معمای بزرگ مالیات بر خودروها

به گزارش «اقتصادسنج»، مقرر شد سازمان امور مالیاتی به سراغ افرادی برود که ارزش روز خودرو آنها در بازار بالای یک میلیارد تومان باشد. اما آیا به مانند تجربه جهانی مالیات‌ستانی، رفع چالش آلودگی هوا و حل دیگر مصیبت‌های زیست محیطی در اخذ مالیات خودرو در ایران جایی دارد؟

اساس و فلسفه مالیات‌گیری در ایران مسیری متفاوت را طی می‌کند. عوارض سبز خودرو هم که دی ماه پارسال به اجرا درآمد، به گواه کارشناسان چندان مطابقتی با اقتصاد سبز ندارد و سوالات و اما و اگرهای زیادی درباره آن مطرح است.

مالیات از آلایندگی خودرو در ایران آنگونه که در دیگر کشورهای جهان گرفته می‌شود، تعجب کارشناسان را به همراه داشته است.
چرا که در کشورهای پیشرفته به مصرف‌کننده حق انتخاب داده می‌شود تا در دوراهی خودرویی که پُرمصرف است و باید مالیات آلایندگی آن داده شود و خودرویی که کم‌مصرف و دارای سوخت پاک است و مالیاتی در پی ندارد، یکی را برگزیند. اما در بازار انحصاری خودروی ایران خبری از حق انتخاب نیست.

مساله دومی هم که توسط صاحب نظران بازار خودرو مطرح می‌شود، این است که قرار است این مالیات کجا هزینه شود؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد که مالیاتی که در کشورهای دیگر گرفته می‌شود، در راه توسعه حمل و نقل عمومی و استفاده از انرژی‌های نو، پاک و تجدیدپذیر استفاده می‌شود و رنگ و بوی محیط زیستی دارد. اما در ایران همواره شائبه‌ی جبران کسری بودجه مطرح است.

کافی‌ست نگاهی به آمارها و اطلاعات رسمی بیاندازیم. با وجود اینکه خبرهایی از افزایش مالیات‌ستانی منتشر می‌شود، در تهران ۲هزار و ۲۰۰ اتوبوس فعال ولی فرسوده و ۳هزار اتوبوس غیرفعال و فرسوده وجود دارد. یک هزار و ۴۶۷ واگن مترو کسری داریم، ۵۲درصد دستگاه تاکسی فرسوده و همچنین ۱۰۰ درصد دستگاه ون فرسوده و عمر بالای ۱۰ سال دارند! بنابراین اصلاح نحوه هزینه‌کرد مالیات همواره مطرح بوده است.

در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر هم، با وجود اینکه ظرفیت فوق‌العاده‌ای در این زمینه در ایران وجود دارد و دولت سیزدهم وعده تولید ۱۰ هزار مگاوات انرژی تجدیدپذیر را داده، اما حمیدرضا صالحی- نایب‌رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران- سهم تجدیدپذیرها در تولید برق را یک درصد اعلام کرده است.
ناگفته نماند که بی‌توجهی به الزامات محیط زیستی تنها در بحث مالیات‌ خودرو مطرح نیست. بلکه با وجود سهم ۶۵ درصدی خودروها در آلودگی هوای پایتخت، از آنجایی که مهم‌ترین شرط ورود خودرو به کشور شرط قیمتی دانسته شده، نگرانی‌هایی در این بخش هم وجود دارد.

تجربه جهانی بازار خودرو چه می‌گوید؟

زین پس قرار است مجموع ارزش خودروهای یک شخص مبنای اخذ مالیات در ایران باشد. در همین ارتباط، سازمان امور مالیاتی به سراغ صاحبان خودروهای بالای یک میلیارد تومان خواهد رفت. اما تجربه جهانی مالیات‌ستانی نشان می‌دهد که خرید، استفاده سالانه و تردد خودرو محور مالیات‌ستانی است. رفع چالش‌های محیط زیستی مثل آلودگی هوا هم دنبال می‌شود.

در ضمن، قوانین سختی برای خودروسازان در نظر گرفته شده تا به جای گرفتن مالیات از مصرف‌کننده، این خودروسازان باشند که پاک‌ترین و ایمن‌ترین خودروها را روانه بازار کنند و از دادن مالیات سنگین معاف شوند.. برای مثال، اتحادیه اروپا جریمه‌های سخت تا سقف ۳۰هزار یورو برای هر خودرو در سال ۲۰۲۰ وضع کرد.

بازار خودرو کشورهای پیشرفته

از سوی دیگر، در کشورهای پیشرفته بازار خودرو در مسیری متفاوت قرار گرفته است. تعداد زیادی از خودروسازان بزرگ دنیا به دنبال پایان عصر اتومبیل‌های بنزینی هستند. در این زمینه هم می‌توان به جنرال موتورز اشاره کرد. این شرکت خودروسازی چندملیتی تا سال ۲۰۲۵ بر جهان خودروهای الکتریکی مسلط خواهد شد.

بر اساس گزارش‌های اخیر فرانسه اولین کشور اروپایی است که طبق قانون جدید آب و هوا، تبلیغات سوخت‌های فسیلی را ممنوع می‌کند که به معنای این است که جهان هر چه بیشتر به سمت خودروهای برقی در حال حرکت است.

پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۳۰ میلادی بالغ بر ۵۰ درصد بازار جهانی را خودروهای برقی تشکیل خواهد داد. با این حال، از آنجایی که برقی‌سازی فناوری زیادی را می‌طلبد، جدای از بی‌توجهی به الزامات محیط زیستی در مالیات‌ستانی، محدودیت‌های ایران در حوزه انتقال فناوری باعث شده این حوزه  هم هنور در ایران جدی گرفته نشود