اقتصادسنج: «اوراق گام» یک مفهوم اقتصادی است که ممکن است بسیاری از مردم با معنا، مفهوم و کاربرد آن آشنایی نداشته باشند. در همین راستا در ادامه توضيحاتي در رابطه با اوراق گام ارائه می‌شود.

«اوراق گام» چیست؟

«اوراق گام» یا «گواهی اعتبار مولد» یک ابزار مالی جدید و کارآمد برای تامین مالی واحدهای تولیدی است. افزون بر این، اوراق مذکور، بدون کوپن سود و با سررسید ۱ الی ۱۲ ماه بر مبنای عقد ضمان به عاملیت و ضمانت موسسه اعتباری صادر می‌شود.

هدف از اوراق گام چیست؟

هدف از اوراق‌گام، هدایت منابع مالی به سمت فعالیت‌های مولد و کاهش اتکا تامین مالی بخش تولید به منابع بانکی است. نکته قابل توجه اینکه این نوع گواهی در بازار سرمایه قابل مبادله است.

این اوراق همچنین با اوراق بدهی که دولت در ازای بدهی‌های خود به پیمانکاران واگذار می‌کند، ماهیتی مشابه دارد. تفاوت این اوراق در فرآیند اجرایی و انتشار آن است. در این روش بانک به جای پرداخت تسهیلات سرمایه در گردش به یک تولید کننده، به تامین کننده مواد اولیه یا واسط، اوراق گام می‌دهد تا بتواند در سررسید پول خود را طلب یا پیش از آن اوراق گام را در بازار با تنزیل بفروشد.

در این فرآیند شرکت تولیدی باید توسط بانک اعتبارسنجی شود و میزان اعتبارش در قبال تضامین و وثایق مشخص شود. بعد شرکت، تامین کننده مواد اولیه را به بانک معرفی کند، سپس از بانک می‌خواهد در قبال دریافت اسناد مطالبات شرکت تامین کننده مواد اولیه از وی، اوراق گام را صادر و در اختیار تامین کننده قرار دهد.

این اوراق صرفا نوآوری نسبتا جدید برای تامین مالی تولید است. بانک‌ها بدون ارائه تسهیلات صرفا به اتکای تعهدات تولید کننده در مقابل تهیه کننده مواد اولیه یا واسط، اوراق گام را تضمین و در اختیار تامین کننده قرار می‌دهد. بنابراین فشار نقدینگی به بانک وارد نمی‌شود و به نوعی تامین مالی از طریق بازار سرمایه صورت می‌گیرد. همچنین در این روش پول جدیدی خلق نمی‌شود و آثار تورمی آن کمتر است.

تاثیر اوراق گام بر روی بازار سرمایه

به عقیده کارشناسان بازار سرمایه، این اوراق میزان نقدشوندگی بازار سرمایه را افزایش می‌دهد. یعنی نقدینگی تازه نفس وارد بازار می‌کند. از سوی دیگر صنایع نیز می‌توانند صعودی شوند. با مثالی ساده می‌توان نحوه رشد صنایع را گفت. صنایع خودورسازی اغلب در خرید قطعات مشکل دارند که با استفاده از اوراق گام به راحتی می‌توانند قطعه بخرند و سر موعد تسویه کنند. به همین واسطه صنایع به ترتیب و با آرامش رشد خود را آغار می‌کنند.

دستورالعمل اوراق گام چیست؟

بانک مرکزی جهت رفع موانع مالی، رونق تولید، هدایت منابع مالی به سمت فعالیت‌های اقتصادی مولد و تامین سرمایه در گردش سالم و پایدار، طرح اوراق گام را با دستورالعمل‌های مشخصی انجام می‌دهد که در زیر به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

۱.اصطلاحات مورد استفاده

در بخش دستورالعمل‌ها بهتر است که با اصطلاحات این حوزه نیز آشنا شوید:

-موسسه اعتباری عامل: بانک یا موسسه‌ای اعتباری است که از طرف بانک مرکزی مجوز دارد و بنا به درخواست بنگاه متقاضی اقدام به انتشار اوراق‌گام و بازپرداخت مبلغ اسمی آن در سررسید می‌کند.

-بنگاه: اشخاص حقوقی دارای مجوز که در بخش‌های اقتصادی مولد فعالیت می‌کنند.

-بنگاه متعهد: بنگاهی است که نهاده‌هایی اعم از کالا و خدمات را خریداری می‌کند و بنگاه فروشنده را برای استفاده از اوراق‌گام معرفی می‌کند.

-بنگاه متقاضی: بنگاه فروشنده که اوراق‌گام را بعد از صدور دریافت می‌کند.

-سامانه: سامانه صدور و مدیریت اوراق‌گام در بازار پول

-سقف ضمانت: حداکثر میزان مجاز ضمانت اوراق‌گام برای موسسه اعتباری عامل

-سقف اعتباری: حداکثر میزان بهره‌مندی بنگاه متعهد از اوراق گام

۲. سامانه صدور و مدیریت اوراق گام: بانک مرکزی برای کمک به بهبود شیوه‌های تامین مالی سرمایه در گردش در ظرف مدت سه ماه، مدیریت و سامانه انتشار اوراق گام را راه‌اندازی می‌کند.

۳. ویژگی‌های اوراق گام: مشخصات اوراق گام بدین شرح است:

-با نام

-غیر کاغذی

-بدون کوپن سود

-در قطعات استاندارد به ارزش اسمی یک میلیون ریال

-با سررسید حداقل یک ماهه و حداکثر تا ۱۲ ماه (در پایان هر ماه)

این اوراق توسط موسسه اعتباری عامل وارد سامانه شده و اوراق بهادار به بازار سرمایه منتقل می‌شود. تا زمانی که اوراق منتشر شده در بازار پول وجود دارند، تنها با درخواست دارنده اوراق توسط بانک عامل، قابل انتقال است. پس از انتقال به بازار سرمایه و طی تشریفات مربوطه، فروش و تسویه اوراق صرفا در بازار مشخص شده قابل انجام است. دارندگان اوراق بهادار گام می‌توانند آنها را برای خرید به سایر شرکت‌های عضو سامانه گام منتقل کنند. خرید و فروش اوراق بهادار در بازار سرمایه و در چارچوب قوانین آن امکان‌پذیر است.

۴. سقف اعتباری هر بنگاه: حداکثر اعتبار هر بنگاه متعهد ۱۲۰ درصد فروش سال آخر آن بنگاه است که پس از کسر تسهیلات مربوط به تامین مالی سرمایه در گردش بنگاه مربوطه و تعهدات ناشی از اوراق قبلی منتشر شده، تعیین می‌شود.

تبصره ۱: این بنگاه موظف است به بانک مرکزی اجازه دهد در هنگام ارائه درخواست صدور گام، اطلاعات خود را از سازمان امور مالیاتی اخذ کند.

تبصره ۲: موسسه اعتباری عامل موظف است صورتحساب دریافتی از بنگاه متعهد را در سامانه سازمان معاملات مالیاتی وارد کند.

تبصره ۳: در صورتی که بنگاه قبلا دو دوره متوالی در سررسید، اوراق قرضه را زودتر منتشر کرده باشد، سقف اعتبار ۱۰ درصد افزایش می‌یابد. این افزایش سقف برای فروش سال آخر یک بنگاه متعهد، براساس آخرین صورت‌های مالی مصوب سازمان امور مالیاتی قابل اعمال است.

۵. اعتبارسنجی بنگاه

-درخواست بنگاه متعهد

-اعتبارسنجی توسط بانک

-دریافت تضمین‌های کافی

-ثبت مقدار اعتبار در سامانه گام

-دریافت شماره درخواست از سامانه سمات

-ثبت در سامانه گام و دریافت نرخ کارمزد

-تخفیف در نرخ کارمزد تا حداکثر سقف هیات عامل (به منظور تشویق)

-دریافت تعهد جهت حق برداشت از کلیه حساب‌های بنگاه متعهد (در صورت عدم ایفای تعهدات)

۶. صدور اوراق گام: بنگاه متعهد موظف است اعتبار تایید شده توسط موسسه اعتباری را برای صدور اوراق گام ارائه کند. در این صورت به همراه داشتن معرفی بنگاه متقاضی و فاکتور خرید مربوطه ضروری است.

۷. تخصیص اوراق گام: بنگاه متقاضی با اخذ ارائه سندهای دریافتی از بنگاه متعهد به موسسه اعتباری عامل، تقاضای صدور و تخصیص اوراق گام را با توجه به ارزش دریافتی ارائه می‌دهد. پس از توافق موسسه اعتباری، اوراق گام از طریق سامانه صادر شده و مالکیت آن به بنگاه متقاضی واگذار می‌شود.

تبصره ۱: در سررسید اوراق‌گام، بنگاه متعهد باید تعهدات خود را نسبت به موسسه اعتباری انجام دهد.

۸. فعالیت‌های موسسه اعتباری برای انجام تعهدات بنگاه متعهد: در صورت عدم ایفای تعهد توسط بنگاه، موسسه اعتباری عامل می‌بایست فعالیت‌های لازم را برای وصول مطالبات از بنگاه متعهد انجام دهد.

تبصره ۱: انتقال مطالبات اعلام شده به اقلام بالای ترازنامه و انتقال به بخش بدهکاران موقت

تبصره ۲: در صورتی که مطالبات مذکور حداکثر ظرف مدت دو ماه از تاریخ سررسید وصول نشود، بدهی قبلی محسوب می‌شود. سپس دو ماه بعد از آن مشکوک الوصول به حساب می‌آید و باید ذخایر کافی برای این مطالبات اختصاص پیدا کنند.

۹. عواقب عدم ایفای تعهدات بنگاه متعهد: در صورتی که بنگاه متعهد در زمان سر رسید اوراق گام به تعهدات خود عمل نکند، اقدامات زیر صورت می‌گیرند:

-پرداخت وجه التزام تاخیر تادیه دین از تاریخ سررسید اوراق‌گام

تبصره: وجه التزام تاخیر تادیه دین. موضوع این بند برابر است با نرخ سود تسهیلات مبادله‌ای به علاوه ۶ واحد درصد

-ممنوعیت بهره‌مندی از صدور اوراق‌گام تا حداقل ۳ ماه بعد از زمان تسویه بدهی اوراق گام نکول شده پیشین

۱۰. سقف کلی جهت صدور اوراق گام: سقف کلی صدور و خرید اوراق گام از طریق شبکه بانکی و سقف تضمین برای هر موسسه اعتباری فعال، توسط هیات مدیره بانک مرکزی تعیین می‌شود.

تبصره ۱: آستانه عمومی صدور اوراق‌گام حداقل ۶۵ درصد برای بنگاه‌های کوچک و متوسط (کمتر از صد نفر شاغل) و مابقی برای بنگاه‌های بزرگ (بالای یکصد نفر) اعمال می‌شود.

تبصره ۲: بانک مرکزی بسته به عملکرد موسسه اعتباری در حوزه ضمانت و دریافت مطالبات ناشی از اوراق بهادار منتشر شده، نسبت به سقف ضمانت اقدام می‌کند.

نویسنده: اکرم محمدی منش