اقتصادسنج؛ تسهیلات(وام) حمایتی ودیعه مسکن که از سال ۹۹ به مستأجران پرداخت می‌شود امسال نیز با اعلام بانک مرکزی تا شهریورماه تمدید شده است. مبلغ این وام در تهران ۱۰۰، کلانشهر‌ها ۷۰ و شهر‌های دیگر ۴۰ میلیون تومان است.

بر اساس جزئیات بخشنامه بانک مرکزی در خصوص وام ودیعه مسکن، «وثایق مربوط به تسهیلات موضوع این دستورالعمل مطابق با دستورالعمل اجرایی اعطای تسهیلات خرد» است. یکی از موانعی که بیشتر متقاضیان را از دریافت وام محروم کرده وثایق و ضمانت‌هایی است که بانک‌ها برای پرداخت وام ودیعه از مستأجران‌طلب می‌کنند. اکنون نیز که بانک مرکزی اعلام کرده متقاضیان دریافت وام می‌توانند از یارانه یا سهام عدالت خود به عنوان وثیقه استفاده کنند، برخی مستأجران با مراجعه به بانک‌ها با پاسخ منفی آن‌ها برای استفاده از یارانه یا سهام عدالت به عنوان وثیقه دریافت وام ودیعه مواجه شده‌اند. بانک‌ها حتی دستورالعمل بانک مرکزی در خصوص وثایق وام‌های خرد را برای پرداخت وام ودیعه اجرا نمی‌کنند و از مستأجران ضمانت‌های چندگانه‌ای را می‌خواهند که تأمین آن خارج از توان مستأجران است و به همین دلیل آن‌ها از دریافت وام محروم می‌شوند.

برخی مستأجران که در روز‌های اخیر برای درخواست وام ودیعه به بانک‌ها مراجعه کرده‌اند می‌گویند بانک‌ها چنین ودیعه‌ای (مبلغ یارانه یا سهام عدالت) را برای ضمانت وام ودیعه قبول ندارند و به آن‌ها اعلام می‌کنند برای پرداخت این وام ضامن رسمی نیاز است. این در حالی است که بر اساس دستور رئیس کل بانک مرکزی، بانک‌ها ملزم هستند منابع خود را وام بدهند و در قبال آن حساب یارانه را دریافت کنند.

موضوع دیگر در پرداخت وام ودیعه، نرخ سود این وام است. سال گذشته که مصوبه پرداخت تسهیلات ودیعه به بانک‌ها ابلاغ شده نرخ سود بانکی ۱۸ درصد بود با توجه به اینکه همین مصوبه تمدید شده و امسال نیز بر طبق دستورالعمل سال گذشته وام ودیعه باید پرداخت شود، اما مشخص نیست سود تسهیلات بر پایه نرخ ۱۸ درصد سال قبل است یا امسال نرخ سود ۲۳ درصدی برای این وام اعمال می‌شود. بر اساس این گزارش با توجه به نرخ سودی که برخی بانک‌ها به متقاضیان وام ودیعه اعلام کرده‌اند به نظر می‌رسد نرخ سود تسهیلات ودیعه امسال ۲۳ درصد است در حالی‌که بر اساس مصوبه سال گذشته این نرخ باید ۱۸ درصد باشد.

با توجه به اینکه با حساب سود ۱۸ درصد برای وام ودیعه، مبلغ بازپرداخت آن در بسیاری شهر‌ها برابر یارانه دریافتی است. بطور متوسط مبلغ یارانه خانوار ۴ نفره یک میلیون و ۲۰۰ تا یک میلیون و ۶۰۰ هزار تومان است، مبلغ بازپرداخت تسهیلات ودیعه ۷۰ میلیون تومانی برای مستأجران ساکن کلانشهر‌ها حدود ۱.۵ میلیون تومان و تسهیلات ۴۰ میلیون تومانی برای مستأجران سایر شهر‌ها ۹۱۰ هزار تومان است. چنانچه مبلغ یارانه کفاف وثیقه را ندهد سهام عدالت افراد نیز می‌تواند در کنار آن به عنوان وثیقه در نظر گرفته شود. ارزش سهام عدالت به حدود ۱۸ میلیون تومان رسیده و مجموع ارزش سهام عدالت یک خانوار چهار نفره به حدود ۱۰۰ میلیون تومان می‌رسد.

بازپرداخت وام بدون پرداخت اقساط

موضوع دیگری که در پرداخت تسهیلات ودیعه از سوی بانک‌ها رعایت نمی‌شود، پرداخت تسهیلات به‌صورت «قرض» است. بر اساس دستورالعمل اولیه پرداخت تسهیلات ودیعه مسکن، متقاضیان می‌توانند به‌جای بازپرداخت اقساطی وام، کل مبلغ وام را پس از دو سال به بانک بازگردانند و در این مدت به‌جای پرداخت سود ۱۸ درصدی فقط سود مبلغ قرض را بپردازند. مثلاً متقاضی که ۱۰۰ میلیون وام ودیعه دریافت کرده است به‌جای اقساط ماهانه با سود ۱۸ درصد بعد از مدت دو سال ۱۰۰ میلیون تومان را به بانک برگرداند و سود متعارف را بپردازد.

مطابق بخشنامه سال گذشته بانک مرکزی، ۱۹ بانک مسکن، ملی، سپه، پست بانک، صادرات، تجارت، ملت، رفاه، کارآفرین، سامان، اقتصاد نوین، پارسیان، پاسارگاد، سینا، آینده، شهر، گردشگری، ایران‌زمین، خاورمیانه و مؤسسه اعتباری ملل باید ۴۰ هزار میلیارد تومان تسهیلات ودیعه مسکن را به اجاره‌نشین‌های واجد شرایط پرداخت می‌کردند. اطلاعات بانک مرکزی نشان می‌دهد از مبلغ ۴۰ هزار میلیارد تومان مجوز پرداخت وام ودیعه، تاکنون ۱۳ هزار میلیارد تومان به ۲۲۴ هزار متقاضی پرداخت شده است. چنانچه بانک یا مؤسسه اعتباری نسبت به اعطای تسهیلات موضوع دستورالعمل تسهیلات ودیعه مسکن، به متقاضیان بدون داشتن توجیه بانکی در سقف سهمیه ابلاغی اقدام نکند، بر اساس مفاد قانون جهش تولید مسکن، مشمول جریمه مالیاتی می‌شود. با اینکه بانک‌های مشمول بخش زیادی از تعهد خود را برای پرداخت وام ودیعه اجرا نکرده‌اند، جریمه مالیاتی نیز بابت آن نپرداخته‌اند.

افزایش قیمت اجاره مشکلات بسیاری را برای حدود ۸ میلیون خانوار اجاره‌نشین که عمدتاً اقشار ضعیف یا متوسط از نظر درآمدی هستند، به‌وجود آورده است، با توجه به اینکه پرداخت تسهیلات ودیعه مسکن در حال حاضر تنها برنامه حمایتی از مستأجران است، اجرای آن بر اساس دستورالعمل‌ها تا حدودی می‌تواند در بازار اجاره به مستأجران کمک کند.