اردیبهشت سال قبل بود که وزیر صمت از تصویب کلیات واردات خودرو در هیئت دولت خبر داد. در ابتدا شاید تصور میشد بالاخره انحصار بازار از خودوروسازان داخلی برداشته خواهد شد و از آن پس قیمت‌ها نیز فروکش خواهد کرد. اما از آن زمان این اقدام صرفا در حد اخبار جسته و گریخته از روند واردات باقی مانده و پیشرفت چشمگیری در انجام آن صورت نگرفته است. در این بین کاهش قیمتی هم که در بازار خودرو مشاهده شد به نظر می‌رسد ناشی از رکودی است که ازابتدای سال بر همه بازار‌ها حاکم شده و عملا تقاضایی در بازار وجود ندارد.

اما چرا واردات خودرو تا این اندازه به درازا کشیده است؟ «مسیح فرزانه» کارشناس بازار خودرو  دلیل مهم آن را کمبود منابع ارزی می‌داند که با وجود نیاز بازار به کالا‌های اساسی، چون شیرخشک و گندم و دارو، خودرو را در خارج از نوبت قرار داده و دست کم مقدار محدودی در اختیارش گذاشته است. دولت در ابتدای سال وعده داده بود تا خرداد امسال ۲۰۰ هزار خودرو وارد کند، اما الان عملا در حدود ۱۲۰۰ دستگاه آمده که تحویل داده نشده یعنی به دست مشتری هم هنوز نرسیده و این تعداد هم صرفا برای شماره گذاری است.

واردات خودرو؛ از تشنگی ارزی تا افتادن در دالان‌های اداری

به گفته مسیح فرزانه مانع اصلی و دلیلی که واردات خودرو را کند کرده است، عدم تخصیص ارز مورد نیاز است. طبیعی هم هست به دلیل اینکه کشور در تشنگی ارزی به سر می‌برد واردات خودرو در ابتدا یک خوشبینی غیرواقعی  برای برخی از مصرف کنندگان ایجاد کرده بود که آن هم از سوی مسوولان به ویژه نمایندگان مجلس تقویت می‌شد. در صورتی که یکی از وزنه‌های بسیار سنگینی که به پای واردات خودرو بسته شده عدم تخصیص ارز مورد نیاز است. یعنی عملا آن مقدار وجود ندارد و اولویت‌هایی بالاتر از خودرو در کشور وجود دارد به ویژه در بحث دارو و شیر خشک و گندم. این‌ها سبب شده که کار واردات با محدودیت انجام شود.

او در ادامه موانع دیگری که بر سر راه واردات وجود دارد را برمی‌شمارد و می‌افزاید: مسئله بعدی که در این مسیر وجود دارد و کمتر به آن پرداخته می‌شود موانعی است که بر سر استانداردسازی وجود دارد. مسوولان می‌گویند ما پنج سال واردات نداشتیم و طبیعتا تا دوباره روی روال بیفتد و تا افراد جدیدی که روی کار آمدند و با پروسه آشنا شوند زمان می‌برد. این اظهارات عجیب است. مگر پروسه واردات خودرو تغییری کرده؟ اتفاق جدیدی هم که نیفتاده و به نظرم این دلیل منطقی نیست. علاوه بر این به نظر من این کار در دالان‌ها و بروکراسی اداری افتاده که باید روی روال معمولی اتفاق بیفتد و خودرو شماره گذاری شود، ولی حتی برای آن تعداد محدودی هم که وارد شده انجام نمی‌شود.

ریسک بالای واردات خودرو برای بخش خصوصی

به گفته این کارشناس صنعت خودرو اتفاق دیگری که باید در نظر گرفت این است که تمام شرکت‌هایی که جدیدا در حوزه واردات خودرو اقدام کردند قریب به اتفاقشان شرکت‌های تازه و نوپا هستند و در این پروسه تجربه کمی دارند. اما به طور کلی به دلیل شرایط پیچیده و گنگ اقتصادی حتی شرکت‌ها هنوز ریسک واردات خودرو را نپذیرفتند. طبیعی هم هست، چون همه سرمایه گذار خصوصی هستند. اگر در مورد بخش خصوصی واردات بخواهیم نگاه کنیم، این ریسک را هنوز برنداشتند که ما برویم حتی اگر ارز آن تامین هست ما برویم در حجم بالاتر خودرو وارد کنیم. مثلا شرکتی که تویوتا کرولا را وارد کرده طبق شنیده‌های من، محدود است و حدودا صد دستگاه وارد کرده اند؛ و عملا سازمان حمایت هم در این سری واردات آنقدر نظارت شدیدی می‌کند که عملا همان تعداد محدود را هم باید از طریق سامانه بفروشند. این سیاست‌گذاری نامشخص واردات شرکت‌ها را با چالش مواجه می‌کند که حتی اگر ارز لازم در حالت خوشبینانه در اختیارشان قرار بگیرد، در این وادی پا نمی‌گذارند، چون درصد ریسکشان را بالا می‌برد.

واردات خودرو از طریق تخصیص ارز یا تهاتر با چین؟

اخیرا «محمدرضا فرزین» رئیس کل بانک مرکزی با بیان اینکه هیچ مشکلی در بازار ارز نداریم، گفته یک میلیارد یورو ارز برای واردات خودروی برقی تامین شده است. مسیح فرزانه این اظهارات را خلاف وضعیت منابع ارزی کشور می‌داند و باور دارد اگرچه در کلام صحبت از تخصیص بودجه و ارز می‌شود، ولی عملا شاید یک تهاتری اتفاق بیفتد.

مسیح فرزانه در این باره توضیح می‌دهد: صحبت‌های فرزین دو نکته داشت، یکی اینکه اگر قرار است بخش قابل توجهی از خودرو‌های الکتریکی وارد کشور شوند از برند‌های چینی است؛ بنابراین فرضیه من این است که اگر قرار است از چین وارد شود با توجه به مبادلاتی که ایران با چین دارد و فروش محصولات پتروشیمی گسترده از جمله نفت عملا می‌تواند آن را از طریق فایننس بخرد. یعنی شاید در کلام صحبت از تخصیص بودجه و ارز می‌شود، ولی عملا شاید یک تهاتری اتفاق بیفتد. در غیر این صورت اگر از خودرو‌های برقی اروپایی بخواهیم صحبت کنیم با توجه به آن چه در آیین نامه می‌بینیم، سقف ۲۰ هزار دلار را رد می‌کند. پس عملا به سمت شرکت‌های چینی می‌روند.

او در ادامه یادآور می‌شود: علاوه بر اینکه یک حلقه مفقوده‌ای برای مصرف کننده در آینده وجود دارد من واقعا این مانوری که روی واردات خودرو‌های برقی داده می‌شود را با توجه به عدم وجود زیرساخت‌های آن درک نمی‌کنم. مسائل بسیار مهمی وجود دارد. یکی ایستگاه شارژ، دو تامین برق و سه خدمات پس از فروش آن؛ که من در هیچ کدام از این سه مورد آن پتانسیل را نمی‌بینم. از طرفی در دو سه ماه گذشته تعدادی ایستگاه شارژ دستگاه‌های مبنا در سطح شهر گذاشته شده که طبق مشاهدات من فقط در تهران بود.

پیش‌بینی قیمت خودرو تا شب عید

فعالان خودرو مانند دیگر بازار‌ها از رکود حاکم بر بازار و نبود تقاضا گلایه دارند. اما با نزدیک شدن به بازار شب عید این بازار چه روندی را طی خواهد کرد؟ به گفته مسیح فرزانه پیش بینی می‌شود امسال هم طبق روالی سنتی، بازار شب عید را خواهیم داشت و تقاضا‌هایی شکل می‌گیرد، اما با توجه به رکود شدیدی که در بازار ایجاد کرده اند، اصلا با شب عید سال‌های گذشته قابل قیاس نخواهد بود. دلیل مهم آن شرایط تورمی و کاهش قدرت خرید است که شمار افراد خریدار واقعی در بازار خودرو را کاهش داده است. این رکود ممکن است تا اردیبهشت سال آینده هم ادامه دار باشد و علاوه بر آن همزمان با افزایش قیمت نیز مواجه شود.

او با اشاره به قیمت خودرو‌های وارداتی که از شهریور ماه در مقاطع کوتاه افزایش ۶ درصد، ۱۰ درصد و ۱۵ درصدی را تجربه کرده‌اند می‌افزاید: از دو هفته پیش تاکنون تمام خودر‌وهای وارداتی در بازار با افزایش قیمت مواجه شده‌اند، یعنی تقریبا از کف ۴۰، ۵۰ میلیون در نظر بگیرید تا بعضا روی مدل‌های لوکس که به یک میلیارد هم می‌رسد. این افزایش قیمت مجددا قابل پیش بینی است و حداقل از دی ماه به دلیل افزایش نرخ تورم می‌توان آن را حس کرد.