دو خطر جنگ غزه؛ سرنوشت جنگ چه خواهد شد؟

اقتصادسنج | هفته نامه اکونومیست در سرمقاله شماره۲۱ اکتبر سال ۲۰۲۳، با عنوان” این جنگ به کجا ختم خواهد شد؟” به درگیری بین اسرائیل و فلسطین پرداخته است. اکونومیست ادعا کرده است: فقط آمریکا می‌تواند خاورمیانه را از لبه پرتگاه به عقب بکشد.

در انفجار مرگبار بیمارستان الاهلی عرب غزه در شامگاه ۱۷ اکتبر بسیاری از فلسطینیان را که در آن جا پناه گرفته بودند، جان باختند. کشورهای عربی به شدت اسرائیل را محکوم کردند. حزب الله در حال نزدیک شدن به یک جنگ آشکارا با اسرائیل است و پل‌هایی که با زحمت بین اسرائیل و همسایگان عرب آن ساخته شده بود، ویران شده‌اند.

پانزده ساعت پس از انفجار، جو بایدن به اسرائیل رفت؛ پیرمردی که به تعبیر اکونومیست بار دنیا بر دوش اوست. دیپلماسی آقای بایدن یک لحظه ژئوپلیتیکی است. یعنی علاوه بر اینکه نشان دهنده همبستگی و حمایت از اسرائیل است، اهمیت این بحران برای خاورمیانه و آمریکا را در کانون توجه قرار می دهد.

در نیم قرن گذشته، ایالات متحده تنها کشوری بوده است که مایل و قادر به ایجاد هر نوع نظمی در منطقه بوده است. صرف نظر از شکست های فراوان سیاست آمریکا در آنجا، از جمله در عراق و سوریه، آقای بایدن و وزیر امور خارجه او، آنتونی بلینکن، بار دیگر این مسئولیت بر عهده گرفته اند. مرگ و بیماری بر غزه سایه افکنده است. این زهر در حال پخش شدن در سراسر جهان عرب است.

خطر اول؛ جبهه دوم در شمال فلسطین

اکونومیست نوشت است خطر قریب الوقوع، جبهه دوم در شمال اسرائیل است. حزب الله اکنون در صورت حمله از سوی جهان عرب نیز پشتیبانی خواهد شد. اگر اسرائیل به این نتیجه برسد که جنگ اجتناب ناپذیر است، ممکن است آغاز کننده حمله باشد. آمریکا دو ناو هواپیمابر را موظف کرده است از گسترش جنگ در منطقه بکاهند.

خطر دوم؛ تیره شدن روابط اعراب و اسرائیل

خطر دوم این است که روابط اعراب و اسراییل چندین دهه به عقب بازگردد. در میان بمباران بی‌سابقه اسرائیل، اعراب جنگ‌های قبلی را به یاد می‌آورند که در آن اسرائیل بارها مدارس و بیمارستان‌ها را هدف قرار داد. اسرائیل اکنون محاصره کامل نوارغزه را اعمال کرده است. اکونومیست بر این باور است که با وجود افراط‌های اسرائیل، رهبران عرب می‌توانستند خواستار آرامش و تحقیقات مستقل درباره انفجار بیمارستان شوند. در عوض، این انفجار کینه و نارضایتی‌ها را عمیق تر کرده است.

شرکای عرب اسرائیل با الفاظی که به راحتی قابل پس گرفتن نیستند، اسرائیل را سرزنش کردند. اردن بلافاصله نشست بین آقای بایدن و رهبران عرب را که بهترین امید برای دیپلماسی منطقه بود، لغو کرد. مصر بیش از هر زمان دیگری مخالف جابه جایی پناهندگان فلسطینی به صحرای سینا است. بخشی از این مخالفت به این دلیل است که فلسطینی ها نگران آن هستند که این جابه جایی طرحی برای تخلیه دائمی غزه باشد. این تیرگی روابط اعراب و اسرائیل پیامدهای عمیق منطقه ای و جهانی را به دنبال دارد.

آقای بایدن چه کاری می‌تواند انجام دهد؟

به گفته اکونومیست، بایدن باید دو موضوع را مورد توجه قرار دهد: اول نیاز به صلح بین فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها و دوم به رسمیت شناختن این موضوع که تا زمانی که حماس بر غزه حکومت می‌کند، هیچ صلحی وجود نخواهد داشت.

در شهر غزه تونل های زیرزمینی زیادی وجود دارد. بنابراین نابودی حماس نیاز به یک حمله زمینی دارد. تراژدی بیمارستان الاهلی عرب نشان داد که تعداد تلفات فلسطینی‌ها با تضعیف حمایت از اسرائیل به حماس کمک می کند. اکونومیست نوشته است ارتش اسرائیل باید برای نجات غیرنظامیان دیده شود، به ویژه به این دلیل که برای تخریب تونل های حماس به زمان نیاز دارد. غزه در لبه پرتگاه است. بهداشت ضعیف، بیماری های همه گیر را به دنبال خواهد داشت. البته اسراییل سرانجام موافقت کرده است که برخی از کمک‌ها می توانند به غزه برسند ولی خیلی بیشتر مورد نیاز خواهد بود. اگر مصر به ممنوعیت ورود پناهجویان ادامه دهد، اسرائیل باید با پناهگاه‌هایی در قلمرو خود در نقب، تحت نظارت آژانس‌های سازمان ملل، ایجاد کند.

همچنین بیان آنچه پس از تهاجم اتفاق می افتد بسیار حیاتی است. اسرائیل باید نشان دهد که جنگش با مردم غزه نیست. اسرائیل باید پس از جنگ، با برنامه های بازسازی و این وعده که اقتصاد غزه را محدود نخواهد کرد، شروع جدیدی را متعهد شود. اسرائیل باید از قانون اساسی جدید فلسطین و رهبران منتخب جدید حمایت کند. حتی اگر آقای بایدن بتواند اسرائیل را متقاعد کند که این گام‌ها را بردارد، سخت‌ترین سوال باقی می‌ماند. چگونه باید امنیت را در غزه پس از حماس تامین کرد؟

اسرائیل نمی تواند این منطقه را برای همیشه اشغال کند. ایده اشغال غزه به درستی در سال ۲۰۰۵ کنار گذاشته شد. بنابراین یک تعهد بین‌المللی لازم است. از آنجایی که مشخص نیست چه کسی به این امر خواهد پیوست، آقای بایدن باید از هم اکنون ائتلافی را آغاز کند. هر چه اسرائیل بیشتر به جهان عرب نشان دهد که در حفاظت از غیرنظامیان و برنامه ریزی برای آینده جدی است، احتمال بیشتری وجود دارد که رهبران عرب نیز همکاری کنند. اکونومیست در انتهای سرمقاله افزوده است: آقای بایدن تنها رهبری است که می تواند همه چیز را جمع کند. اگر او شکست بخورد و امنیت خاورمیانه از بین برود، برای آمریکا نیز یک فاجعه خواهد بود.