مدت‌هاست بازارهای موازی از جمله طلا و سکه، مسکن، بورس و حتی دلار در رکود به سر می‌برند و از سکه افتاده‌اند. این در حالی‌ست که تورم هم به سرمایه‌های خرد امان نمی‌دهد و هر روز از ارزش آن ها می‌کاهد. در چنین شرایطی باید چه کرد و پول را به کدام بازار برد؟
اقتصادسنج| مدت‌هاست بازارهای موازی از جمله طلا و سکه، مسکن، بورس و حتی دلار در رکود به سر می‌برند و از سکه افتاده‌اند. این در حالی‌ست که تورم هم به سرمایه‌های خرد امان نمی‌دهد و هر روز از ارزش آن ها می‌کاهد. در چنین شرایطی باید چه کرد و پول را به کدام بازار برد؟
رکود نام شرایطی‌ست که ماه‌هاست اقتصاد ایران با آن دست و پنجه نرم می‌کند و فشار را بر مردم افزایش داده است. در این میان، سرمایه‌گذاری در زمان رکود، معمای اصلی صاحبان سرمایه‌های خرد است.
سوال این است که در چنین شرایطی باید پول را به کدام بازار برد تا از تورم در امان باشد و اگر شرایط مهیا بود، سودی هم نصیب سرمایه‌گذار شود؟ زینب مختاری دبیر سرویس بازارهای در یک لایو اینستاگرامی با پیمان مولوی اقتصاددان و تحلیلگر بازارهای مالی و سرمایه‌ای به گفت‌وگو نشسته است تا به همین سوال مخاطبان پاسخ داده شود. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
تورم ایران در بازه 40 درصد است
پیمان مولوی، اقتصاددان در ابتدا با بیان اینکه نقدینگی در سال جاری و از عید نوروز به بعد از هشت هزار میلیارد عبور کرد که رکورد جدیدی بود، گفت: همچنین براساس سناریو خوش‌بینانه در سال 1402، تورم ایران در بازه 40 درصد است.
وی درمورد بازار بورس نیز اظهار کرد: بازارها نوسان دارند و بالا و پایین می‌روند، یعنی ممکن است در بازه‌ای یک بازار رشد کند و بازار دیگر افت یا بازار دیگری سقوط کند و این طبیعی است. اما بازار سرمایه ایران در 1399 با دستکاری‌های عجیب و غریب در خصوص نرخ بهره منفی، کاهش شدید بهره بین بانکی و همچنین پروپاگاندا برای ورود پول به آن، نسبت به سال قبلش 650 درصد رشد داشت.
مولوی ادامه داد: سوال پیش می‌آید که افرادی که در این بازار برنده هستند الان هم رغبتی برای ورود به بازار دارند؟ چه حقیقی و چه حقوقی.
در این باره باید گفت که بورس در ایران، قسمت واقعی اقتصاد ایران است. پتروشیمیها، شرکت‌های معدنی، فولادی و همچنین شرکت های بورسی ایران که فعالیت واقعی انجام می دهند، از سه جهت تحت فشار هستند؛ مورد اول نرخ دلار است. شما در ایران مکانیسمی دارید که دلار را با قیمت‌گذاری از صادرکنندگان دریافت می‌کند و به قیمت دیگر تخصیص می‌دهد. این یکی از مشکلات بورس است. مخصوصا برای یک بورس مبتنی بر مواد معدنی و غیره. آیا یک اقتصاد متورم می‌تواند رشد پایداری در قسمت حاشیه سود داشته باشد؟ شما اگر به شرکت‌های بورسی نگاه کنید، میبینید که شرکت‌های کمی هستند که توانسته اند، حاشیه سود را مدیریت کنند تا پایین نیاید.
این کارشناس بازارهای مالی و سرمایه‌ای گفت: حاشیه سود یکی از ملاک های اساسی ما برای ارزشگذاری شرکت است. شرکت‌های بورسی به خاطر اینکه شسته و رفته هستند، کمترین تاثیر مالیاتی را میگیرند.
سرمایه در گردش همیشه افزایش به سمت بالا دارد؛ اما الزاما سودآوری و فروش همراه با آن بالا نمیررود. ما مشکل رشد سرمایه در گردش داریم بدون اینکه کیفیت سودآوری شرکت های بورسی وجود داشته باشد.
سهامداران با آگاهی وارد بازار شوند
مولوی اظهار کرد: شرکت‌ها رشد می‌کنند و با تورم به مرور رشد خواهند کرد اما این رشد الزاما به معنای رشد همه‌جانبه و پایدار نیست. ما شرکت‌های معدودی داریم که میتوانند از نوسانات دلار، مدیریت سرمایه در گردش، عوارض مالیات و قوانین متغیر جان سالم به در ببرند. کسانی که می خواهند وارد بازار سرمایه شوند توصیه مان این است که از ریسک این بازارها را مطلع باشند و روی سرمایه جانبی ریسک کنند.
وی با طرح این پرسش حالا در این بازار که با تورم رشد می‌کند، کدام صنایع بیشتر رشد خواهند کرد و کدام صنایع با زیان کمتری توامان خواهند شد؟، اظهار کرد: همیشه بازار جلوتر بوده؛ اما اینکه من الزاما بی حساب و کتاب سرمایه‌گذاری کنم درست نیست و نیازمند بررسی علت سرمایه گذاری در بورس است. باید هدف را مشخص کرد تا براساس گروه های مختلف به ارزیابی درست رسید.
همه را به ابزارهای سرمایه‌گذاری مدرن بدبین می‌کنیم
وی همچنین گفت: به نظر من در اقتصاد ایران به لحاظ کاری که انجام میدهیم و برنامه‌ریزی که اتفاق می‌افتد همه را به سمت تصمیم های کوتاه‌مدت و محافظهکارانه سوق میدهیم و آن ها را به ابزارهای سرمایه‌گذاری مدرن بدبین می‌کنیم.
بانک و صندوق‌های سرمایه گذاری در کنار املاک، مستغلات و بازار طلا برای همه تضمین شدهاست بقیه تورم را پوشش میدهند.
رکود بازارها مثل موج دریاست
وی با اشاره به اینکه نرخ بهره حقیقی با تورم 40 درصد و نرخ بهره بانکی 25 درصد، منفی 15 درصد است، گفت: هر شخصی که پول خود را در بانک نگه میدارد 15 درصد از تورم عقب است. این عوامل و مالیات کمک می‌کند که پول داغ از جایی که توقف کرده بود خارج شود. رکود بازارها مثل موج دریاست. بعضی وقت‌ها موج ندارد و بعضی وقت ها طوفانی است. من به عنوان کارشناس وقتی نقدینگی، تورم، رشد اقتصادی و رتبه آزادی اقتصادی را میبینم، متاسفانه باید بگویم که اهل جملات انگیزشی نیستم و باید بگویم ما وارد فازی از اقتصاد می‌شویم که رویکرد توام با ترس از آینده را داریم. چه قشر ثروتمند، چه فقیر و چه متوسط با ریسک اقتصادی زندگی خواهد کرد.
قیمت دلار چگونه کنترل می‌شود؟
دولت قیمت دلار را طی ماه‌های اخیر، به انحای مختلف با استفاده از خبردرمانی و مواردی از این دست کنترل کرده است. کارشناسان اقتصادی معتقدند که دولت آنقدر منابع ارزی در اختیار ندارد که کنترل قیمت دلار را ادامه دهد؛ از طرف دیگر؛ اما بانک مرکزی مدعی‌ست منابع کافی در اختیار دارد و این دست از اظهارات تنها شانتاژ خبریست.
مولوی در بررسی سیاست‌های بانک مرکزی برای کنترل قیمت دلار، تاکید کرد: دلار کالایی برای سرمایه‌گذاری و پیشرفت مالی نیست بلکه ابزاری برای حفظ سرمایه است! وی افزود: این موضوع تنها وابسته به ایران هم نیست و در سایر کشورها که با اقتصاد تورمی دست و پنجه نرم می‌کنند مانند آرژانتین که الان در صدر اخبار است، صدق می‌کند.
این اقتصاددان عنوان کرد: اما ابتدا باید بررسی شود که دلار که یک ابزار حفظ سرمایه است بدون هیچ حرف اضافه بر چه اساسی تغییر می‌کند. سوالی که مطرح می‌شود این است که کدام کشور در طول تاریخ با وجود تورم نه یکی دو درصدی بلکه ۴۰ درصدی می‌تواند بدون آنکه کار خاصی انجام دهد ارزش پول ملی خود را حفظ کند.
مولوی اظهار کرد: در پاسخ به این سوال باید گفت ارزش پول ملی یک کشور رابطه مستقیمی با تورم حاکم بر آن کشور دارد وقتی تورم در آمریکا حدود سه درصد و تورم در ایران حدود ۴۰ درصد است ما به طور قطع حدود ۳۷ درصد کاهش ارزش ریال را در پیش خواهیم داشت! این یک امر طبیعی و مشخص است یعنی ارزش ذاتی ریال ۳۷ درصد افت خواهد کرد.
در دلار سرمایه‌گذاری کنیم؟
وی عنوان کرد: اما چرا بنده معتقدم دلار یک ابزار سرمایه‌گذاری نیست چرا که دلار در ایران تحت قیمومیت دولت است تا آنجا که به خاطر داریم دولت‌ها هر زمانی که در راس کار قرار گرفتند با وجود تورم به هر طریقی که ممکن است با استفاده از منابع ارزی خود قصد تهدید بازار را داشتند؛ این به معنای محدودکردن واردات است؛ برای مثال رتبه آزادی تجارت بین‌الملل ایران در سال گذشته ۱۶۵ بوده است. به این صورت هیچ واردکننده‌ای قصد واردات ندارد مگر آنکه وزارت صمت و بانک مرکزی به آن اجازه دهد.
مولوی تاکید کرد: حالا این به چه معناست؟ یعنی دولت با این کار سمت تقاضای دلار را کنترل می‌کند. پس اینکه دلار در تراز ۵۰ هزار تومان باقی مانده تنها محدودیت اعمال شده توسط دولت برای واردات است؛ اما این موضوع تا کجا امکان دارد؟ تا زمانی که این محدودیت باقی‌ست این تراز ۵۰ هزار تومانی نیز حفظ می‌شود؛ اما آیا برای همیشه این اتفاق ممکن است؟ خیر.
این تحلیل گر بازارهای مالی گفت: متاسفانه وقتی ما از قیمت دلار و فنر آن یاد می‌کنیم بسیاری می‌گویند که این فنر نیست؛ اما من چند سوال مطرح می‌کنم؛ اینکه چگونه قیمت دلار از هزار تومان به سه هزار تومان رسید؟ چگونه سه هزار تومان به ۴۵۰۰ تومان رسید و چگونه از ۴۵۰۰ تومان در مهرماه ۱۸ هزار تومان رسید و بعد از آن به قیمت ۳۰ هزار تومان حرکت کرد؟
وی افزود: اگر دقت کنیم مشخص می‌شود که یک رشد هیجانی قیمت دلار تجربه می‌کند و بعد از آن وارد یک دوره ثبات می‌شود که این را برخی به معنای تثبیت کردن قیمت دلار تلقی می‌کند! اگر سخنرانی‌های روسای بانک مرکزی بررسی شود همه این عزیزان از دوره تثبیت یاد می‌کنند؛ اما بعد از آن قیمت دلار شروع به رشد می‌کند. چرا؟ زیرا در اقتصاد ایران تورم وجود دارد؛ تا زمانی که تورم وجود دارد کاهش ارزش ریال و پول ملی ادامه‌دار خواهد بود. چرا که چیزی تحت عنوان قیمت نقطه‌ای دلار در اقتصاد ایران نمی‌شود پیش بینی کرد. به این ترتیب یک عدد تحت عنوان متوسط قیمت دلار یا متوسط ۳۶۵ روزه قیمت دلار وجود دارد. به این صورت می‌توان قیمتی متوسط برای دلار پیش‌بینی کرد.
مولوی اظهار کرد: در سال ۱۴۰۱ دلار یک اوج قیمتی ۶۰ هزار تومانی را تجربه کرد؛ در همان زمان من ویدیویی دادم که گفتم متوسط قیمت دلار در سال ۱۴۰۱، معادل 35 هزار تومان خواهد بود. چرا که بر اساس رویکرد ppp متوسط قیمت دلار ۲۶ هزار تومان ۱۴۰۰ و بر اساس روند تورم ۴۵ درصدی در آن سال به قیمت متوسط ۳۵ هزار تومان می‌رسیدیم؛ اما در حال حاضر متوسط قیمت ۳۵ هزار تومان سال قبل، با در نظر گرفتن تورم ۴۰ الی ۴۵ درصدی سال کنونی به ۵۰ الی ۵۵ هزار تومان خواهد رسید (بیشینه ۵۵ و کمینه ۴۵ الی ۴۶ هزار تومان). یعنی در سال کنونی دانسیته قیمت دلار در حوالی همین نرخ ۵۰ هزار تومان خواهد بود.
پیش بینی قیمت دلار در سال 1403
این تحلیلگر بازارهای مالی در ادامه با طرح این سوال که حالا برای سال آینده چه اتفاقی برای دلار می‌افتد، عنوان کرد: در حال حاضر ما تورم ۴۰ الی ۴۵ درصدی ایران و تورم امریکا را داریم. مابه‌التفاوت این دو نرخ تورم، شاخص قیمت متوسط دلار در سال آینده می‌شود. حال اگر دولت‌ها از منابع ارزی بالایی برخوردار باشند این قیمت دلار را تثبیت می‌کنند؛ اما اگر در سال ۱۴۰۳ ترامپ بار دیگر رئیس جمهوری آمریکا شود این ریسک چگونه توسط دولت ایران هج می‌شود؟
مولوی عنوان کرد: آیا کسی تضمین می‌کند فروش نفت ایران از این مقدار پایین‌تر نیاید؟ آیا کسی تضمین می‌کند درآمدهای نفتی پایین‌تر نیاید و حتی شوک‌های دیگری از اقتصاد از قبیل شوک خروج سرمایه به ارمغان نیاید؟
وی افزود: این‌ها عواملی است که سیاست‌گذار باید دقت کند. شاید سیاست‌گذاری نخواهد در رابطه با این قضیه صحبت کند؛ اما مردم عادی باید توجه کنند که دلار یک ابزار حفظ سرمایه است. همچنین باید اذعان شود که در طول سال‌های اخیر دلار چهارمین بازار پربازده بعد از بورس، طلا و مسکن بوده است.
مولوی بیان کرد: به همین خاطر است که همیشه توصیه می‌شود برای کسانی که به دلار احتیاج دارند به صورت دوره‌ای، پریودیک و ممتد خرید و میانگین موزون خود را حفظ کنند. زیرا کسی که ۱۰ سال دلار خریداری می‌کند و کسی که ۵ سال دلار خریداری می‌کند از میانگین موزون قیمت دلار متفاوتی برخوردار هستند. همچنین اگر شخصی در بهمن و دی ماه سال ۱۴۰۱ دلار خریداری کرده است، حالا با یک میانگین بالا در بازار حضور دارد.
این اقتصاددان افزود: در این میان باید گفت اگر کسی به صورت ممتد دلار خریداری کرده در طی سالیان گذشته توانسته آن بهینه ساختار سرمایه خود را حداقل برای خودش حفظ کند. اما باید دقت شود که سناریوی قیمت دلار برای سال‌های ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ منشعب از تورم است و جدا از تورم نمی‌شود در مورد قیمت دلار صحبت کرد.
طلای جهانی رشد می‌کند؟
بازار طلا و سکه همیشه مورد توجه بوده و به نوعی یک بازار جذاب برای سرمایه‌گذاری است؛ خصوصاً افرادی که از سرمایه پایینی برخوردار هستند در ابتدا به سمت دلار و به صورت سنتی به سمت بازار طلا و سکه روی می‌آورند. اگر نوسانات این بازار را بررسی کنیم متوجه می‌شویم که هرگاه دلار یک حرکت صعودی دارد این بازار نیز به سرعت به آن واکنش می‌دهد و به همان جهت حرکت می‌کند. در این میان رشد قیمت طلای جهانی نیز مزید بر علت شده است؛ چرا که انس جهانی طلا از مرز ۲۰۰۰ دلار عبور کرده و این موضوع تاثیر به خصوصی بر روند بازار طلا و سکه ایران دارد. همچنین در رابطه با برخی سکه‌ها گفته می‌شود دارای حباب هستند و ارزش خرید ندارند. بر همین اساس این سوال مطرح است که آیا ورود به بازار طلا و سکه، سرمایه‌گذاری سودبخشی خواهد بود؟ آیا طلای جهانی رشد خواهد کرد و بازار طلای داخلی را هم بالا خواهد کشید؟
این کارشناس اقتصادی در این رابطه، گفت: طلا ابزاری برای سرمایه‌گذاری است. طلا طی ۲۰ سال گذشته در دوره‌ای که متوسط نرخ بهره و نرخ تورم در آمریکا ۲ الی ۲.۲ درصد بوده است از ۲۷۰ الی ۳۰۰ دلار به ۲۰۰۰ دلار رسیده است! این موضوع برای هر سرمایه‌گذاری یک سیگنال بسیار مهم است. همان‌طور که در کتاب رقص بازارها بارها اشاره شده است، طلا بیشتر از هر جنگی اعم از جنگ‌های خاورمیانه و جنگ روسیه و اوکراین از سیاست‌های پولی فدرال‌رزرو تاثیر می‌پذیرد. شاید فدرال رزرو بانک مرکزی آمریکا تلقی شود؛ اما به نوعی این بنیاد بانک مرکزی جهان است. به این ترتیب باید گفت اقتصاد جهان متاثر از اقتصاد آمریکا و بیشتر از آن متاثر از سیاست‌های پولی فدرال رزرو است.
مولوی در توضیح این اظهارات گفت: برای مثال، طلا در زمان کرونا و در دوران سیاست‌های انبساطی رشد خیلی خوبی داشت. در آن زمان نرخ بهره ۰.۲۵ درصد بود و نقدینگی از ۱۵.۷ تریلیون دلار در زمان آغاز سیاست پولی انبساطی به ۲۱.۷ تریلیون دلار رسید. این موضوع سبب شد تا تقاضا در سطح جهانی به اوج برسد و به تورم حاکم بر اقتصاد آمریکا نیز فشار آورد و آن را به ۹.۳ درصد رساند. به این ترتیب طلا تحت تاثیر از این سیاست انبساطی رشد کرد و در آن زمان به حوالی ۲۰۰۰ دلار رسید.
وی افزود: اما بعد از آن، یک سیاست انقباضی کنترلی توسط همین بانک مرکزی آمریکا اعمال شد. لازم به ذکر است که این سیاست در سایر بانک‌های مرکزی اعم از بانک مرکزی کانادا، انگلستان، استرالیا و کشورهای یورو اعمال شد. البته باید گفت که این سیاست در کشورهای چین و ژاپن متفاوت بود. همین موضوع سبب شد تا قیمت طلا نزولی شود و رکوردهای نزولی جدیدی را ثبت کند.
مولوی اظهار کرد: بر اساس آخرین گزارش‌ها در خصوص تورم در آمریکا به نظر می‌رسد اقتصاد آمریکا در ماه‌های آینده با کاهش تورم اما به کندی روبروست؛ همچنین باید گفت در منطقه یورو تورم به زیر ۳ درصد رسیده است. در آمریکا نیز این عدد در سه الی چهار ماه آینده به حوالی ۳ خواهد رسید منتها این عدد با سیاست لیمیت بانک مرکزی یعنی اعداد ۲ الی 2.5 فاصله دارد. ولی صحبت‌های آقای جروم پاول، رئیس فدرال‌رزرو نشان‌دهنده آن است که فدرال رزرو نمی‌خواهد با آتش زیاد وارد این معرکه شود. این بدان معناست که آمریکا می‌خواهد از این فرصت استفاده کند و نرخ تورم را در حوالی ۵ الی 5.5 نگه دارد تا فشار زیادی به مارکت نیاید.
این تحلیلگر اقتصادی ادامه داد: در فوریه یا ماه بعد از آن که به ماه شمسی حدودا اسفند می‌شود، بسته به داده‌های تورم در ماه آینده، اگر تورم آمریکا افزایشی باشد این صحبت به فروردین الی اردیبهشت موکول خواهد شد به این معنا که اگر سیاست پولی فدرال رزرو برود به سمت کاهش نرخ بهره یا پایان یافتن سیاست انقباضی، طلا از اسفند به بعد یک تقاضای خوب را به خود جذب می‌کند و وارد یک روند صعودی می‌شود که آنجا تثبیت یابد.
وی افزود: اما این به آن معنا نیست که قیمت انس طلا به سمت ۳۰۰۰ دلار حرکت کند؛ اما به نوعی می‌توان گفت اونس جهانی طلا تقویت و بالای ۲۰۰۰ دلار تثبیت می‌شود. اما اگر در همین ماه‌های آتی تورم در امریکا پایین نیاید و بالا رود به نظر می‌رسد فدرال رزرو نرخ بهره را 0.25 الی نیم درصد افزایش می‌دهد. در این صورت بازارهای مالی شاهد آن خواهند بود که انس طلا حتی به ۱۹۰۰ دلار برسد.
مولوی بیان کرد؛ اما باید خاطرنشان کرد آن ۷ تریلیون نقدینگی خلق شده توسط فدرال رزرو که ناخودآگاه از نظر اقتصادی قابل جمع شدن نیست، طلا را در بلندمدت صعودی می‌کند. اما همه این‌ها در مورد طلای جهانی است در ایران؛ اما اوضاع کمی فرق می‌کند. زیرا بازار طلا تا حدودی شبیه دلار است و اگر سرمایه‌گذاری قصد سرمایه‌گذاری در بازار طلا را دارد باید طلا را به صورت ممتد و پریودیک خریداری کند.
سکه طلا بخریم؟
مولوی عنوان کرد: در رابطه با سکه نیز باید گفت هر چه سکه به سمت کامل‌تر آن یعنی سکه تمام برود قیمتش بهینه‌تر خواهد بود؛ اما موضوعی که هست این حباب به آن معناست که ربع سکه از لحاظ قیمتی قیمت پایین‌تری دارد و به همین خاطر، تقاضای زیاد سبب می‌شود سکه حباب بیشتری به خود بگیرد.
این تحلیلگر اقتصادی بیان کرد: اما استراتژی که مهم‌تر است در رابطه با خرید سکه، موضوع حباب قیمت نیست! موضوعی که باید به آن توجه کنیم خرید ممتد و مداوم سکه است که میانگین موزون قیمت سکه در بلندمدت سرمایه‌گذاری بهینه را حفظ کند.
وی افزود: اما طلای خام انگ‌خورده طلای مناسبی برای خرید سرمایه‌گذارانی است که با قیمت بالا قصد خریداری دارند و افرادی هم که از سرمایه پایینی برخوردارند بهترین گزینه همان سکه است؛ اما باید توجه کنند که سکه را از جای معتبر خریداری کنند.
