اقتصادسنج | بازار شب عید همواره بیشترین رفت و آمد هارا داشته و مردم در تکاپوی خرید لباس های نو هستند. در این میان دستفروشان سهم عمده ای در فروش اجناس خود دارند.

هرساله با نزدیک شدن به شب عید، بساط دستفروشان در خیابان‌های اصلی شهر برپا می‌شود. دستفروشانی که تمام امیدشان به همین چند روز پایانی سال است. با هزار امید، اجناس خود را تهیه می‌کنند و امیدوارند که بتوانند در این روزهای پایانی سال، شرمنده خانواده خود نباشند. البته استقبال خوب مردم، سبب شده است تا بازار این افراد تغییرات مثبتی داشته باشد.

اکثر مردم دوست دارند خریدهای خود را از دستفروشان انجام دهند. چراکه دستفروشان با توجه به تنوع اجناسی که دارند، نرخ مناسب و پایین تری نسبت به مغازه دارها عرضه می‌کنند. البته این نکته مهم است که دستفروشان مالیات و اجاره‌های سنگین پرداخت نمی‌کنند و به همین دلیل است که اجناس را با نرخ کم تری عرضه می‌کنند.

یکی از راه‌های کسب درآمد، به خصوص در شرایط فعلی اقتصاد جامعه، شغلی است که نیاز به پرداخت اجاره و قبوض سنگین نداشته باشد، همچنین مالیات پرداخت نکند. در چنین حالتی، روی آوردن افرادی که کسب و کاری ندارند به سوی دستفروشی زیاد می‌شود. حکایت دستفروشی، جدید نیست و از گذشته وجود داشته است.

کارشان فصل خاصی ندارد، در گرمای طاقت فرسای تابستان و یا در هوای بسیار سرد، همچنان مشغول به کار و کاسبی هستند و در هر شرایطی به کار خود ادامه می‌دهند. روزانه بارهای بسیاری را با خود جابه جا می‌کنند و سر بساط خود می‌آورند.

دستفروشان ادعا می‌کنند، بیکاری اذیتشان می‌کند و معیشت خانواده هایشان به مشکلات بسیاری برخورده است. یکی از مغازه داران می‌گفت، دستفروشی را می‌شناسم که گردش حساب چند میلیونی دارد و خود نیز صاحب چند مغازه در یکی از پاساژهاست، اما دست از این کار بر نمی‌دارد. او در ادامه گفت که این کار به دلیل سود بالایی که دارد، بسیار اعتیاد آور است و دستفروشان به نوعی اعتیاد بالایی به این کار پیدا کرده‌اند.

سابقه دستفروشی در ایران به گذشته‌های دور بازمی‌گردد اما رشد چشمگیر این پدیده طی یک دهه اخیر که کشور با بحران اقتصادی همراه بوده به‌عنوان یک پدیده خاص مورد توجه قرارگرفته است. با بدتر شدن وضعیت اقتصادی، رونق این شغل به شکل گسترده‌ای افزایش یافت. به گونه‌ای که این روزها، هر گوشه‌ای از شهر را که می‌بینیم، یک دستفروش بساط کرده است.

بسیاری از دستفروشان برای تکه جایی که در آن بساط می‌کنند، اجاره‌ای را به شهرداری پرداخت می‌کنند. به گونه‌ای که شهرداری بابت هر ۱متر، مبلغی بین ۳۰ تا ۷۰هزار تومان دریافت می‌کند.

فعالیت گسترده دستفروشان

عمده فعالیت این دستفروشان که به صورت گروهی فعالیت می‌کنند، ‌بازارچه خلازیر است. این بازارچه زیر نظر شهرداری تهران اداره می‌شود و به نوعی در این بازارچه از شیر مرغ تا جان آدمیزاد فروخته می‌شود. تعداد دستفروشان در این بازارچه شاید به ۷۰۰ نفر برسد.

طبق گفته خود دستفروشان، درآمد روزانه‌ها در ایام نزدیک به عید، مبلغ ۲ میلیون تومان است که با رسیدن به ۲روز پایانی سال، بیشتر هم می‌شود. اما در روزهای عادی و دیگر ماه‌های سال، روزانه بین ۵۰۰ تا ۱۰ میلیون تومان درآمد دارند.

عده‌ای از مغازه دار ها، اقدام به دستفروشی می‌کنند. نه اینکه خود بر سر بساط ایستاده و اقدام به فروش کنند. لباس هارا جلوی درب مغازه بساط کرده و یک نفر را بالای سر آن می‌گذارند که بفروشد. به دلیل درآمد بالایی که شغل دستفروشی دارد، عده زیادی از مغازه داران، اقدام به این کار می‌کنند.

در عین حال دستفروشان، به دلیل سرعت بالا در جابه‌جایی مکانی و سرعت در تغییر نوع کالای فروشی خود می‌توانند سطح رقابت در بخش خرده فروشی را افزایش داده و به تسهیل بیشتر مصرف کمک کنند.برای مثال مالکان بسیاری از مغازه‌های فروش لباس می‌دانند اگر نرخ فروش را بیش از حد بالا برده یا تنوع لباس‌های شان پایین بیاید، وارد رقابتی بزرگ با دستفروشان می‌شوند و ممکن است به مرور زمان، مشتری خود را از دست بدهند.

قیمت در اجناس دستفروشان چندان بالا نیست. به گونه‌ای که یک شلوار را می‌توان با مبلغ ۲۵۰ هزار تومان و کتونی را با مبلغ ۲۰۰ هزار تومان تهیه کرد.

دستفروشی بخشی از اقتصاد شهر

دستفروشی این روزها اگرچه تغییر شکل داده، اما همچنان همان بخش غیر قابل تفکیک از اقتصاد شهرهاست که باید برای آن یک راه‌حل قانونی و البته منطقی پیدا کرد. بار گرانی‌ها و افزایش بیکاری قطعاً باعث سوق پیدا کردن تعدادی به سمت بازار غیر رسمی دستفروشی می‌شود، اما اگر این بازار رسمیت پیدا کند، می‌‌توان در مقابل مافیایی که در پشت پرده آن شکل گرفته و این بازار غیر رسمی را به هر سمتی که می‌خواهد هدایت می‌کند هم ایستاد.

در تهران و برخی شهرهای دیگر، جمعه بازارها دوباره به جریان اقتصاد محلی برگشته‌اند. نگاهی به رونق هفتگی این بساط‌ها که قانونی و با مجوز در حال فعالیت است، نشان می‌دهد که می‌‌توان با برنامه‌ریزی و با نظارت وضعیت دستفروشی را به عنوان یک بازار دوم سرو سامان داد.