اقتصادسنج| دولت در نیمه نخست سال جاری بر روند کاهشی نرخ تورم تاکید داشته؛ اما در عین حال در این مدت رکوردشکنی‌هایی نیز رخ داده است و همچنین حاشیه‌هایی هم در مورد آن شکل گرفته. نرخ تورم 1402 چه روندی را طی کرده است و با همین بازه در سال گذشته چه تفاوتی دارد؟

نرخ تورم 1402 در نیمه نخست سال در چند مقطع خبرساز و رکوردشکن شد. بر اساس آخرین گزارشی که مرکز آمار منتشر کرده، در مرداد تورم سالانه حدود 47 درصد، تورم نقطه به نقطه نزدیک 40 درصد و تورم ماهانه نیز ٢,٤ درصد بوده است. بانک مرکزی نیز در ماه‌های گذشته بارها بر کاهشی بودن روند تورم 1402 تاکید کرده که گاهی واکنش‌برانگیز هم شده است.

در جدیدترین اظهارنظر در مورد نرخ تورم، محمد شیریجیان معاون اقتصادی بانک مرکزی مدعی شده بود که دولت در مهار تورم موفق بوده؛ به گونه‌ای که در 6 ماهه نخست امسال تورم کشور 16 واحد درصد کاهش پیدا کرده است. به گفته او، تورم [نقطه به نقطه] از حدود 55 درصد به 39 درصد رسیدع. پیش از این، محمدرضا فرزین رئیس کل بانک مرکزی نیز از ایجاد آرامش در بازارهای مالی و کاهش 14 درصدی تورم نقطه به نقطه سخن گفته بود.

این در حالی است که عدم انتشار کامل و به موقع داده‌ها و شاخص‌های اقتصادی در ماه‌های گذشته، صدای اعتراض برخی کارشناسان مالی و اقتصادی را درآورده. در واقع یکی از رویکردهایی که دولت سیزدهم در طول فعالیت خود در پیش گرفته، سرکوب و پنهان‌کاری آماری بوده است. این موضوع را در حوزه‌های مختلف از جمله نرخ تورم می‌توان دید.

انتشار دیرهنگام و ناقص نرخ تورم اسفند و فروردین

انتشار ماهانه نرخ تورم، یکی از وظایف مرکز آمار است که معمولا در رزوهای نخست هر ماه انجام می‌شود. اما این مرکز، وظیفه مهم خود را در نیمه نخست امسال، با حواشی‌ زیادی اجرا کرده است؛ از جمله عدم انتشار نرخ تورم اسفند و فروردین تا نیمه‌های دومین ماه سال جاری.

‌این تاخیر گمانه‌هازنی‌هایی را ایجاد کرد. در همین زمینه، اکوایران پیش از اعلام رسمی نرخ تورم از سوی مرکز آمار، در گزارشی از افزایش تورم ماهانه و قرار گرفتن تورم نقطه به نقطه در یک قدمی نرخ 70 درصدی خبر داد؛ این رسانه چنین رقمی را «رکوردزنی بی‌سابقه» و «بیشترین نرخ در 32 سال اخیر» توصیف کرده بود. اما نکته اینجا بود که اکوایران گزارش خود را به نقل از منابع آگاه در بانک مرکزی منتشر کرده بود. در حالی که در سال‌های اخیر انتشار نرخ تورم منحصرا به مرکز آمار سپرده شده است و بانک مرکزی در این زمینه اختیاری ندارد.

مرکز آمار، در نهایت روز 17 اردیبهشت دو گزارش را روی سایت خود قرار داد که شیوه تنظیم آن ها متفاوت و بسیار خلاصه یا به عبارتی ناقص‌‌تر از همیشه بود. بر اساس این گزارش‌ها، نرخ تورم سالانه در اسفند سال ١٤٠١ به عدد ٤٥,٨ درصد رسیده بود. همچنین نرخ تورم ماهانه اسفند 4.7 و این شاخص در مورد فروردین 3.7 درصد اعلام شده بود.

در همان مقطع در گزارشی از شکستن رکورد 10 ساله در تورم سالانه 1401 خبر آمده بود. البته مرکز آمار در گزارش ناقص خود، بدون هیچ توضیحی، سال پایه محاسبه تورم را از 1395 به 1400 تغییر داده بود و به نرخ تورم نقطه به نقطه اسفند سال گذشته و فروردین امسال هم اشاره‌ای نکرده بود.

گزارش تکمیلی و تکذیب گمانه‌زنی‌ها

این گزارش‌ها و گمانه‌زنی‌ها باعث شد مرکز آمار دو روز مانده به پایان اردیبهشت در پاسخی برای رسانه‌ها، جزئیات آماری اسفند و فروردین را اعلام کند و گزارش‌ها از داخل بانک مرکزی را نادرست و فاقد اعتبار بداند.

بر اساس متن پاسخ مرکز آمار، تورم ماهانه فروردین نسبت به اسفند کاهشی اما نرخ تورم سالانه و نقطه به نقطه افزایشی بود. البته تورم نقطه به نقطه از نظر این مرکز، با آنچه از داخل بانک مرکزی گزارش شده بود فاصله داشت؛ اولی حدود 55 درصد و دومی حدود 69 درصد بود.

مانور بانک مرکزی برای کاهش بدیهی نرخ نقطه به نقطه

یکی دیگر از حواشی آماری ماه‌هی گذشته، کاهش نرخ تورم نقطه به نقطه در خرداد بود که دولت روی آن مانور زیادی داد؛ اما در واقع موضوعی کاملا بدیهی بود.

مرکز آمار این شاخص را حدود 43 درصد اعلام کرد؛ یعنی 12 واحد درصد کمتر از اردیبهشت. اما کاهش تورم نقطه به نقطه در سومین ماه سال موضوعی نبود که به عملکرد دولت ارتباطی داشته باشد.

دولت در اردیبهشت 1401، دلار 4200 تومانی را حذف کرده بود که این موضوع باعث افزایش قیمت کالاها و روند صعودی تورم در خرداد همان سال نسبت به سال 1400 شد. اما با گذشت یک سال، اثرات این جراحی اقتصادی از نرخ تورم حذف و در نتیجه تورم نقطه به نقطه در خرداد کاهشی شد. اما دولت و به ویژه بانک مرکزی، حتی پیش از اعلام رسمی گزارش تورم تلاش کردند از این موضوع برای خود رزومه‌سازی کنند.

خوشبینی به آمارهای تیر و جلسه ویژه برای رکوردشکنی تورم در مرداد

در 5 ماه گذشته، مرداد جایگاه ویژه‌ای در رخدادهای مهم تورمی داشت. در این ماه تورم سالانه کاهشی بود؛ اما برای نخستین بار در سال 1402، نرخ تورم نقطه به نقطه افزایشی شد. ضمن اینکه نرخ تورم ماهانه نیز که در تیر کاهشی شده بود، از حد مجاز 2 درصدی فراتر رفت. برای اینکه هدف بانک مرکزی برای تورم سالانه 30 درصدی در سال جاری محقق شود، هر 12 ماه سال باید تورمی کمتر از 2 درصد داشته باشند. البته تا کنون تورم ماهانه فروردین و اردیبهشت نیز بالاتر از 2 درصد بوده است.

همین شرایط باعت شد که رئیس دولت سیزدهم جلسه ویژه‌ای را برای بررسی افزایش تورم در مرداد تشکیل دهد. این در حالی است که دولت و نهادهایی چون مرکز آمار، سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی، در این شش ماه در تلاش بوده‌اند که نمای کلی این شاخص را کاهشی و رو به بهبود نشان دهند. این موضوع به ویژه در تیر آشکارتر بود. بر اساس اعلام مرکز آمار، تورم ماهانه در نخستین ماه تابستان به کمترین نرخ ۱۶ ماهه رسیده بود و همچنین تورم نقطه به نقطه با ۳.۲ واحد درصد کاهش، به کانال ۳۰ درصدی سقوط کرد.

تورمی که مردم احساس می‌کنند بالاتر است

همه این تلاش‌های در حالی است که در عمل، تورمی که مردم احساس می‌کنند بالاتر از تورم رسمی است. در این زمینه، مرکز پژوهش‌های مجلس نیز گزارشی منتشر کرده که نشان می‌دهد نرخ تورم نقطه به نقطه در تابستان سال قبل، مطابق آمار بانک مرکزی 45.8 درصد و بر اساس اعلام مرکز آمار ایران 51.5 درصد بود؛ اما در میانه مرداد، مردم آن را 85 درصد احساس می‌کردند.

به ویژه در ماه‌های گذشته، تورم بالا در بعضی اقلام مواد غذایی محسوس بود که برای مثال می‌توان به رشد 91 درصدی قیمت گوشت قرمز در خرداد اشاره کرد. هر چند در برخی ماه‌ها تورم کلی این بخش رکوردشکن و در بعضی ماه‌ها کاهشی بود.

همچنین مسکن یکی از بخش‌هایی بود که در برخی ماه‌ها تورم قابل توجهی را تجربه کرد. به گونه‌ای که حتی در مرداد، سیداحسان خاندوزی، دلیل افزایش تورم را نوسانات موسمی بخش مسکن در تابستان دانست.

در چنین شرایطی، به نظر نمی‌رسد بسیاری از اقشار جامعه ادعاها در مورد کاهش تورم را در زندگی خود حس کنند. باید به این نکته نیز توجه داشت که روند نزولی تورم به معنای کاهش قیمت‌ها نیست.

نگاهی به روند تورم 1402 و مقایسه با بازه مشابه سال قبل

نمودار و جدول‌های زیر نگاهی دارد به روند تورم 1402 و تفاوت آن با بازه مشابه سال قبل.

تورم سالانه 1402

تصویر نخست، نموداری است که نرخ تورم سالانه 5 ماهه نخست سال جاری را نشان می‌دهد. بر اساس این نمودار، به غیر از اردیبهشت، دیگر ماه‌های سال تورم کاهشی داشته است. بانک مرکزی هدف تورمی خود در سال جاری را حدود 30 درصد اعلام کرده است.

تورم 1402 – فروردین تا مرداد

مقایسه تورم ماهانه 1401 و 1402

تصویر دوم، تورم ماهانه دو سال اخیر را نشان می‌دهد. این جدول نشان می‌دهد که نرخ تورم ماهانه در سال جاری نسبت به 1401 کمتر بوده است. البته نرخ تورم ماهانه در خرداد سال گذشته، تحت تاثیر جراحی اقتصادی و حذف ارز ترجیحی، افزایش قابل توجهی را تجربه کرده بود؛ در حالی که دولت مدعی کنترل اثرات تورمی آن بود. این موضوع ماه بعد نیز تا حدودی خود را نشان داد اما در مرداد روند آن کاهش قابل توجهی یافت.

امسال نیز بر اساس گزارش‌های بانک مرکزی در ماه‌های نخست سال تورم ماهانه کاهشی بوده؛ اما دوباره در مرداد افزایشی شده است.

نرخ تورم ماهانه – 1401 و 1402

مقایسه تورم نقطه‌ای 1401 و 1402

تورم نقطه به نقطه؛ اما سال را افزایشی و رکوردشکن آغاز کرد؛ اما بر اساس ادعاها و گزارش‌ها، در ادامه کاهشی شد و به کانال 30 درصدی رفت.

مقایسه تورم نقطه به نقطه در سال 1401 و 1402

تفاوت تورم سالانه 1401 و 1402

نرخ تورم سالانه بر اساس تصویر زیر، در پنج ماه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایشی بوده. در سال 1402، به غیر از اردیبهشت، در دیگر ماه‌های سال روند کاهشی داشته است.

تورم 1402 – مقایسه نرخ تورم سالانه در دو سال اخیر