راه آهن در آستانه شکستن رکود ۱۰۰ ساله افت حمل بار

اقتصادسنج؛ میعاد صالحی، مدیرعامل راه آهن در ۳۰ بهمن ۱۴۰۰ در صفحه توییتر خود نوشت: «به لطف خدا با تلاش‌های شبانه روزی چهارماهه و عملیاتی کردن تفاهم با کشور‌های همسایه از جمله ترکمنستان، قزاقستان، روسیه و پاکستان، ترانزیت بار ریلی کشور با دو برابر شدن نسبت به سال قبل، رکورد تاریخ صدساله راه آهن را شکست و انشاءالله تا پایان سال هر روز این رکورد را جا به جا خواهیم کرد.»

مدیرعامل راه‌آهن بار دیگر در آبان ماه سال ۱۴۰۱ در مراسم افتتاح راه آهن زاهدان-خاش این ادعا را تکرار کرد. بررسی عمیق‌تر عملکرد ترانزیت ریلی در سال ۱۴۰۰ بیانگر آن است که ادعای فوق، بیش از این که یک واقعیت قابل اتکا باشد، بازی با آمار و بزرگنمایی آن، جهت سرپوش گذاشتن بر عملکرد نامطلوب حمل بار در راه آهن در دوره اخیر است.

در خصوص میزان اعتبار ادعای فوق نکات زیر قابل بررسی است؛

گوگرد ترکمنستان، جور افزایش آمار ریلی ایران را کشید

۱ ـ ریشه اصلی رکورد ادعایی مطرح، افزایش شدید صادرات گوگرد ترکمنستان در اثر افزایش قیمت و تقاضای جهانی آن بوده است. شاهد این مدعا نیز ارتباط مستقیم و همیشگی میزان ترانزیت حمل ریلی ایران با میزان صادرات گوگرد توسط ترکمنستان از مسیر ایران بوده و سال ۱۴۰۰ نیز از این موضوع مستثنی نبوده است.

گوگرد ترکمنستان سهم حدود ۸۰ درصدی (۸۲ درصد تناژ و ۷۶ درصد تن-کیلومتر) از ترانزیت ریلی ایران را در سال ۱۴۰۰ داشته است. دقت در ترکیب ترانزیت ریلی بیانگر این مهم است که عملیاتی کردن تفاهم با کشور‌های همسایه ـ که مورد ادعای مدیر عامل راه آهن است ـ هیچ گونه تأثیری در ثبت رکورد فوق نداشته است، چون سهم سه کشور قزاقستان، روسیه و پاکستان بر خلاف ادعای فوق، بسیار ناچیز و نزدیک به صفر بوده و افزایشی هم نداشته است.

اساساً ادعای به فعلیت رساندن چهار ماهه تفاهم نامه‌های بین المللی در حوزه ترانزیت، با نگاه خوش بینانه بیانگر بی تجربگی ادعاکننده و با نگاه واقع بینانه، بیانگر تلاش جهت انحراف افکار عمومی از واقعیات وخیم حمل بار ریلی است.

رکوردزنی صالحی در افت تناژ حمل بار ترانزیت داخلی

۲ ـ مغالطه دوم در این ادعا، بزرگنمایی جزء کوچکی از یک واقعیت بزرگ است. به عبارت دیگر سهم ترانزیت از کل حمل بار ریلی طی سالیان گذشته حدود ۳ درصد بوده است. یعنی همه آنچه که مدیرعامل راه آهن به عنوان رکورد ۱۰۰ ساله تکرار می‌کند درباره ۳ درصد راه آهن است، اما درباره وضعیت ۹۷ درصد دیگر (بار داخلی) چیزی نمی‌گوید. علت این است که اگر چه بار ترانزیتی در سال ۱۴۰۰ کمی بیش از یک میلیون تن افزایش یافته، ولی حمل بار داخلی (غیر ترانزیت) نزدیک به پنج میلیون تن کاهش یافته است!

این میزان افت حمل بار در یک سال، رکورد تاریخی محسوب می‌شود. نحوه اطلاع رسانی مدیرعامل راه آهن در خصوص رکورد حمل ترانزیت مانند دانشجویی است که در معدل تمام دروس مشروط شده، ولی به نمره ۲۰ در یک درس افتخار کرده و در هر محفلی هم آن را بیان می‌کند.

به نام زدن توفیق گذشتگان

۳- وضعیت عملکرد ترانزیت در شش ماهه اول سال ۱۴۰۰ که در دوره مدیریت قبل بوده نیز دلیل دیگری بر سست بودن این ادعاست. اولاً حدود نیمی از عملکرد ترانزیت در سال ۱۴۰۰ طی شش ماهه اول سال محقق شده است. ثانیاً عملکرد ترانزیت در شش ماهه نخست سال ۱۴۰۰ نسبت به مدت مشابه سال قبل با ۲۲۵ درصد رشد همراه بوده، در حالی که در شش ماهه دوم سال ۱۴۰۰ نسبت به مدت مشابه سال قبل، این رشد به ۹۸ درصد کاهش یافته است.

به روش استدلال آقای میعاد صالحی، ای بسا اگر ایشان تشریف نیاورده بودند، رکورد به مراتبی بالاتری رقم می‌خورد! همانطور که دیده می‌شود تحقق عملکرد فوق ناشی از روندی خارج از کنترل راه آهن بوده که پیش از انتصاب صالحی آغاز شده و در ماه‌های پس از حضور وی نیز ادامه یافته است.

انتساب رکورد فوق به عملکرد صالحی در دوره کوتاه سکانداری راه آهن ساده انگاری آماری و حتی جا زدن توفیقات دیگران به نام ایشان است.

با توجه به توضیحات فوق می‌توان ادعا کرد این روش اطلاع رسانی و استفاده از آمار، مصداق بارز ارائه اطلاعات غلط است که می‌تواند ضمن انحراف افکار عمومی از واقعیت‌های صنعت ریلی، موجب تصمیم گیری‌های اشتباه توسط مدیران ارشد دولت شود و البته که اظهارات و ادعا‌های مدیرعامل راه آهن در سایر موضوعات را هم بی اعتبار می‌کند.

واقعیت کنونی راه آهن این است که افت حمل بار ریلی در سال ۱۴۰۱ کماکان با شتاب ادامه دارد و چنانچه این موضوع چاره اندیشی نشود رکورد ۱۰۰ ساله افت حمل بار ریلی (براساس آمار‌های واقعی و نه داده‌های تخیلی) به نام مدیرعامل فعلی راه آهن ثبت خواهد شد.

تابناک/