کاهش شدید صادرات پسته/ ماجرا چیست؟

اقتصادسنج؛ آخرین آمار گمرک ایران حاکی از این است که میزان صادرات پسته ایران نزدیک به ۵۲ هزار تن است؛ درحالی‌که است این رقم در آمارهای یازده ماهه سال ۱۳۹۹ بالغ‌بر ۱۳۵ هزار تن بود.

در سال‌های اخیر در حالی که کشور نیازمند توسعه بازارهای غیرنفتی است؛ اما سیاستگذاران برای توسعه این بازارها نه تنها گام صحیحی بر نمی‌دارند، بلکه با سیاست‌های غلط خود منجر به تخریب آن می‌شوند. یکی از بازارهایی که در سال‌های اخیر به شدت به واسطه بی‌توجهی سیاستگذار آسیب دیده؛ بازار «پسته» است.

طبق داده‌های گمرک ایران، در یازده ماهه سال ۱۴۰۱ صادرات پسته ایران به ۵۲ هزار تن رسیده است. این درحالی که سه سال پیش یعنی در یازده ماهه سال ۱۳۹۹ و نه سال‌های دورتر ، صادرات پسته ایران بالغ بر ۱۳۵ هزار تن بود. ارزش این میزان صادرات آن مقطع بالغ بر ۹۱۴ میلیون و ۲۴۹ هزار دلار گزارش شد. این رقم برای سال یازده ماهه ۱۴۰۱، بالغ بر ۳۶۷ میلیون و ۳۴۶ هزار دلار محاسبه شده است.

به باور تولیدکنندگان و صادرکنندگان پسته آنچه منجر به افت صادرات در سال‌های اخیر شده است، سیاست رفع تعهدات ارزی است که از دولت روحانی آغاز شد و در دولت رئیسی با قدرت ادامه یافت. در این میان سیاست عوارض صادراتی محصولات کشاورزی آب‌بر که در یکسال گذشته در مورد محصولاتی همچون پسته اعمال می‌شود، مزید بر علت شده است. از نگاه آنها افت تولید هم نقش قابل توجهی در کاهش صادرات داشته است.

یک منبع آگاه با تایید این وضعیت گفت، به دنبال سرمازدگی محصول پسته در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱، تولید به شدت کاهش یافت. افت تولید منجر به کاهش عرضه و افزایش قیمت پسته ایران در بازار جهانی شد. این افزایش قیمت عاملی بود، برای کاهش تقاضا در بازار جهانی.

به گفته او در سال گذشته انواع پسته ایران حدود ۷.۵ تا ۸ دلار و ۹.۵ تا ۱۰ دلار عرضه شد. اما پسته آمریکا به دلیل تنوع محدود حدود ۸ دلار عرضه شد.

این صادرکننده پسته می‌افزاید: گذشته از میزان تولید موضوع پیمان سپاری ارزی و عوارض نیم درصدی صادرات پسته مزید برعلت شد، تا صادرا‌ت پسته از قله پایین بیاید. ما تا حدود ۱۰ سال پیش در تولید و صادرات پسته رتبه اول بودیم. اما به تدریج آمریکا گوی سبقت را در تولید و سپس در صادرات پسته از ما ربود.

به گفته این صادرکننده پسته، سیاست‌های یکجانبه دولت عملا منجر شده، تمایل صادرکنندگان برای صاد‌رات پسته کاهش پیدا کند. پیشتر نیز محمدصالحی رئیس هیات مدیره انجمن پسته ایران گفته بود؛ مشکل رفع تعهدات ارزی یکی از مشکلات جدی صادرات پسته است. او گفته بود، درحالی که انبارهای پسته مملو از کالا است، صادرکنندگان مایلی به صادرات ندارند.

صادرکنندگان پیش‌بینی می‌کنند، با ادامه سیاست‌های سختگیرانه و غیر منطقی رفع تعهدات ارزی و سیاست نیم درصدی عوارض صادراتی محصولات آب بر، سال ۱۴۰۲ پسته صعود جدی را تجربه نخواهد کرد. داده‌های موجود تاکنون نشان می‌دهد، درسال جاری میزان سرمازدگی کمتر از سال ۱۴۰۱ است. بنابراین برآورد می‌شود، تولید بیش از سال گذشته باشد. سال ۱۴۰۱، طبق داده‌های انجمن پسته میزان تولید ۱۰۶ هزار تن بود. حال اگر تولید بیش از ۱۰۶ هزار تن باشد، قطعا اثر مستقیمی بر صادرات خواهد داشت. اما شدت و حد این اثر به سیاست‌های دولت درحوزه رفع تعهدات ارزی و سیاست نیم درصدی عوارض صادراتی محصولات آب‌بر بر می‌گردد.