خورشیدگرفتگی یا کُسوف یک پدیده طبیعی و یکی از نشانه‌های خداوند است و تقریبا هر ۱۶ ماه یک بار رخ می‌دهد. همچنین در هنگام وقوع خورشیدگرفتگی نماز آیات بر مسلمانان واجب می‌شود. در ادامه با خورشیدگرفتگی و علل و انواع آن آشنا خواهید شد.

درباره نماز آیات بخوانید

خورشیدگرفتگی چیست؟

به گزارش «اقتصادسنج»، خورشیدگرفتگی زمانی اتفاق می‌افتد که خورشید، ماه و زمین کاملا در یک راستا باشند و ماه بین خورشید و زمین قرار گیرد. در این حالت ماه مانع از رسیدن نور خورشید شده و روی زمین سایه می‌اندازد. کسوف برای تمام افرادی که در منطقه سایه قرار دارند قابل مشاهده است.

خورشیدگرفتگی تقریبا هر ۱۶ ماه یک بار رخ می‌دهد و کسوف کامل، یعنی زمانی که خورشید کاملا توسط ماه پوشانده می‌شود، بسته به هندسه زمین-ماه-خورشید می‌تواند تا ۷/۵ دقیقه طول بکشد.

با توجه به اینکه ۲۸ روز طول می‌کشد تا ماه به دور زمین بچرخد، چرا هر ماه کسوف اتفاق نمی‌افتد؟

دلیل این امر این است که زمین به دور خورشید و ماه به دور زمین گردش می‌کند. از آنجا که صفحه مداری ماه به دور زمین نسبت به صفحه مداری زمین به دور خورشید کج است و حدود ۵ درجه زاویه دارد، بنابراین ماه اغلب از بالا یا پایین قرص خورشید عبور می‌کند. تنها زمانی که ماه روی خط واصل زمین و خورشید قرار گیرد، خورشید گرفتگی رخ می‌دهد. معمولا در هر سال دو یا سه بار این اتفاق روی می‌دهد.

انواع خورشید گرفتگی

1– خورشید گرفتگی حلقوی:

این نوع از گرفتگی، هنگامی رخ می‌دهد که از سطح زمین اندازه ظاهری ماه کوچکتر از اندازه ظاهری خورشید دیده شود. در این وضعیت، در مکان‌هایی از کره ‌زمین که به خط واصل مرکز خورشید و مرکز کره ماه خیلی نزدیک هستند، تنها حلقه پر نوری از خورشید دیده می‌شود و درون حلقه (که روی تاریک ماه است ) کاملا تاریک دیده می شود.

2- خورشید گرفتگی کلی:

این نوع از خورشید گرفتگی، هنگامی رخ می‌دهد که از سطح زمین اندازه ظاهری ماه اندکی بزرگ تر از اندازه ظاهری خورشید دیده شود. در این وضعیت، در مکان‌هایی از کره‌ زمین که به خط واصل مرکز خورشید و مرکز کره ‌ ماه خیلی نزدیک هستند، تمام سطح خورشید توسط روی تاریک ماه پوشانده می‌شود.

در این نوع خورشید گرفتگی امکان رؤیت جو خورشید وجود دارد که زیبایی این پدیده عمدتا به همین موضوع بر می‌گردد. معمولاً هر یک و نیم سال یک بار یک خورشید گرفتگی کلی روی می‌دهد، اما هر انسان در طول عمرش شاید یک بار شانس تماشای این پدیده را داشته باشد چرا که این موضوع وابسته به مکان ناظر است. نمونه چنین کسوفی در سال 1378 در ایران اتفاق افتاد.

3- خورشید گرفتگی جزئی:

هر گاه خورشید گرفتگی اتفاق می‌افتد، در مکان‌هایی از سطح کره زمین که از خط واصل مرکز خورشید و مرکز ماه دور هستند، امکان رؤیت گرفت کلی یا گرفت حلقوی وجود ندارد. در چنین نقاطی (که شامل مساحت بیش‌تری از زمین می‌شود) دو قرص خورشید و ماه هم مرکز دیده نمی‌شوند و در نتیجه روی تاریک ماه، تنها قسمتی از قرص خورشید را می پوشاند که به این حالت گرفت جزئی می گویند.

اهمیت علمی خورشیدگرفتگی

ارزش علمی خورشید گرفتگی به بررسی‌هایی است که هنگام گرفتگی کلی می‌توان انجام داد که در مواقع دیگر عملا غیر ممکن است. وقتی ماه قرص خورشید را می‌پوشاند لایه‌های خارجی جو خورشید را می‌توان رصد کرد.

با پدیدار شدن ستاره‌ها می‌توان انحنای فضا – زمان را اندازه گیری کرد با محاسبه زمان تماس اول ماه با خورشید می‌توان به جزئیاتی در حرکت مداری ماه و زمین پی‌برد. می‌توان ستارگان دنباله‌داری را که در حضیض هستند را بررسی کرد و …

در قرن اخیر مهمترین سنجش‌های خورشید گرفتگی اندازه‌گیری مکان ستاره‌های قابل روئیت در اطراف خورشید و تایید تجربی نسبیت عام انیشتین است. نسبیت عام، پایه کهکشان شناسی نوین است.

نکات لازم در هنگام رصد خورشیدگرفتگی

– به هیچ وجه بدون فیلترهای مخصوص به خورشید نگاه نکنید.

– برای نگاه کردن به خورشید از شیشه‌هایی که به وسیله دود شمع و یا به طرق دیگر دودی شده‌اند استفاده نکنید چرا که آن‌ها تنها شدت نور را کم می‌کنند و جلوی پرتوهای خطرناک نور خورشید را نمی‌گیرند.

– با ابزار نجومی به هیچ وجه بدون فیلتر به خورشید نگاه نکنید.

– بهترین روش دیدن خورشید گرفتگی استفاده از ابزار‌هایی مثل اتاق تاریک و یا انداختن تصویر بر روی دیوار یا پرده است.

اکرم محمدی منش