اقتصادسنج| اظهارات اخیر رئیس کل بانک مرکزی در دفاع از سیاست‌های انقباضی خود در بازار ارز اعتراض بسیاری از کارشناسان اقتصادی را برانگیخته است. آن‌ها می‌گویند: «چطور می‌شود اقتصاد کشوری ۴۵ درصد تورم داشته باشد، ولی ارزش پول ملی و نرخ ارز را حفظ کند؟ بانک مرکزی سیاستش در خصوص کنترل تورم را باید الان برای ما روشن کند».

قیمت دلار در آخرین روز‌های آبان برای چندمین بار از ابتدای سال وارد کانال ۴۹ هزار تومانی شد تا به این ترتیب عزم جدی سیاستگذار برای سیاست تثبیتی را به نمایش بگذارد، سیاستی که بر اساس گفته‌های اخیر «محمدرضا فرزین» رئیس کل بانک مرکزی قطعی است؛ اما فنر ارزی نیز یک خیال است و در حال حاضر هیچ مشکلی در بازار وجود ندارد. اصطلاح فنر ارزی موضوعی است که از ابتدای سال اقتصاددانان نسبت رها شدن آن و ایجاد یک شوک قیمتی و افزایش تورم هشدار می‌دهند.

فنر ارزی از خیال تا واقعیت

نرخ رشد پایه پولی موضوعی است که در این مدت پیش بینی‌های کارشناسان بر آن استوار بوده است. بر این اساس پایه پولی کشور در پایان خرداد امسال با عبور از ۹۰۸ هزار میلیارد تومان، رشد ۴۱٫۸ درصدی نسبت به خرداد ۱۴۰۱ را ثبت کرده است. این متغیر پولی نشان دهنده میزان چاپ پول از سوی بانک مرکزی است و در نظام بانکی با افزایش چند برابری به نقدینگی در دسترس تبدیل می‌شود.

علاوه بر این تراز تجاری منفی نیز از دیگر موضوعاتی است که گفته می‌شود در رها شدن فنر ارزی موثر خواهند بود. بر اساس آمار‌ها این نرخ از ابتدای سال به طور مداوم در حالی منفی شدن بوده و در آبان ماه در حدود ۸ میلیارد دلار برآورد می‌شود. به گفته کارشناسان این کسری فعلا با پول حاصل از صادرات نفت پر شده و اگر ورود پول نفت به مشکل بخورد با توجه به کسری تراز تجاری، دلار شروع به رشد می‌کند.

عامل تاثیرگذار بعدی کسری بودجه‌ای است که آخرین آمار‌ها نشان می‌دهد با برآورده نشدن نیمی از درآمد‌های نفتی در ۶ ماه نخست امسال ۳۴۰ هزار میلیارد تومان کسری بودجه رقم خورده است. رقمی که بسیار فراتر از انتظارات بوده و این خود استقراض دولت از بانک را تشدید و در نهایت به رشد دلار دامن می‌زند.

فرار از علم در اقتصاد ایران

اظهارات اخیر رئیس کل بانک مرکزی اعتراض بسیاری از کارشناسان را برانگیخته است. او گفته: «تیمی در خارج کشور با عملیات روانی درحال تلاش برای متلاطم کردن بازار هستند؛ تا بازار آرامش دارد فورا مصاحبه‌هایی را به نقل از مقامات آمریکا و قطر و … علیه ایران منتشر می‌کنند؛ فنر مجازی درست کردند و مدام دارند انتظارات تورمی را برای فعالان اقتصادی زنده نگه می‌دارند و مدام می‌گویند فنر ارز فشرده شده و تا آخر سال رها می‌شود».

«علی سعدوندی» اقتصاددان و از منتقدان سیاست‌های بانک مرکزی در توییتی این ادعا‌ها را فرافکنی و دشمن‌سازی برای ایجاد جو امنیتی در بازار ارز خوانده است. او در ادامه نوشته: «رشد شدید پایه پولی اقتصاد کشور را زمین می‌زند و بانک مرکزی دل خوش کرده به تثبیت موقت بازار ارز. انباشت شوک‌ها و رهاسازی ناگهانی آن خیانت است!»

«پیمان مولوی»، عضو سابق هیات اجرایی انجمن اقتصاددانان ایران نیز به انتقاد از اظهارات رئیس کل بانک مرکزی پرداخت. او در این باره می‌گوید: آقای فرزین و دوستانشان می‌توانند دلار را تثبیت کنند. ما خوشحال می‌شویم حتی اگر دلار را به زمانی برگردانند که دولت را تحویل گرفتند. ولی سوال این است که چرا دلار در اقتصاد ایران و در هیچ اقتصاد دیگری با تورم نمی‌تواند تثبیت شود؟ ما وقتی بیرون گود هستیم انتقاد می‌کنیم، ولی وقتی وارد گود می‌شویم دقیقا همان کار‌های قبلی را پی می‌گیریم. همین الان که آقای همتی انتقاد می‌کند در جایگاه رئیس کل بانک مرکزی سابق کار‌هایی را کرد قبلا به آن انتقاد می‌کرد. آقای فرزین هم همین کار را دارد انجام می‌دهد.

به گفته او اتفاقی که در اقتصاد ایران افتاده و ما را دچار مشکل می‌کند فرار از علم است. چطور می‌شود اقتصاد کشوری ۴۵ درصد تورم داشته باشد، ولی ارزش پول ملی و نرخ ارز را حفظ کند؟ بانک مرکزی سیاستش در خصوص کنترل تورم را باید الان برای ما روشن بکند. چه سالی تورم ما به تورم ۳ درصدی آمریکا می‌رسد؟ که اگر برسد ارزش ریال می‌تواند حفظ شود. دیگران را به ایجاد تورم و … متهم کردن غیر کارشناسی است.

او در پایان یادآور شد: فنر ارزی اگر وجود ندارد چطور دلار در ایران از هزار تومان به این نرخ رسیده است؟ منظور از فنر همین است؛ جهش ناگهانی ارز. چه کسی می‌تواند تضمین کند دلار سه سال دیگر ۱۰۰ هزار تومان نباشد؟ مگر با حرف من دلار بالا پایین می‌رود؟ دولت می‌تواند نرخ ارز را در ایران سرکوب کند؛ اما با تداوم تورم کاهش ارزش ریال در سال‌های آتی محتمل است.