اقتصادسنج| تحریم‌ها و ممنوعیت واردات کالاهای خارجی باعث نشد که امکان خرید برندها از بین برود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از «آنلاین‌شاپ‌ها» در فضای مجازی، امکان خرید برندهای خارجی را در داخل کشور فراهم می‌کنند.

عمدتا قیمت ارز محاسبه شده در این فروشگاه‌های اینترنتی برای خریداران ۳۰ تا ۴۰درصد بالاتر از قیمت ارز بازار آزاد است؛ اما با این وجود بسیاری از مشتریان برای خرید کالاهای خارجی وارد این بازارها می‌شوند. خرید از این بازار چند مانع جدی دارد: نبود امکان شناسایی اعتبار فروشگاه‌ها، هزینه بالاتر برای خرید در مقایسه با سایر کشورها، مدت زمان طولانی برای ارسال کالاها و عدم امکان عودت یا تعویض کالاها. اما چه عاملی باعث می‌شود که حتی با وجود این ریسک‌ها، خرید از آنلاین‌شاپ‌ها در داخل کشور رونق داشته باشد؟ به نظر می‌رسد که کیفیت بالای محصولات ارسالی، به‌روز بودن امکانات و طراحی‌ها، نبود کالای مشابه داخلی و احساس رضایت خرید از یک برند اصلی باعث می‌شود که خریداران داخلی این ریسک‌ها را به جان بخرند.

وضع تحریم‌ها و ایجاد محدودیت‌ها برای واردات خارجی، باعث نشده است مشتریان ایرانی از خرید برندها صرف‌نظر کنند، حتی با دلار گران‌تر و مدت‌زمان طولانی. در سال‌های اخیر یکی از مشکلاتی که به دنبال وضع تحریم‌ها به وجود آمد، کوچ برندهای خارجی از بازار ایران بود. از سوی دیگر وضع برخی ممنوعیت‌ها برای واردات این معضل را شدیدتر کرد. این در حالی است که در سایر کشورها و حتی کشورهای همسایه مانند ترکیه این برندها مشغول فعالیت هستند و بخش قابل‌توجهی از واردات به ایران از این کشورها صورت می‌گیرد.

بسیاری از برندها در ترکیه و امارات دارای نمایندگی هستند و این موضوع یک امکان به خریداران ایرانی می‌دهد. در چنین شرایطی اگر کسی قصد خرید این برندها را داشته باشد دو راه پیش روی او قرار دارد. اول اینکه به واسطه‌ای سفارش خرید دهد و کالای او توسط مسافر ارسال شود یا از فروشگاه‌های داخلی خرید خود را انجام دهد. اما محدودیت‌های اعمال‌شده باعث شده است برخی از فروشگاه‌ها قیمت‌های نجومی برای این کالاها تعیین کنند؛ به طوری‌که قیمت دلار محاسبه‌شده برای این کالا گاهی به بیش از 300هزار تومان نیز می‌رسد. همین موضوع منجر به پیدایش «آنلاین‌شاپ»‌هایی شده که با قیمتی پایین‌تر سفارش خرید افراد را انجام دهند.

این فروشگاه‌های آنلاین که گاهی فعالیت آن ها به یک گروه تلگرامی محدود می‎شود سفارش‌ها را از برندهای معتبر ثبت می‌کنند و آن ها را به دست خریداران می‌رسانند. بررسی‌ها نشان می‌دهد نرخ دلار تعیین‌شده توسط این فروشگاه‌های آنلاین نیز بین 65 تا 70 هزار تومان است که حدود 15 تا 20 هزار تومان بیشتر از نرخ دلار آزاد است. یکی از مهم‌ترین مشکلات این شیوه خرید، زمان انتظار طولانی رسیدن کالا به دست خریدار است که گاهی به چندین ماه نیز می‎رسد. با‌این‌حال به نظر می‌رسد منطقی‌تر بودن قیمت تمام‌شده و در برخی موارد نبود نمونه مشابه داخلی، باعث شده است استقبال از این شیوه خرید افزایش یابد و افراد ترجیح می‌دهند به جای پرداخت هزینه‌های بالا،‌ زمان بیشتری منتظر بمانند.

به دنبال وضع تحریم‌ها، برندهای خارجی که در ایران فعالیت می‌کردند از کشور مهاجرت کردند. این موضوع مشکلات بسیاری برای خریداران این برندها به وجود آورد. همزمان با تشدید تورم در ایران و تجربه جهش‌های نرخ ارز، خرید این کالاها دشوارتر نیز شد و امروزه محصولات این برندها به نوعی کالای لوکس به شمار می‌آیند. این در حالی است که این برندهای خارجی در سایر کشورهای همسایه مانند ترکیه و امارات مشغول فعالیت هستند و حتی بخش قابل‌توجهی از واردات این کالاها به ایران از مبدا همین کشورها صورت می‌گیرد. از سوی دیگر وضع انواع تعرفه و محدودیت‌های داخلی نیز تهیه این کالاها را دشوارتر کرده است.

مسیرهای خرید برندهای خارجی

اگر کسی قصد داشته باشد کالای برندی را خریداری کند، دو راه پیش روی او قرار دارد. راه آسان‌تر این است که به سراغ فروشگاه‌های داخلی که این محصولات را عرضه می‌کنند برود. نکته‌ای که در این رابطه وجود دارد این است که بعضی از این فروشگاه‌ها قیمت‌های بسیار بالایی برای این محصولات تعیین می‌کنند. برای مثال یک کفش که در فروشگاه‌های آنلاین خارجی حدود 90 یورو قیمت خورده است، در برخی از فروشگاه‌های ایرانی با قیمتی نزدیک به 30 میلیون تومان به فروش می‌رسد. این یعنی مبنای ارز محاسباتی برای این کالا حدود 300 هزار تومان بوده است که رقم بسیار بالا و به دور از واقعیت‌های بازار است و خرید این‌گونه کالاها را به‌شدت دشوار می‌سازد. اما گروهی که خوش‌شانس‌تر بوده و واسطه‌هایی در خارج از کشور دارند، می‌توانند سفارش خرید خود را به آن ها بدهند و به واسطه مسافر این کالاها به کشور ارسال شود. در چنین شرایطی نرخ ارز همان نرخ بازار آزاد خواهد بود. اما امکان خرید تعداد بالایی از کالاها وجود ندارد و همچنین همه نمی‌توانند به این روش دسترسی داشته باشند.

بازار ارز جدید

با این حال روشی وجود دارد که طی سال‌های گذشته رواج یافته و استقبال زیادی هم از آن شده است. برخی فروشگاه‌های آنلاین که اکثرا به شکل گروه‌هایی در فضای مجازی فعالیت کرده و واسطه‌هایی برای خرید و وارد کردن این کالاها به داخل کشور دارند، سفارش افراد را از کشورهای مختلف و فروشگاه‌های خارجی ثبت می‌کنند. نکته جالب در این بین تعیین یک نرخ جدید برای ارز به صورت روزانه در این فروشگاه‌هاست. برای مثال در‌حالی‌که دلار در بازار آزاد 51 هزار تومان قیمت خورده است، یک آنلاین‌شاپ نرخ روز دلار را برای خرید محصول از آمریکا، بین 68 تا 70 هزار تومان تعیین کرده است.

برای خرید از ترکیه نیز نرخ لیر در یک آنلاین‌شاپ 2 هزار و 400 تومان است. در حالی که در بازار آزاد هر لیر حدود هزار و 800 تومان قیمت خورده است. قیمت تعیین‌شده در این آنلاین‌شاپ‌ها برای پوند 78 هزار تومان و برای درهم امارات 20هزار تومان است. این دو ارز در بازار آزاد به ترتیب 63 و 14 هزار تومان قیمت خورده‌اند. خرید از این فروشگاه‌ها حتی در فصل حراج‌ها رونق بیشتری نیز پیدا می‌کند. در چنین مواقعی افراد می‌توانند کالاهای برندهای خارجی را با نصف قیمت خریداری کنند.

آیا ارزش دارد؟

استقبال بالایی که از این روش جدید خرید به عمل آمده است، نشان می‌دهد بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند به جای پرداخت هزینه‌های گزاف برای تهیه کالاهای موردنیاز خود، حتی هزینه بیشتری از قیمت فعلی ارز در بازار آزاد پرداخت کنند؛ حتی اگر به قیمت انتظار بیشتر تمام شود. به طور میانگین زمان انتظار برای دریافت کالاهایی که از ترکیه و دبی خریداری می‎شوند یک تا دو ماه است. در حالی که خرید از کشورهایی مانند انگلستان و آمریکا ممکن است تا چندین ماه هم طول بکشد. این موضوع نشان می‌دهد محدودیت‌های داخلی و خارجی و حتی قیمت‌های بالای ارز نمی‌تواند مانعی برای خرید کالاهای بین‌المللی و در برخی موارد باکیفیت‌تر از تولید داخل باشد؛ به خصوص اینکه برای بعضی از کالاها نمونه‌هایی در داخل کشور وجود ندارد.

در واقع زمانی که متقاضی برای برندهای خارجی وجود داشته باشد و نمونه مناسب داخلی نیز برای رقابت با آن ها تولید نشود،خریداران از هر طریقی راه تهیه کالاهای خارجی را پیدا خواهند کرد؛ حتی اگر بهای آن چندین ماه انتظار یا پرداخت قیمت بیشتر باشد. هرچند که در بسیاری از مواقع خصوصا در فصل حراج‌ها، خرید از این آنلاین‌شاپ‌ها بسیار به‌صرفه‌تر نیز خواهد شد.

عبور از دیوارها برای خرید

در حالی که در اکثر کشورهای دنیا، امکان خرید اینترنتی اکثر کالاها از سایت‌های جهانی وجود دارد؛ اما خریداران داخل کشور باید از دیوارهای مختلفی برای خرید برندها عبور کنند. نکته اول اینکه برخی اعتمادی به این سایت‌ها ندارند و امکان کلاه‌برداری برخی از این سایت‌ها نیز وجود دارد. نکته دوم اینکه به دلیل فرآیندی که وجود دارد امکان عودت اجناس وجود ندارد. نکته سوم خرید بسیار گران‌تر این کالاها نسبت به سایر کشورهاست. نکته دیگر تاخیر قابل توجه برای خرید این اجناس است. اما به نظر می‌رسد کیفیت برخی از این برندها، باعث می‌شود برخی از مشتریان تمامی موانع و زیان‌ها را قبول کنند و باعث رونق آنلاین‌شاپ‌ها شوند.