اقتصاد سنج: پرفشاری خون به معنای بالا بودن میزان فشاری است که بر اثر برخورد خون به دیواره‌ی سرخرگ‌ها ایجاد می‌شود. سرخرگ‌ها، رگ‌هایی هستند که خون را از قلب به تمام اعضای بدن می‌رسانند. میزان فشار خون، با دو عدد مشخص می‌شود. فشار خون سیستولیک (عدد بالایی) نشان دهنده‌ی فشار وارد شده به دیواره‌ی سرخرگ‌ها در هنگام انقباض قلب است و فشار خون دیاستولیک (عدد پایینی) نشان دهنده‌ی فشار وارد شده به دیواره‌ی سرخرگ‌ها در هنگام آزاد شدن عضلات قلب (بین هر ضربان قلب) است.

فشار خون بالا چیست؟

فشار خون بالا یا پرفشاری خون زمانی روی می دهد که فشار خون تا سطح خطرناکی افزایش یابد. اندازه گیری فشار خون در واقع میزان خون عبوری از رگ های خونی و میزان مقاومت رگ ها در برابر خون در حین ضربان قلب را محاسبه می کند.

شریان های باریک مقاومت را افزایش می دهند. هرچه شریان ها باریک تر باشد، فشار خون بیشتر می شود. افزایش فشار در طولانی مدت می تواند باعث ایجاد مشکلاتی در سلامتی از جمله بیماری های قلبی شود.

پرفشاری خون بسیار شایع است. در واقع از آنجا که دستورالعمل ها به تازگی تغییر کرده اند، انتظار می رود که در حال حاضر حدود نیمی از بزرگسالان با این بیماری تشخیص داده شوند.

علائم فشار خون بالا چیست؟

به طور کلی فشار خون بالا یک بیماری خاموش است. بسیاری از افراد هیچ گونه علامتی ندارند. ممکن است تا آشکار شدن علائم این بیماری، سال ها یا حتی ده ها سال طول بکشد. حتی در این صورت نیز ممکن است این علایم به دلایل دیگری نسبت داده شود.

علائم فشار خون بالا می تواند شامل موارد زیر باشد:

سردرد

تنگی نفس

خون دماغ

گرگرفتگی

سرگیجه

درد قفسه سینه

تغییرات دید

وجود خون در ادرار

این علائم به مراقبت فوری پزشکی نیاز دارند. این علائم در همه افراد مبتلا به فشار خون بالا روی نمی دهد، اما انتظار برای بروز این علامت ها می تواند منجر به مرگ شود.

بهترین راه برای آگاهی از ابتلا به فشار خون بالا اندازه گیری منظم فشار خون است. بیشتر مطب ها در هر مراجعه فشارخون را اندازه گیری می کنند.

در صورتی که فقط چکاپ سالانه انجام می دهید، با پزشک خود در مورد خطرات ناشی از فشار خون بالا و سایر اقداماتی که ممکن است در اندازه گیری فشار خون به شما کمک کند، صحبت کنید.

به عنوان مثال، اگر سابقه خانوادگی بیماری های قلبی یا فاکتورهای خطر ایجاد این بیماری را دارید، ممکن است پزشک توصیه کند که فشار خون خود را دو بار در سال چک کنید. این کار به شما و پزشک تان کمک می‌کند قبل از بروز مشکل، در جریان وقوع آن باشید.

دلایل پرفشاری خون چیست؟

دلایل بسیاری برای افزایش فشار خون وجود دارد اما علت دقیق آن مشخص نیست.

دلایل محیطی: از جمله عوامل افزاینده فشار خون میتوان به عادات غذایی و سبک زندگی اشاره کرد. برخی از این عوامل عبارتند از:

سیگار کشیدن

اضافه وزن و چاقی

کمبود فعالیت فیزکی

مصرف زیاد نمک و حساسیت به سدیم

مصرف الکل

استرس

افزایش سن

عوامل ژنتیکی

اختلالات

غده آدرنال و تیروئید

اختلالات خواب

بیماری های مزمن کلیوی

کمبود ویتامین D

دلایل ژنتیکی فشار خون بالا

در بسیاری از خانواده‌ها، فشار خون بالا یک بیماری ارثی است. نتایج بسیاری از تحقیقات نشان دهنده‌ی تاثیر برخی از ژن‌ها و جهش‌های ژنتیکی در ابتلا به فشار خون بالا بوده است. البته موارد ابتلا به فشار خون بالا بر اثرعوامل ژنتیکی تنها ۲ تا ۳ درصد از کل موارد ابتلا به این بیماری را به خود اختصاص داده است.

دلایل بیولوژیکی فشار خون بالا

1) بر هم خوردن تعادل آب و نمک در بدن: در حالت عادی کلیه‌ها وظیفه‌ی متعادل کردن آب و نمک بدن را بر عهده دارند و این کار را با حفظ سدیم و آب و دفع پتاسیم انجام می‌دهند. در صورتی که این عملکرد کلیه دچار اختلال شود، حجم خون در بدن افزایش پیدا می‌کند که این موضوع باعث بالا رفتن فشار خون می‌شود.

2) مشکلات سیستم رنین،آنژیوتاسیون،آلدوسترون: سیستم رنین-آنژیوتاسیون-آلدوسترون در بدن وظیفه‌ی تولید هورمون‌های آنژیوتاسیون و آلدسترون را بر عهده دارد. هورمون آنژیوتاسیون موجب تنگ شدن عروق بدن می‌شود، که این امر باعث بالا رفتن فشار خون در بدن می‌شود. هورمون آلدوسترون بر عملکرد کلیه در احتباس آب و نمک تاثیر می‌گذارد. افزایش هورمون آلدوسترون در بدن، بر نحوه‌ی عملکرد کلیه‌ها تاثیر گذار است و موجب افزایش حجم خون و در نتیجه افزایش فشار خون می‌شود.

3) عملکرد سیستم عصبی سمپاتیک: عملکرد سیستم سمپاتیک بدن تاثیر مهمی بر تنظیم فشار خون در بدن دارد. این سیستم بر ریتم ضربان قلب، ریتم تنفس و فشار خون موثر است. محققان در حال بررسی نحوه تاثیر عدم تعادل سیستم سمپاتیک بر بالا رفتن فشار خون هستند.

4) عملکرد و ساختار عروق بدن: تغییر در عملکرد و ساختار عروق کوچک یا بزرگ بدن، می‌تواند موجب بالارفتن فشار خون شود. هورمون آنژیوتاسیون و سیستم ایمنی بدن می‌توانند باعث تنگی و جمع شدن عروق بدن شوند، که این موضوع بر میزان فشار خون موثر است.

5) سایر بیماری‌ها: سایر علل ابتلا به فشار خون بالا شامل بیماری‌هایی مانند نارسایی مزمن کلیه، وقفه تنفسی در خواب، اختلالات تیروئید و ابتلا به برخی تومورها می باشد.

اندازه گیری فشار خون

اصولا فشارخون در بخش‌های مختلف سیستم گردش خون متفاوت است ولی در اندازه گیری، فشار خون به دو نوع فشارخون سیستولی و دیاستولی مجزا می شود.

فشار خون سیستولی معمولاً به فشار خونی که در سرخرگ‌های است گفته می‌شود.

فشارخون دیاستولی به فشارخون ورید گفته می شود.

معمول‌ترین روش اندازه‌گیری فشار خون به‌ وسیله فشارسنج است که با استفاده از ارتفاع جیوه برای اندازه‌گیری فشار خون در حال چرخش در رگ‌ها استفاده می‌کند.

فشارخون طبیعی براساس قرارداد برای فشارخون سیستولی پائین تراز ۱۲۰ میلی متر جیوه و برای فشارخون دیاستولی پائین تراز ۸۰ میلی ‌لیترجیوه است. شیوع فشارخون بالا در جوامع گوناگون متفاوت است .

فشار خون بالا در چه کسانی دیده می شود؟

فشار خون بالا خصوصا در افراد مسن بسیار شایع است. تقریبا در حدود یک نفر از هر چهار نفر از  فشار خون بالا رنج می برند. در بیماران جوان‌تر در مردان شایعتر است ولی در سنین بالاتر در زنان بیشتر از مردان دیده می‌شود. به طور کلی با افزایش سن خطر ابتلا افزایش می‌یابد.

علل ایجاد فشار خون بالا

علل بروز این بیماری هنوز به طور کامل شناخته نشده است ولی برخی عوامل فرد را مستعد ابتلا به فشار خون می کنند از جمله:

۱- سن‌ بالای‌ ۶۰ سال با افزایش سن احتمال بروز فشار خون افزایش می یابد

۲- چاقی و اضافه وزن

۳- سیگار کشیدن

۴- مصرف الکل

۵- رژیم‌ غذایی‌ حاوی‌ نمک‌ زیاد یا چربی‌ اشباع‌ شده‌ و عدم مصرف میوه و سبزی

۶- کم تحرکی و نداشتن فعالیت بدنی کافی

۷- استرس

۸- عوامل‌ ژنتیکی‌، اگر یکی از والدین و یا هر دو دچار فشار خون بالا باشند، خطر ابتلای فرد به فشار خون بیشتر است.

۹- مصرف‌ قرصهای‌ ضد حاملگی ‌، استروییدها و بعضی‌ از انواع‌ داروهای‌ مهارکننده‌ اشتها

۱۰- پشت میزنشینی

۱۱- نژاد : سفید پوستان ونژاد هندواروپایی بیشتر دچار افزایش فشار خون می شوند.

پیشگیری از بیماری فشارخون

۱- کنترل وزن ، کم کردن حتی یک کیلوگرم از وزن برای کنترل فشار خون مفید است

۲- انجام ورزش مرتب، ۳۰ دقیقه ورزش در هر روز بهترین راه مبارزه با پرفشاری خون است

۳- کم کردن مصرف نمک و غذاهای پرچرب

۴- داشتن رژیم غذایی حاوی میوه و سبزیجات ، لبنیات کم‌چرب و غذاهای حاوی پتاسیم نظیر دانه‌های سبوس‌دار و خشکبار استفاده کنید.

۵- عدم مصرف سیگار و مشروبات الکلی

۶- اندازه گیری فشار خون حداقل هر شش ماه یک بار

۷- زنان باردار باید مرتب برای معاینه پیش از زایمان به پایگاه های بهداشتی درمان و خانه بهداشت مراجعه کنند تا کارشناسان بهداشت بتواند به پرفشاری احتمالی خون پی ببرد و به ‌موقع کنترل کنند.

۸- در خانم هایی که قرصهای پیشگیری از بارداری استفاده می کنند باید فشار خون خود را مرتب کنترل نمایند

۹- پرهیز از مصرف سوسیس، کالباس، کنسرو گوشت، برگرها و سایر فرآورده‌های گوشتی به علت دارا بودن مقادیر بالای سدیم و همچنین پرهیز از سبزی‌های کنسروشده در آب نمک، زیتون شور، چیپس و سایر تنقلات شور.

۱۰- مواد حاوی کافئین از قبیل قهوه ، چای ، نوشابه‌های کولا و شکلات، سبب افزایش فشارخون می‌شوند و باید در حد اعتدال مصرف شوند.

۱۱- اجتناب از مصرف غذاهای سرخ کرده یا غذاهایی که در درجه ی حرارت‌های بسیار بالا و یا با مدت زمان طولانی تهیه می ‌شوند، و عدم استفاده ی چند باره از روغن‌های آشپزی .

۱۲- استفاده از گوشت سفید به جای گوشت‌های قرمز.

۱۳- کنترل استرس ، زیرا یکی از عوامل بالا بردن فشار خون که بسیار سریع هم عمل می‌ کند، استرس و عصبانیت است.

۱۴- استراحت به میزان کافی هر روز زیرا کار کردن بی ‌وقفه بیشترین فشار را بر سلامتی فرد وارد خواهد کرد

۱۵- انجام ورزش‌هایی مثل پیاده ‌روی، شنا، دوچرخه سواری برای پایین آوردن فشار خون مفید هستند بنابراین حداقل ۳ بار در هفته و هر بار حداقل ۳۰ دقیقه باید ورزش کرد.

عوارض‌ فشار خون بالا

سکته مغزی ، حمله قلبی ، نارسایی احتقانی قلب و ورم‌ ریه ، نارسایی‌ کلیه و آسیب چشمی و مشکل بینایی از عوارض اصلی فشار خون بالا هستند.

براساس گزارش دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت، هرچه فشار خون بالاتر باشد، میزان امید به زندگی پایین تر خواهد بود.

این باور غلط که اغلب مردان در معرض ابتلا به فشار خون بالا هستند را فراموش کنید. چون پس از شروع سنین یائسگی، احتمال ابتلا به فشار خون بالا در زنان افزایش بیشتری می یابد.

پیش از سن 45 سالگی مردان به احتمال زیاد بیشتر در معرض این عارضه هستند اما برخی از مشکلات سلامتی در زنان می تواند این وضعیت را تغییر دهد

بالا بودن فشار خون باعث بروزعوارضی مانند بیماری قلبی، نارسایی کلیوی، تصلب شرایین، آسیب‌های چشمی و سکته مغزی می‌شود.

فشار خون در حالت طبیعی باید کمتر از ۱۲۰/۸۰ باشد.

در صورتی که فشار خون بین ۱۲۰/۸۰ تا ۱۳۹/۸۹۹ باشد، شخص در معرض ابتلا به فشار خون بالا قرار دارد

و فشار خون ۱۴۰/۹۰ و بالاتر نشان دهنده ابتلا به بیماری پرفشاری خون است.

در دوران بارداری نیز فشار خون بارداری ، به طور طبیعی، باید کمتر از ۱۲۰/۸۰۰ باشد.

بالا بودن فشار خون باعث بروز عوارضی مانند بیماری قلبی، نارسایی کلیوی، تصلب شرایین، آسیب‌های چشمی و سکته مغزی و آسیب به مغز می‌شود.

توصیه هایی برای جلوگیری از افزایش فشار خون 

توصیه های متخصصان برای جلوگیری از افزایش فشار خون در زنان و مردان یکسان است:

مراقب سایز دور کمر خود باشید: هرچه وزن افزایش یابد فشار خون هم افزایش می یابد. حتی کاهش وزنی در حدود 10 پوند (حدود 4.5 کیلوگرم) می تواند به کاهش فشارخون شما کمک کند. هرچه وزن بیشتری کم کنید فشار خون شما پاینتر می آید. به علاوه کاهش وزن باعث افزایش تاثیر داروهای فشار خون می شود. به جز میزان وزن باید حواستان به اندازه دور کمرتان هم باشد. جالب است که اگر این اندازه زیاد باشد خطرفشار خون بالا بیشتر می شود. به طور کلی این افراد در معرض خطر بیشتری برای فشار خون بالا هستند:

مردان با دور کمر بالای 102 سانتی متر (40 اینچ)

زنان با دور کمر بالای 88 سانتیمتر (35 اینچ)

مردان آسیایی با دور کمر بالای 90 سانتیمتر (36 اینچ)

زنان آسیایی با دور کمر بالای 80 سانتیمتر (32 اینچ)

مرتب ورزش کنید: فعالیت فیزیکی مرتب یعنی حداقل 60-30 دقیقه فعالیت در بیشتر روزهای هفته می تواند فشار خون شما را 9-4 میلیمتر جیوه پایینتر بیاورد. طولی نمی کشد که تاثیر این مسئله را احساس می کنید. اگر تا کنون غیر فعال بودید با افزایش فعالیت ظرف چند هفته می توانید فشار خون خود را کاهش دهید.

رژیم غذایی ضد فشار خون داشته باشید: رژیم غذایی ای که شامل غلات کامل، میوه ها، سبزیجات و لبنیات کم چرب باشد و چربیهای اشباع شده و کلسترول ناچیزی داشته باشد می تواند فشار خونن شما را تا 14 میلیمتر جیوه پایین بیاورد.

پتاسیم بیشتری مصرف کنید: افزایش پتاسیم مصرفی می تواند تاثیر سدیم بر فشار خون را کاهش دهد. بهترین منبع پتاسیم بیشتر میوه و سبزیجات هستند تا مکملها. در مورد میزان مناسب پتاسیم برای خود با پزشکتان مشورت کنید.

سدیم مصرفی خود را کاهش دهید: با کمی کاهش سدیم مصرفی خود می توانید فشار خون را 8-2 میلیمتر جیوه پایین بیاورید. یک فرد بالغ و سالم روزانه به 2400-1500 میلیگرم سدیم نیاز دارد ولی اگر فشار خون شما بالاست کمتر از 1500 میلیگرم در روز سدیم دریافت کنید.

استرس را کم کنید: استرس می تواند فشار خون را موقتا افزایش دهد. مدت زمانی را به فکر کردن درباره اینکه چه چیز موجب ایجاد استرس در شما می شود اختصاص دهید و دنبال علتها بگردید. محیط و شرایط کاری، خانواده، مشکلات مالی، بیماری و موارد دیگر را بررسی کنید و فکر کنید که چرا موجب استرس در شما می شوند. باید به دنبال راهی برای کاهش و حذف استرس ناشی از این مشکلات باشید. اگر موفق به حذف آنها نشدید نگران نباشید. تمرینات تنفس عمیق، یوگا، مدیتیشن، تای چی و ماساژ را امتحان کنید. اگر نتیجه نگرفتید حتما با یک متخصص برای رفع استرس خود مشورت کنید.