گسترش کم سابقه آمار سقط جنین/ چرا قانون جوانی جمعیت شکست خورد؟

اقتصادسنج| پس از گذشت حدود یک سال و نیم از ابلاغ قانون حمایت از خانواده، رئیس دولت سیزدهم از افزایش نگران‌کننده سقط جنین در کشور گفت: سوال این است که قانون جوانی جمعیت، سقط جنین را افزایش داد یا فرزندآوری؟

یک سال و نیم از ابلاغ قانون جوانی جمعیت کشور می‌گذرد. قانونی که در جهت افزایش ازدواج و فرزندآوری تصویب شود؛ با انواع مشوق‌ها از جمله افزایش وام ازدواج، وام فرزندآوری و… . حالا فرصت مناسبی است که این سوال را مطرح کرد: قانون حمایت از خانواده، سقط جنین را افزایش داد یا فرزندآوری و جمعیت را؟

برای پاسخ به پرسش بالا کافی‌ست به اظهارات مسئولان و آمارهای رسمی مروری داشته باشیم. بررسی آمارهای رسمی نشان از کاهش ولادت‌ها می‌دهد، اما سقط جنین در چه وضعیتی است؟

ابراهیم رئیسی، قانون جوانی جمعیت را آبان‌ماه سال ۱۴۰۰ ابلاغ کرد، قانونی شامل ۷۳ ماده که در جریان آن وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و دستگاه‌های دیگر وظیفه دارند در جهت افزایش جمعیت اقدام کنند. ضمن اینکه ۱۲ هزار میلیارد تومان بودجه هم برای اجرای این قانون تصویب شد.

قانون جوانی جمعیت از همان ابتدا مورد انتقاد برخی از پزشکان، جامعه‌شناسان و سایر کارشناسان مرتبط بود. سازمان بهزیستی برای افزایش جمعیت دارای معلولیت با اجرای این قانون هشدار داد و متخصصان ژنتیک نیز از احتمال افزایش سقط جنین می‌گفتند.

رئیسی: آمار سقط جنین نگران‌کننده است

حالا رئیس دولت سیزدهم از افزایش نگران‌کننده سقط جنین می‌گوید. ابراهیم رئیسی درباره سقط جنین آماری اعلام نکرد و تنها به ضرورت توجه وزارت بهداشت در این زمینه بسنده کرد. طولی نکشید که پدرام پاک‌آیین‌، سخنگوی وزارت بهداشت نیز بر جرم‌انگاری سقط جنین تاکید کرد و گفت وزارت بهداشت برنامه‌هایی برای برخورد با سقط عمدی دارد.

ماجرا اما به اینجا ختم نمی‌شود. یک روز پس از اظهارات پاک‌آیین، مدیرکل مرکز نظارت و اعتباربخشی امور درمان وزارت بهداشت از سقط‌های غیرقانونی که در خانه انجام می‌شود، گفت.

سلیمان حیدری به ایسنا گفت: «بیش از ۷۰ تا ۸۰ درصد از سقط جنین‌‌های غیرقانونی در در خارج از مرکز و در خانه‌ها انجام می‌شود.» مدیرکل مرکز نظارت و اعتباربخشی امور درمان هم گفت اگر آمار سقط غیرقانونی درست باشد، فاجعه‌بار است.

سوال مهم دیگر این است که پس از گذشت حدود یک سال و نیم از ابلاغ قانون جوانی جمعیت، چه اتفاقی افتاده که ابراهیم رئیسی آمار سقط جنین را نگران‌کننده اعلام کرده است؟

مسئولان توضیح روشنی در این مورد نداده‌اند. تنها می‌توان به همان «نگران‌کننده» و «فاجعه‌بار» بودن آمارها در میان اظهارات آنها استناد کرد. هم می‌توان اظهارات آنها را ناشی از شکست قانون جوانی جمعیت دانست، هم اینکه آن را به حساب مانور دولت برای افزایش محدودیت‌ها برای سقط جنین در نظر گرفت.

هزار سقط جنین غیرقانونی در سال

سقط جنین یا از مسیر قانونی انجام می‌شود یا زیرزمینی و غیرقانونی. امکان شناسایی و اعلام آمار دقیق سقط‌های غیرقانونی وجود ندارد و همیشه بخشی از موارد، از محاسبات آماری جا می‌ماند. اما آمار تخمینی، بیش از ۳۰۰ هزار سقط غیرقانونی در سال را نشان می‌دهد.

تیرماه سال گذشته، صالح قاسمی دبیر شورای راهبردی جمعیت کشور گفت: «سالانه ۳۷۰ هزار سقط در کشور داریم که اغلب آنها غیرقانونی است.» (ایسنا)

به گفته دبیر شورای راهبردی جمعیت، حدود ۹۶ درصد از سقط‌ها ناشی از بارداری ناخواسته است. پیش از مقامات وزارت بهداشت گفتند حدود ۱۰ هزار سقط جنین قانونی در کشور صورت می‌گیرد. بنابراین با توجه به گفته‌های قاسمی و آمار سقط‌ جنین در ایران، می‌توان گفت سالانه حدود ۳۷۰ هزار سقط غیرقانونی در کشور صورت می‌گیرد. به عبارتی میزان سقط غیرقانونی، حدود یک سوم از آمار تولدها در سال ۱۴۰۰ می‌شود.

پیش از این حسین نجم آبادی، رئیس مرکز تحقیقات ژنتیک دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی درباره قانونی جوانی جمعیت به تجارت‌نیوز گفت که این قانون منجر به افزایش سقط‌های غیرقانونی در کشور می‌شود و مادران هم آسیب می‌بینند.

او درباره فرآیند سقط جنین قانونی هم گفت: «این فرآیند آنقدر طولانی است که ممکن است دیگر کار از کار بگذرد و نشود سقط را انجام داد یا اینکه شخص منصرف شود.»

کاهش آمار تولد در سال ۱۴۰۱

بر اساس داده‌های مرکز آمار ایران، یک میلیون و ۱۱۶ هزار و ۲۱۲ تولد در سال ۱۴۰۰ ثبت رسمی شد. هنوز این مرکز، آمار تولد کل سال ۱۴۰۱ را منتشر نکرده است. اما آنطور که دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت کشور به همشهری گفت آمار تولدها در سال گذشته کاهشی بود.

صالح قاسمی در این مورد توضیح داد: «در سال ۱۴۰۰ حدود یک میلیون و ۱۰۰ هزار تولد داشتیم و امسال این آمار از این هم کمتر شد و به زیر یک میلیون (۸۹۳ هزار و ۷۸۶) تولد رسید.»

او همچنین گفت که در یک دهه اخیر، این میزان تولد، حداقل تولد در کشور است و یک رکورد حداقلی حساب می‌شود. موضوع این است که روند کاهشی ولادت‌ها فعلا ادامه خواهد داشت.

مرکز آمار ایران هنوز از تعدادکل ازدواج صورت‌گرفته در سال ۱۴۰۱ گزارشی ارائه نکرده است. اما بر اساس آمارهای قبلی این مرکز، ۴۲۵ هزار و ۲۷۲ ازدواج در سه فصل بهار، تابستان و پاییز سال ۱۴۰۰ ثبت رسمی شد. برای سه فصل بهار، تابستان و پاییز سال گذشته، ۳۹۲ هزار و ۳۲۴ ازدواج ثبت شده است.

همچنین در سه فصل بهار، تابستان و پاییز سال ۱۴۰۰، آمار طلاق در ایران ۱۴۷ هزار و ۶۷۱ مورد گزارش شده است. در همین سه فصل و برای سال گذشته اما ۱۴۹ هزار و ۱۳۰ طلاق ثبت شده است.

بر اساس مجموع اظهارات مقامات دولت و آمارهایی که گفته شد، به نظر می‌آید قانون جوانی جمعیت، مردم را چندان به ازدواج و فرزندآوری ترغیب نکرده است؛ قانونی با پشتوانه بودجه ۱۲ هزار میلیارد تومانی و حمایت سازمان‌ها و وزارتخانه‌های مختلف.