فرهنگیان در کدام دهک قرار دارند؟+ روش استعلام

فرهنگیان و معلمان بر اساس نظام دهک‌بندی درآمدی در میانه هرم اقتصادی ایران قرار گرفته‌اند؛ جایگاهی که آنان را نه مشمول حمایت‌های ویژه می‌کند و نه از فشار سنگین تورم و هزینه‌های روزمره در امان نگه می‌دارد.

آبان ۲۵, ۱۴۰۴

144 بازدیدها

اقتصادسنج| بر پایه نظام دهک‌بندی درآمدی، فرهنگیان و معلمان در میانه هرم اقتصادی ایران ایستاده‌اند؛ نه آن‌قدر کم‌درآمد که مشمول حمایت‌های ویژه شوند و نه آن‌قدر پردرآمد که از فشار معیشتی در امان بمانند. افزایش‌های حقوقی اخیر از جمله طرح رتبه‌بندی، نتوانسته جایگاه آنان را از دهک‌های چهارم تا هفتم بالاتر ببرد و زندگی این قشر همچنان زیر سایه تورم و هزینه‌های سنگین روزمره می‌گذرد.

راه‌های استعلام دهک اقتصادی خانوار

در سال‌های اخیر جایگاه اقتصادی فرهنگیان و معلمان در گفت‌و‌گو‌های اجتماعی و اقتصادی کشور بار‌ها مطرح شده است. دهک‌بندی درآمدی ابزاری است که دولت برای تقسیم جمعیت به ده گروه برابر بر پایه سطح درآمد به کار می‌برد (از دهک اول کم‌درآمد تا دهک دهم پردرآمد). بررسی‌های میدانی و آماری نشان می‌دهد که کارکنان آموزش و پرورش به‌دلیل حقوق ثابت، پیوند درآمدی مستقیم با سیاست‌های دولتی و محدودیت در فرصت‌های درآمدی مکمل، عمدتاً در دهک‌های میانی (معمولاً دهک‌های چهارم تا هفتم) قرار می‌گیرند.

ساختار حقوقی، طرح رتبه‌بندی و اثرات آن

اجرای طرح رتبه‌بندی معلمان و اعمال فوق‌العاده ویژه ۵۰ درصدی در سال‌های اخیر توانست تا حدی سطح معیشت فرهنگیان را بهبود بخشد و بار مالی برخی خانوار‌های فرهنگی را سبک‌تر کند. با این حال، حتی پس از این افزایش‌ها، میانگین دریافتی بسیاری از معلمان همچنان پایین‌تر از هزینه‌های واقعی خانوار شهری در دهک‌های بالاتر است؛ بنابراین ورود گسترده فرهنگیان به دهک‌های بالاتر (مثل هشتم یا نهم) محدود باقی مانده است. این موضوع نشان می‌دهد که افزایش‌های حقوقی کنونی، اگرچه مفید بوده‌اند، اما برای ارتقای پایدار وضعیت اقتصادی کافی نیستند.

فشار تورم و افزایش هزینه‌های زندگی

تورم مزمن در حوزه‌هایی مانند مسکن، خوراک و خدمات درمانی بخش عمده‌ای از درآمد ماهانه فرهنگیان را می‌بلعد. خانواده‌هایی که در دهک‌های چهارم تا هفتم قرار می‌گیرند معمولاً می‌توانند نیاز‌های اساسی را تأمین کنند، اما برای پس‌انداز، سرمایه‌گذاری یا برنامه‌ریزی بلندمدت با محدودیت جدی روبه‌رو هستند. فرهنگیان نیز در همین تنگنای اقتصادی قرار دارند: درآمدی که به بقا کفایت می‌کند، اما توان تبدیل شدن به سرمایه یا تضمین ارتقای اقتصادی را ندارد.

مقایسه با سایر گروه‌های شغلی

در مقایسه با کارکنان بخش خصوصی یا فعالان بازار آزاد، معلمان از امنیت شغلی بالاتری برخوردارند؛ اما از منظر درآمدی اغلب عقب‌تر هستند. این ترکیب—امنیت شغلی، اما درآمد نسبی پایین—منجر به تثبیت جایگاه اجتماعی فرهنگیان در طبقه متوسط شده است، در حالی که توان رقابت اقتصادی با مشاغل پردرآمد را ندارند. به همین دلیل، فرهنگیان اغلب جزو گروه‌های هدف برنامه‌ها و سیاست‌های حمایتی دولت مانند یارانه‌ها و تسهیلات ویژه قرار می‌گیرند.

پیامد‌های اجتماعی و نهادی

قرار گرفتن در دهک‌های میانی، پیامد‌هایی فراتر از درآمد دارد؛ کاهش انگیزه برای ماندگاری در حرفه، افزایش احتمال مهاجرت به مشاغل مکمل یا ترک خدمت برای پذیرش شغل پاره‌وقت پردرآمدتر و فشار روانی بر خانواده‌ها برای تأمین نیاز‌های تحصیلی و درمانی. از منظر دیگر، این وضعیت می‌تواند به چالش در جذب و نگهداشت نیروی انسانی باکیفیت در آموزش و پرورش بینجامد.