افزایش قیمت دلار و ناتوانی دولت در کنترل مسیر صعودی آن گزینه حذف دلار از اقتصاد ایران را بار دیگر بر صدر نشانده است. ابراهیم رئیسی به صراحت اعلام کرده است که اقتصاد ایران را از بند ناف دلار رها می‌کند. اگر این سیاست امکان اجرا داشته باشد، بازار سرمایه و صنایع آن چه واکنشی نشان می‌دهند؟
اقتصادسنج |افزایش قیمت دلار و ناتوانی دولت در کنترل مسیر صعودی آن گزینه حذف دلار از اقتصاد ایران را بار دیگر بر صدر نشانده است. ابراهیم رئیسی به صراحت اعلام کرده است که اقتصاد ایران را از بند ناف دلار رها می‌کند. اگر این سیاست امکان اجرا داشته باشد، بازار سرمایه و صنایع آن چه واکنشی نشان می‌دهند؟
از زمانی که دولت سیزدهم روی کار آمد واژه‌ای جدید در اقتصاد کشور با عنوان جراحی اقتصادی مطرح شد. جراحی که نتیجه آن عفونی شدن وضعیت اقتصاد کشور و معیشت مردم بود و نتیجه مطلوبی در پی نداشت. اما دولت سیزدهم هنوز بر نتایج روشن و قابل قبول عملکرد خود پافشاری می‌کند و هر روز به دنبال عملی کردن پروژه‌ای جدید برای ترمیم وضعیت اقتصادی کشور است. نکته قابل توجه اینجاست که این پروژه‌ها تا به امروز نتیجه عکس داده‌اند و به جای بهتر شدن شرایط، اوضاع اقتصادی کشور را تا حدود زیادی وخیم کرده‌اند.
دولت سیزدهم از اولین روزهای کاری خود به دنبال حذف دلار از اقتصاد کشور بود، بدون توجه به اینکه حذف دلار پروژه شکست خورده دولت‌های پیشین است.
تجربه 17 سال پیش تکرار می‌شود؟
برای بررسی این موضوع باید به گذشته برگردیم؛ حدود 17 سال پیش و در دوران ریاست محمود احمدی نژاد، موضوع حذف دلار و تهاتر در کشور مطرح شد.
در آن زمان، احمدی نژاد با کشورهای مختلف قرارداد تهاتر امضا کرد، اما تا به امروز هیچ یک از این قراردادها به نتیجه نرسیده است. او در دولت‌های نهم و دهم نتوانست برنامه خود را برای حذف دلار و جایگزین کردن تهاتر پیاده‌سازی کند.اکنون دولت سیزدهم در حال مرور تجربههای شکست خورده دولت‌های پیشین است تا به زعم خود عملکرد مثبتی را در کارنامه خود ثبت کند.
رضا فاطمی‌امین، وزیر سابق صنعت و معدن گفته بود که «مسیر دلارزدایی از اقتصاد ایران سهل‌الوصول است»، از سوی دیگر وزیر اقتصاد و دیگر وزرای دولت نیز موافق حذف دلار از اقتصاد کشور بودند. این درحالی است که هنوز کشوری با شرایط ایران تجربه حذف دلار از اقتصاد کشور خود را نداشته است.
به نظر می‌رسد هنوز کابینه دولت سیزدهم با شرایط اقتصادی کشور آشنا نشده‌اند و در حال آزمون و خطا هستند؛ در نهایت این آزمون و خطا نتیجه‌ای جز سقوط اقتصاد کشور و زیان بازارهای مالی درپی نخواهد داشت.
فروش نفت و صادرات محصولات مختلف کشور اغلب وابسته به دلار است و حتی تسویه تهاتر با سایر کشورها نیز به واسطه این ارز انجام می‌شود. ایران در حال حاضر تحریم‌های سنگینی را تجربه می‌کند و در چنین شرایطی کشوری حاضر به معامله با ایران نیست. در چنین وضعیتی اگر دلار هم از چرخه معاملات حذف و به جای یوآن که سهم کمتری از اقتصاد جهانی دارد جایگزین شود، شرایط وخیم‌تر خواهد شد.
دولت سیزدهم هنوز نتوانسته وعده‌های نخستین خود را عملی و مشکلات اقتصادی کشور را حل کند، با وجود این شرایط اکنون به دنبال حذف دلار از چرخه اقتصادی است.
تنها یک هفته از صحبت‌های رئیس جمهوری می‌گذرد و در این مدت شاهد افزایش قیمت دلار هستیم. رئیس دولت سیزدهم به سادگی توانست با یک جمله به شروع افزایش نرخ دلار کمک کند و احتمالا شاهد اوج‌گیری قیمت این اسکناس آمریکایی باشیم؛ در کنار دلار، بازارهای مالی دیگر نیز در حال رشد هستند.
بی‌اعتنایی بورس به دلارزدایی
در حال حاضر قیمت دلار در بازار به محدوده 55 هزار تومان رسیده است؛ این یعنی سود شرکت‌های دلاری بازار سرمایه روز به روز در حال افزایش است.
بورس و دلار یک همگرایی دارند و با افزایش قیمت دلار بورس نیز با یک فاصله زمانی کوتاه صعودی می‌شود و در مقابل با کاهش قیمت دلار نیز بازار سرمایه تا حدودی روند نزولی به خود می‌گیرد.
با این تفاسیر چگونه دولت سیزدهم می‌تواند دلار را از چرخه معاملات حذف کند. تمامی شرکت‌ها و صنایع، صادرات خود را به واسطه این اسکناس آمریکایی انجام می‌دهند و در این شرایط کشوری حاضر نیست که محصولات ایرانی را با یوآن یا هر ارز دیگری خریداری کند.
مسئله اینجاست که رایج‌ترین ارز برای مبادله بین کشورها، دلار است و دلارزدایی از اقتصاد کشور می‌تواند میزان صادرات را تا حدود زیادی کاهش دهد.
با حذف دلار میزان صادرات کشور نیز کاهش می‌یابد، چون کشورهای کمی حاضر به معامله با یوآن یا ارزهای دیگر هستند و اغلب کشورها به واسطه ارزش دلار و شرایط اقتصادی به دنبال معامله با دلار هستند.
در نهایت این کاهش صادرات میزان درآمدها شرکت‌ها را کاهش می‌دهد. نکته اساسی اینجاست که اغلب شرکت‌های صادرات‌محور در بورس فعال هستند و کاهش سودآوری، موجب زیان سهامداران می‌شود و این یعنی با تعویض یک ارز، اقتصاد کشور زیر و رو می‌شود و میزان درآمدها نیز کاهش می‌یابد.
با این حال به نظر می‌رسد رکن مهم اقتصادی کشور یعنی بازار سرمایه حذف دلار از اقتصاد را چندان هم جدی نگرفته است؛ چرا که پس از صحبت‌های رئیس جمهوری، بازارهای مالی خصوصا بورس تکان خوردند و جهش رو به بالای خود را آغاز کردند. بورس در اولین روز کاری هفته توانست بیش از سه درصد مثبت شود؛ این سبزپوشی بازار به واسطه صنایع دلاری رخ داد و این صنایع یک تنه بازار را مثبت کردند. در ادامه دو روز کاری بعدی یعنی یکشنبه و دوشنبه نیز بازار سهام توانست جهش بسیار خوبی داشته باشد.
در همین حال طی روزهای اخیر ارزش معاملات خرد به سطح 20 هزار میلیارد تومانی را تجربه کرده و بازار هر روز شاهد ورود پول معامله‌گران حقیقی بوده است.
