اقتصادسنج| ترافیک تهران مانند غده‌ای سرطانی وخیم شده که هر چه می‌گذرد نقاط بیشتری را درگیر و وضعیت را بدتر می‌کند. سالانه میلیون‌ها ساعت از عمر تهرانی‌ها در همین ترافیک نفس‌گیر سر می‌رود. اما چه ساعاتی خیابان‌های شهر قفل می‌شود و شهروندان چگونه می‌توانند رفت‌وآمدهای خود را در این زمان مدیریت کنند؟

دیگر به گفتن ترافیک است، نمی‌توان وضعیت خیابان‌های پایتخت را توضیح داد. گاهی باید دو یا سه ساعت زمان برای مسیری صرف کرد که در وضعیت معمول و عادی در نهایت نیم ساعت وقت افراد را بگیرد. ترافیک تهران مانند غده‌ای سرطانی شده که هر چه می‌گذرد نقاط بیشتری را درگیر و وضعیت را بدتر می‌کند.

عوامل مختلفی دست به دست می‌دهند تا شهروندان کلانشهرها از جمله تهران شاهد ترافیک سنگین باشند؛ از حجم خودروهای تک‌سرنشین گرفته تا حمل‌ونقل عمومی ناکارآمد. پیش از این نیز مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی نوشت که اغلب کلانشهرهای ایران با بحران کمبود و فرسودگی ناوگان اتوبوسرانی مواجه هستند. میزان فرسودگی اتوبوس‌های در شهرهای کرج، اصفهان، قم و تبریز بالاتر از 60 درصد است.

میلیون‌ها ساعت از عمر تهرانی‌ها در ترافیک می‌گذرد

در دوره کرونا که محدودیت‌های کرونایی اجرا می‌شد و رفت‌وآمدهای مردم در خیابان‌ها کاهش چشمگیری داشت، تهرانی‌ها به طور میانگین روزانه 31 دقیقه از وقت خود را در ترافیک سر می‌کردند. این آماری است که پلیس راهور و سازمان حمل‌ونقل و ترافیک اعلام کردند. ضمن آنکه تاکید می‌شود مربوط به دوران کرونا بود. با این حساب، شهروندان تهرانی سالانه در مجموع میلیون‌ها ساعت از وقت خود را ترافیک سرسام‌آور سر می‌کنند.

با آغاز سال تحصیلی و اضافه شدن سفرهای آموزشی به دیگر سفرها، بار ترافیکی کلانشهرها از جمله تهران بیشتر شد. آنطور که پیش‌تر پلیس راهور تهران اعلام کرد امسال همزمان با آغاز سال تحصیلی جدید، ترافیک پایتخت 30 درصد افزایش داشت.

اما مردم در کدام شهرها، مسیرها و در چه ساعاتی بیشتر در ترافیک می‌مانند؟ اسنپ در این مورد گزارشی از رفتار سفر شهروندان دارد که اطلاعات آن را قرار داده است. این گزارش با تمرکز بر 10 کلانشهر کشور در مهرماه سال جاری ارائه شد.

ابتدا و انتهای ساعات کاری در روزهای شنبه تا چهارشنبه اوج معضل ترافیکی در کلانشهرهاست. یک سوی این رفت‌وآمدها کارکنانی هستند که امکان تغییر ساعت رفت و آمد خود را ندارند و سوی دیگر کسانی هستند که امکان تغییر ساعت سفرهای خود را دارند. در همین حال دانستن ساعات اوج ترافیک می‌تواند به مدیریت رفت‌وآمد شهروندان در کلانشهرها کمک کند.

پرتقاضاترین شهرها در ساعات اوج رفت‌وآمدها

بنا بر گزارش اسنپ، بررسی سفرهای انجام‌شده با ناوگان اسنپ در روزهای کاری مهرماه (شنبه تا چهارشنبه) نشان می‌دهد که بیشترین ترافیک شهری در ایران به ترتیب متعلق به شهرهای تهران، رشت، کرج، مشهد، تبریز، اهواز، شیراز، اصفهان، ساری و قم است.

بررسی سفرهای اسنپ در هر کدام از این شهرها با توجه به شرایط ویژه آن شهر، اطلاعات و آمار مختص به خود را به ما ارائه می‌دهد که با نگاهی کلان‌تر می‌توان الگوی رفتاری مشابهی میان تمامی این شهرها پیدا کرد. ساعات شروع و پایان ترافیک صبح و عصر در شهرهای مختلف ممکن است کمی تفاوت داشته باشد؛ اما رفتار کلی ترافیکی این 10 شهر یکسان است.

اوج ترافیک در چه ساعتی است؟

واکاوی این داده‌ها نشان می‌دهد که شروع ساعت ترافیک از 6:30 صبح بوده و در 7:30 صبح به اوج خود می‌رسد. پس از آن ترافیک به مرور کاهش می‌یابد.

ساعت 12:30 ظهر بار دیگر شهروندان با ترافیک نسبی مواجه می‌شوند. اوج ترافیک روزانه؛ اما از ساعت 16 شروع و در ساعت 18 به بالاترین میزان خود می‌رسد. ترافیک عصرگاهی 10 شهری که گفته شد در ساعت 21 به حالت عادی برمی‌گردد.

ساعت اوج ترافیک تهران

داده‌های ترافیکی شهر تهران در روزهای کاری مهرماه تفاوت چندانی با 9 شهر دیگر مورد بررسی در این گزارش ندارد. تنها می‌توان گفت که شکل‌گیری ترافیک در پایتحت از نیم ساعت قبل‌تر و ساعت 6:00 صبح شروع شده و تا ساعت 9 ادامه دارد.

اوج ترافیک روزانه 10 کلانشهری که گفته شد، از ساعت 16 شروع و در ساعت 18 به بالاترین میزان خود می‌رسد. بررسی این آمار در شهر تهران؛ اما نشان می‌دهد که مدت زمان ترافیک عصر طولانی‌تر بوده و از ساعت 15:15 دقیقه شروع و تا ساعت 21 ادامه دارد. اوج ترافیک روزانه تهران ساعت 18:30 است.

میانگین قیمت هر سفر اسنپ به‌ازای یک کیلومتر در شهر تهران به طور محسوسی بیشتر بوده و بازه زمانی بالا رفتن قیمت در عصر به‌نسبت طولانی‌تر بودن ساعات ترافیک عصرگاهی نیز بیشتر است. شهروندان تهرانی ساعت خروج از محل کار و بازگشت به منزل را در ساعات بیشتری تقسیم می‌کنند تا بتوانند مدیریت بهتری بر میزان ماندن در ترافیک و هزینه سفر داشته باشند. این موضوع در شرایطی است که مدت‌زمان ترافیک در ابتدای روز کمتر بوده و افراد در ابتدای روز انتخاب‌های کمتری برای ساعت خروج از خانه دارند.

هزینه اسنپ چه ساعتی کمتر است؟

اگر شهروندان بخواهند با خودروی شخصی خود تردد کنند باید زمان زیادی را در ترافیک سر کنند. از آن سو حمل‌ونقل عمومی هم چندان حال و روز خوبی ندارد که مسافران بتوانند به آن دلخوش باشند. کافی است در ساعت پیک رفت‌وآمدهای روزانه سری به ایستگاه‌های اتوبوس در تهران بزنید. صف‌های طولانی مسافران در ایستگاه‌ها تصویری آشنا در این ایستگاه‌هاست، آن هم فقط برای آنکه خود را در اتوبوس به زحمت جا دهند. رفت و آمد با تاکسی هم چندان وضعیت متفاوتی در این ساعات ندارند.

گزینه دیگری که برخی از مسافران به آن روی می‌آورند، رفت و آمد با حمل‌ونقل آنلاین مانند اسنپ است. برای سفر با اسنپ هم گاهی باید منتظر ماند تا راننده درخواست را قبول کند. اما چه ساعتی رفت‌وآمد با اسنپ قیمت کمتری دارد؟

نمودار مقایسه‌ای زیر، روند میانگین قیمت هر سفر به ازای یک کیلومتر مسافت طی‌شده و میانگین نسبت تقاضا به عرضه را در طول شبانه‌روز نشان می‌دهد. این نموار ترکیبی در ابتدای روز بیانگر رفتار مشابهی در هر دو شاخص (نسبت تقاضا به عرضه و قیمت) است و با افزایش نسبت تقاضا به عرضه، قیمت سفر در هر کیلومتر افزایش پیدا می‌کند.

نمودار مقایسه‌ای روند قیمت هر سفر به ازای ۱ کیلومتر و نسبت تقاضا به عرضه در طول شبانه‌روز (در این نمودار روند تغییرات قیمتی سفر و نسبت تقاضا به عرضه به صورت ۰ و ۱ محاسبه شده است.)

با فرا رسیدن ساعات پایان کار، نسبت تقاضا به عرضه به دلیل بیشتر شدن تعداد رانندگان آنلاین سیر نزولی دارد. به عبارتی، سیر نزولی مشاهده‌شده نه به معنای کاهش تقاضا، بلکه به معنای کاهش نسبت تقاضا به عرضه به دلیل بیشتر شدن رانندگان فعال در اسنپ در این بازه زمانی است. ضمن آنکه افزایش قیمت‌ها در ساعات پایانی کار با تاثیر گرفتن از ترافیک اتفاق می‌افتد.

محاسبه قیمت سفرهای اسنپ به عوامل مختلفی بستگی دارد و قیمت‌ها می‌تواند متفاوت شود؛ از جمله عامل آب و هوا یا ترافیک. گاهی یک مسیر یکسان در ساعات مختلف قیمت متفاوتی دارد. بر همین اساس در ساعاتی از شبانه‌روز قیمت‌ها از حالت عادی پایین‌تر می‌آید و ارزان‌تر از همیشه می‌شود و در ساعاتی شاهد افزایش قیمت هستیم.

با آغاز سال تحصیلی 1402-1403، قیمت در ساعات صبح به نسبت تقاضا به عرضه و در ساعات عصر با متعادل شدن عرضه و تقاضا، ب زمان سفر وابسته شده است. می‌توان گفت: که پیک قیمت صبح بیشتر از عدم توازن تقاضا به عرضه و پیک قیمت عصر بیشتر از ترافیک تاثیر می‌پذیرد.

بنابراین شهروندانی که انعطاف بیشتری برای رفت و آمد خود ادارند، می‌توانند با اطلاع از پیک ترافیک، درخواست خود را برای زمان قبل‌تر یا بعدتر تنظیم کنند. در این صورت هم شانس قبولی درخواست بیشتر می‌شود و هم قیمت سفر متناسب‌تر شود. گاهی حتی با یک ربع جابه‌جایی درخواست می‌توان سفری با قیمت مناسب‌تر و ترافیک کمتر داشت.