان به جایی بند نیست. این اتفاق یکبار در دوره ریاست جمهوری احمدی نژاد افتاد، بانک‌ها در آن دوره به جای بازگرداندن ارز مردم، به آن‌ها معادل ریالی پس دادند آن هم به نرخ ارز ترجیحی نه نرخ ارز آزاد. به همین دلیل اعتماد مردم به سپرده‌های ارزی سلب شده است.

استفاده ابزاری از آیه قرآن برای شبهه دار کردن خرید دلار

عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز با بیان اینکه بانک‌ها هرگاه دچار تنگنای ارزی شدند به جای ارز، ریال پس دادند گفت: این بار صدا و سیما هم صدای بانک مرکزی برای سرازیر شدن دلار و یوروی مردم به بانک ها، در گزارش تصویری خود از بازار، به قرآن استناد کرده و به اشتباه آیه‌ای را ضمیمه کرده است؛ این در حالی است که آیه قرآن ربطی به موضوع مورد بحث ندارد. آیه به کنز مال و عدم استفاده از آن برای حل مشکلات اشاره دارد؛ در حالی که مردم مظلوم ریال‌های در حال کاهشِ ارزش خود را از روی ناچاری به ارز تبدیل می کنند و به دلیل تجارب گذشته، اعتمادی به تعهدات حاکمیت ندارند و از سپرده گذاری ارز خود در بانک‌ها خودداری می کنند.

افقه ادامه داد: در صورت وجود اعتماد، مردم خود بهتر می دانند که پس انداز کردن دارایی‌های مالی (اعم از ارز یا ریال) به نفع آنهاست و نیازی به تشویق و تبلیغ بانک و رسانه ملی ندارد.

وی با تاکید بر اینکه در شرایطِ حال حاضر مردم به خاطر حفظ ارزش قدرت خرید خود، روی به تبدیل پول به دلار و ارز می‌آورند، افزود: بی اعتمادی به بانک‌ها به قدری افزایش یافته که مردم ریسک نگهداری دلار و ارز در خانه را به جان می‌خرند و آن را به بانک‌ها نمی‌سپارند.

سود سپرده گذاری ارزی در جیب بانک‌ها

این اقتصاددان با اشاره به نرخ سود پایین سپرده‌های ارزی در ایران گفت: هرچند نرخ سود سپرده‌های ارزی در کشور‌های دیگر تا سه درصد تعریف شده، اما در ایران به دو دلیل این نرخ معقول نیست.

افقه ادامه داد: نخست اینکه در کشور‌های دیگر دلار و یورو پول ملی آنهاست و سپرده افتتاح شده یک سپرده عادی است؛ در حالی که در ایران سپرده ارزی و سپرده گذاری یک ارزِ بین المللی است. نکته دوم این است که نرخ تورم در کشور‌های دیگر با ایران قابل مقایسه نیست. ایران بستر تورم‌هایی است که سپرده گذاری ارزی به قصد سودآوری و دریافت نرخ بهره را بی معنا می‌کند.

برخورد سلیقه‌ای بانک‌ها با سپرده‌های ارزی

عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز با انتقاد از عملکرد بانک‌ها در مورد سپرده گذاری ارزی گفت: بانک مرکزی در حالی مصوبه مشخصی در مورد نرخ سپرده ارزی ندارد که بانک‌ها در این مورد سلیقه‌ای برخورد می‌کنند.

افقه ادامه داد: به طور مثال نرخ سود سپرده‌های ارزی در طول سال در هر بانک تغییر می‌کند، اما برخلاف بانک‌های سایر کشورها، بانک‌های ایران این تغییرات را به اطلاع سپرده گذار نمی‌رسانند.

بانک‌ها در تنگنای ارزی

این استاد دانشگاه با اشاره به عملکرد عجیب بانک‌ها در این مورد گفت: مشاهده شده زمانی که مردم به بانکی برای اخذ ارز‌های خود مراجعه کرده اند، بانک مطابق سلیقه خود اسکناس ۵۰۰ یورویی پرداخت کرده؛ در حالی که این اسکناس از چرخه مبادلات پولی کشور‌های اروپایی خارج شده است.

افقه افزود: زمانی که مردم به آن‌ها اعتراض می‌کنند بانک‌ها عنوان می‌کنند که «همین اسکناس را فقط داریم!»

ریزش قیمت دلار در راه است؟

عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز در مورد پیش بینی قیمت دلار تا پایان فروردین ماه ۱۴۰۲ گفت: گسترش روابط ایران و عربستان، تنش زدایی ایران از روابط بین المللی به ویژه در مورد یمن، اوج گیری بحران اسرائیل و بالا گرفتن بحران ایران و آذربایجان، دست به دست هم داده تا شاهد برآیند مختلفی در مورد تاثیر مسائل سیاسی بر قیمت دلار باشیم.

افقه با اشاره به اینکه برآیند این اخبار تاکنون مانع ریزش شدید قیمت دلار و ورود به کانال ۴۰ هزار تومانی شده، افزود: برآیند منفی این مسائل بیشتر از برآیند مثبت آن‌ها بوده است، زیرا ارز از ۵۰ هزار تومان پایین‌تر نیامد. قاعدتا توافق ایران با عربستان می‌بایست قیمت دلار را ریزشی می‌کرد، اما دلار در کانال ۵۰ هزار تومان مقاومت می‌کند. با این وصف کاهش قیمت ارز یا توقف ارزش آن منوط به مهمترین مساله سیاست خارجی یا همان رفع تحریم هاست. هرچند تنش زدایی در روابط خارجی به خصوص در منطقه به لحاظ روانی می تواند موجب کاهش قیمت ارز شود، اما اثر واقعی و طولانی مدتی تا مشکل تحریم و مسئله FATF حل نشود، اتفاق نخواهد افتاد.

دلار بخریم یا نه؟

این اقتصاددان در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه قیمت دلار به چه سمت و سویی می‌رود؟ گفت: دلار تا پایان فروردین ماه پتانسیل افزایش قیمت و رسیدن به کانال ۵۵ هزار تومان را دارد.