اقتصادسنج | دقیقا در روزی که عرضه ارز با کارت ملی متوقف شد، مرکز مبادله ارز و طلا توسط بانک مرکزی فعالیت خود را آغاز کرد. این مرکز قرار است از این پس پایگاه اصلی جابه‌جایی طلا و ارز در کشور باشد. معنی اصلی‌اش این است که بانک مرکزی تصمیم گرفته آستین‌ها را بالا بزند و خود وارد فرآیند اجرایی شود.

در واقع در این بازار، ارز عرضه و همانجا به فروش می‌رسد. اگر برایتان این پرسش مطرح شده است که سامانه ناخدا و سامانه نیما و بازار متشکل ارزی و بقیه موارد چه می‌شوند و تداخلی با هم دارند یا نه؟ باید به این نکته توجه کنید که سامانه نیما، ارز مورد نیاز برای واردکنندگان را تامین می‌کند و ارز غیربازرگانی و خدماتی از طریق مرکز مبادله ارز و طلا تامین می‌شود. با این حساب، یک نهاد دیگر به نهادهای ارزی اضافه شد است.

سامانه نیما برای تأمین ارز کالاهای اساسی و یا راهبردی همچنان فعال است و ارز نفتی همچنان در آن سامانه عرضه می‌شود. مرکز مبادله ارز و طلا هم بازار دیگری است که به هر نوع تقاضای رسمی دیگر پاسخ می‌دهد و به گفته رئیس کل بانک مرکزی ۶۸ نیاز خدماتی ارزی شناسایی شده است.

مرکز مبادله ارزی از کجا شروع شد؟

شورای پول و اعتبار در تاریخ ۱۱ بهمن ماه ۱۴۰۱، تاسیس و راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلا را به تصویب رساند و حالا این مصوبه از امروز اجرایی شده است. در این مرکز قرار است صادرکنندگان بزرگ، ارزهایشان را وارد کنند و آن را به قیمتی بالاتر از نرخ ارز نیمایی و متعادل‌تر از نرخ‌های ساعتی و پیش‌رونده به افراد متقاضی بفروشند.

منابع لازم ارزی از محل صادرات شرکت‌های صنایع پتروشیمی، مس، معادن، فولاد، پالایش نفت، قیر و سایر صادرکنندگان در تالار حواله ارزی مرکز مبادله ارز و طلای ایران تامین و جهت فروش به واردکنندگان عرضه می شود.

تعیین قیمت ارز در مرکز مبادله ارز

البته بانک مرکزی، اطلاعات و جزئیات صادرات و صادرکنندگان را در اختیار دارد و از این طریق صادرکنندگان را موظف کرده است که تمامی ارزهایشان را به جز مواردی که مشخص کرده است، وارد کشور و این مرکز کنند و به دیگران بفروشند. بانک مرکزی اعلام کرده است که ۶۸ نیاز خدماتی مانند ارز درمانی، ارز دانشجویی، ارز ماموریت، ارز مسافرتی، ارز شرکت‌های هواپیمایی داخلی، ارز شرکت‌های ترانزیت زمینی و دریایی و سایر موارد ارزی شناسایی شده است که در این مرکز می‌توان تحت این عناوین ارز دریافت کرد.

فرزین رپیس بانک مرکزی در مورد تعیین نرخ ارز در این مرکز گفته است: نرخی که در مرکز مبادله ارز و طلا شکل می‌گیرد بر اساس منابع و مصارف ارزی و متغیرهای بنیادین اقتصاد کلان خواهد بود و تلاش می‌کنیم این نرخ قطعاً مناسب و خارج از انتظارات و حباب باشد که بر این اساس هم عرضه کننده و هم متقاضی از منابع ارزی کشور استفاده نمایند.

کدام ارزها را می‌توان خریداری کرد؟

اما کدام ارزهای خارجی را می‌توان خرید. در سایت مرکز مبادله طلا و ارز امکان خرید دلار، یورو، درهم امارات و ربع سکه وجود دارد. پس اگر قصد تهیه هر کدام از این سه ارز خارجی یا سکه طلا را دارید، می‌توانید وارد سایت آن شوید. اما بعد از ورود چطور باید مراحل ثبت سفارش و خرید از مرکز مبادله طلا و ارز را تکمیل کرد.

مراحل خرید ارز در مرکز مبادله

بر اساس نموداری که بانک مرکزی برای خرید ارز ارائه کرده است، مراحل خرید ارز در این مرکز به صورت زیر است:

گام اول: انتخاب کارگزار عضو که شامل بانک یا صرافی می‌شود. برای اطلاع از لیست کارگزار عضو به سایت ice.ir مراجعه کنید.

گام دوم: به کارگزار انتخاب شده مراجعه کنید و اسناد و مدارکی که در سایت اعلام شده را تحویل دهید.

گام سوم: مدارک شما مورد بررسی قرار می‌گیرد. اگر تایید شدید به مرحله بعد می‌روید و اگر مدارک‌تان مورد تایید نبود یا به دلیل نقص در مدارک است که باید آن را تکمیل کنید و دوباره بفرستید و یا کلا تقاضای شما رد می‌شود که دیگر کار را پایان یافته باید تلقی کنید.

گام چهارم: در این مرحله، نماینده کارگزار (بانک یا صرافی) به مرکز مبادله مراجعه می‌کند و مدارک و اسناد شما را به کارشناسان مرکز ارائه می‌کند. در این بخش شما نیاز نیست کاری بکنید.

گام پنجم: مدارک شما توسط کارشناسان مرکز مبادله ارز و طلا بررسی می‌شود و سپس نتیجه بررسی کارشناسان مرکز به شما اعلام می‌شود. اگر مدارک‌تان درست بود به مرحله بعد پای می‌گذارید و اگر نقصی وجود داشت باز دو احتمال پیش روی شماست؛ یا مدارک‌تان ناقص است که در این صورت به مرحله دو برگردانده می‌شوید و یا کلا درخواست شما رد شده که در این صورت باید قید خرید ارز را بزنید.
گام ششم: به شما اعلام می‌شود که می‌توانید برای تهیه ارز درخواستی به کارگزار یعنی بانک یا صرافی مراجعه و ارزتان را تحویل بگیرید.

خرید سکه از مرکز مبادله ارز

از چهارشنبه 16فروردین ماه 1402، امکان خرید و فروش ربع سکه هم در مرکز مبادله ارز فراهم شده است. کافی است وارد سامانه « مدیریت بازار متشکل معاملات ارز ایران » شوید. بعد از انتخاب صرافی منتخب، همراه کارت ملی به یکی از صرافی‌های مجاز بروید و ربع سکه خودتان را تحویل بگیرید. البته امکان خرید برای افراد بالای 18 سال مهیا شده است. هر یک نفر تنها یکبار در سال اجازه خرید سکه از این بازار را دارد. اگر افراد قبل از این بورس کالای ایران هم خرید کرده باشند، اجازه خرید سکه از مرکز مبادله را نخواهند داشت.

ایراد کار کجاست؟

اگر کمی در مورد ارز جستجو کنید، به اسامی مختلفی برمی‌خورید که قرار بوده یا قرار است قیمت ارز را کنترل کنند. در واقع موضوع اصلی تامین ارز نیست که بارها مسئولان اعلام کرده‌اند در مورد ارز، دست‌شان بسته نیست. موضوع اصلی این است که قیمت ارز در یک سال و نیم گذشته در بازار آزاد به دو برابر رسیده است. این اعداد اگرچه از نظر رئیس بانک مرکزی کاذب است اما همچنان با همین ارقام، ارز میان مردم خرید و فروش می‌شود.

با این حال، نکته اساسی این است که اگر یک شهروند ایرانی به ارز نیاز داشته باشد و سطح دانش و معلومات اقتصادی برابر با رئیس کل بانک مرکزی نداشته باشد، از کجا باید بفهمد که سامانه نیما با ناخدا چه تفاوتی دارد؟ و چرا باید به مرکز مبادله ارز مراجعه کند؟ و در بازار متشکل ارزی چه موقع می‌تواند خرید کند؟ روش کار این است که باید برود جلوی صرافی داخل صف بایستد یا برود در فلان سامانه ثبت‌نام کند؟

اگر به جای تاسیس و راه‌اندازی سامانه‌ و مراکز و بازارهای متفاوت یک نهاد یا مرکز فعال می‌شد که دارای زیرمجموعه‌های مختلف بود، مردم کمتر سردرگم نمی‌شدند؟ درست است که این تعدد برای کنترل دلالی و دلالان ارزی است اما چوبش را مردم می‌خورند.