اقتصادسنج| رضا امیدی، جامعه‌شناس گفت: «در ایران آموزش خصوصی 1.5 برابر امریکا و دو برابر انگلستان است. این کشورها در حال عقب‌نشینی از این موضوع هستند؛ اما ما همچنان روی آموزش خصوصی تاکید می‌کنیم. امریکا بخش خصوصی آموزش را به شدت کنترل کرده است. این نوع آموزش در امریکا روند کاهشی دارد.»

آموزش‌وپرورش به استناد آمارهای رسمی و جایگاه ایران در آزمون‌های بین‌المللی مانند پرلز، در جذب و آموزش با کیفیت دانش‌آموزان ضعیف عمل کرده است. برخی می‌گویند دولت از زیر بار مسئولیت‌های خود از جمله مدرسه‌سازی، بالا بردن کیفیت آموزش و… شانه خالی کرده است. نتیجه آن هم می‌شود محرومیت از تحصیل افراد، ترک تحصیل یا نمرات ضعیف دانش‌آموزان.

اخیرا رضامراد صحرایی، وزیر آموزش‌وپرورش در یک برنامه تلویزیونی آدرس مدارس پولی را برای بهره‌مندی از آموزش باکیفیت داد. اظهاراتی که موجی از واکنش‌ها را به دنبال داشت. او با مقایسه آموزش عمومی با خودرو گفت: «برای ماشین مدل بالا هم باید پول بیشتری بدهید. شاید خانواده به دنبال چیز دیگری است. ما که نباید پولش را بدهیم.»

به عبارت دیگر وزارت آموزش‌وپرورش که خود باید مجری عدالت آموزشی باشد، حالا انگشت را به سمت آموزش خصوصی نشانه گرفته و می‌گوید پول بدهید و آموزش باکیفیت بگیرید. علی خضریان، نماینده مجلس در صفحه ایکس(توییتر سابق) نوشت که دفاع غیرمسئولانه رضا مرادصحرایی از طبقاتی شدن مدارس حاکی از عدم باور وی به عدالت آموزشی در آموزش‌وپرورش است. به احترام فرزندانی که آموزش رایگان و باکیفیت حق قانونی آن‌هاست، استیضاح وزیر را پیگیری می‌کنم.

به گفته رضا امیدی، جامعه‌شناس: «کشورهای دیگر مانند امریکا در حال کم کردن نقش آموزش خصوصی هستند.» در همین حال در ایران، وزیر آموزش‌وپرورش آدرس مدارس خصوصی را برای دسترسی به آموزش خوب می‌دهد.

روز دوشنبه در نشست «پیدا و پنهان محرومیت از تحصیل» در دفتر روستاتیش، رضا امیدی، جامعه‌شناس و برخی از تسهیل‌گران اجتماعی به بررسی وضعیت آموزش در ایران پرداختند.

آموزش خصوصی ایران 2 برابر انگلستان

رضا امیدی، جامعه‌شناس در این نشست گفت: «امریکا بخش خصوصی آموزش را به شدت کنترل کرده است. این نوع آموزش در امریکا روند کاهشی دارد.»

او ادامه داد: «در ایران آموزش خصوصی 1.5 برابر امریکا و دو برابر انگلستان است. این کشورها در حال عقب‌نشینی از این موضوع هستند؛ اما ما همچنان روی آموزش خصوصی تاکید می‌کنیم.»

این جامعه‌شناس توضیح داد: «در امریکا مهم‌ترین معیار انتخاب مدرسه، نزدیک بودن آن به خانه است. در ایران؛ اما تراکم کلاس‌ها مهم است. شاید دلیل این باشد که در مدارس امریکایی تراکم کلاس‌ها با هم چندان فرقی ندارد.»

امیدی گفت که در ابتدا فقر و پس از آن دسترسی نداشتن به مدرسه مهم‌ترین عوامل بازماندن از تحصیل و ترک تحصیل در ایران است. اما چگونه می‌توان کیفیت آموزش را بالا برد؟

او توضیح داد: «بودجه مهم‌ترین شاخص است. بعد از بودجه اگر کلاس و معلم کیفیت لازم را نداشته باشند، هدررفت منابع زیاد می‌شود. گاهی شاخص‌های تامین مالی و کلاس به حدی ضعیف است که کیفیت کار معلم هر چقدر هم خوب باشد، نمی‌تواند اثرگذار باشد. البته این متغیرها در هم تنیده است.»

60 درصد دانش‌آموزان ابتدایی در کلاس‌های 26 نفر به بالا

امیدی ادامه داد: «استاندارد جهانی کلاس ابتدایی این است که 16 تا 19نفر باشد. در ایران؛ اما 60 درصد دانش‌آموزان ابتدایی در کلاس‌های 26 نفر به بالا و 15 درصد از آنها در کلاس‌های 36 نفر به بالا هستند. یعنی دانش‌آموزان در کلاس‌های شلوغ هستند. در این شرایط کیفیت کار معلم هر چقدر هم خوب باشد، کارآیی او کم می‌شود. به ویژه در مقطع ابتدایی که نیاز است معلم ارتباط رو در رو با همه دانش‌آموزان خود داشته باشد.»

این جامعه‌شناس کلاس‌های شلوغ را یکی از دلایل خانواده‌ها برای بی‌میلی به مدارس دولتی عنوان کرد. او گفت: «اخیرا پژوهشی در تهران انجام دادیم که قابل تعمیم به مناطق دیگر نیست. در این پژوهش با 45 خانواده در انواع مدرسه (دخترانه، پسرانه و در مناطق مختلف شهر) مصاحبه انجام شد. تقریبا می‌توان گفت مهم‌ترین دلیلی که خانواده‌‌ها، مدارس غیرانتفاعی را به مدارس دولتی ترجیح می‌دادند، خلوت بودن کلاس‌ها بود.»

میانگین بازماندگی از تحصیل 7 استان بدتر از میانگین خاورمیانه

امیدی در ادامه نشست پیدا و پنهان محرومیت از تحصیل گفت: «در مقطع راهنمایی بازماندگی از تحصیل پسران بیشتر از دختران و در مقطع دبیرستان برعکس است. ضمن آنکه استان به استان متفاوت است.»

او ادامه داد: «در سال 98 بنا بر آمارهای وزارت آموزش‌وپرورش، پوشش واقعی دبیرستان حدود 82 درصد بود. پوشش واقعی دبیرستان یعنی کسانی که در سن 14 تا 17 سالگی هستند و در مدرسه ثبت‌نام کردند. یعنی به طور میانگین حدود 18 درصد بازماندگی از تحصیل در مقطع دبیرستان داشتیم. البته بر اساس سرشماری نفوس و مسکن، پوشش واقعی دبیرستان 62 درصد بود.»

این جامعه‌شناس گفت: «پوشش واقعی در استان‌ها متفاوت است. در استان سیستان‌وبلوچستان 45 درصد از کسانی که باید در مدرسه باشند، ثبت‌نام نکرده بودند. آن زمان هفت استان بیشتر از 25 درصد به بالا بازمانده از تحصیل داشتند. در حالی‌که میانگین خاورمیانه 25 درصد بود. یعنی وضعیت هفت استان از میانگین خاورمیانه بدتر بود.»

بی‌رویا بودن کودکان و محرومیت از تحصیل

در بخش دیگری از نشست «پیدا و پنهان محرومیت از تحصیل»، مینا کامران، تسهیل‌گر اجتماعی با مروری بر فعالیت‌های گروهی برای آموزش در روستاها گفت: «آموزش برای برخی از خانواده‌ها اولویت نیست.»

او ادامه داد: «موضوع دیگر در این حوزه، بی‌انگیزه و بی‌رویا بودن دانش‌آموزان است. کودک باید در فرایندی قرار گیرد که رویاسازی کند. زمانی که کودک در این روند قرار نگیرد، جهانش در همان روستا می‌ماند. برای مثال زمانی که کودک کتاب را می‌خواند، می‌فهمد در گوشه دیگر این جهان، کودک دیگری چه می‌کند. بزرگ شدن جهان می‌تواند به آن‌ها انگیزه دهد.»

مینا کامران در بخش دیگری از نشست به نبود مدرسه در برخی روستاها اشاره کرد که عامل بازماندگی از تحصیل است. او گفت: «در یکی از روستاهایی که فعالیت داشتیم، کیفیت آموزش بسیار بالا بود. اما باز هم مشکل ترک تحصیل دختران در مقطع متوسطه دوم را شاهد بودیم. پسران به مدارس شبانه‌روزی می‌رفتند و دختران هم ترک تحصیل می‌کردند.»

کامران گفت: «دختران و پسران در عشایر نیروی کار هستند. دختران نظرشان این بود که اگر مدرسه در منطقه باشد، ادامه تحصیل می‌دهند. برای آن‌ها سرویس مدرسه گرفتیم؛ اما روزانه 6 ساعت در مسیر رفت‌وآمد هستند.»